حیات و زندگی و فعالیت های ما از دوران باستان تا به امروز به خورشید وابسته بود و هست از این رو فعالیت های خود را بر اساس حرکات ظاهری خورشید در آسمان تنظیم می کردیم از چرخه شب و روز تا توالی فصل ها و تعیین ایام سال , همه و همه در ابتدا بر اساس خورشید تعیین می شد نه ستاره ها و اجرام سماوی دیگر
۱- تاریخچه گاه شماری
زندگی بشر نخستین بر اساس کشاورزی و دامداری شکل گرفت بنابر این برای جمع آوری محصول به دانستن تعداد روزهای سال و تعداد روزهای فصول و توالی آنها احتیاج داشتند همچنین نخستین حکومت ها هم که درآمد خود را بر اساس جمع آوری مالیات از کشاورزان تنظیم کرده بودند برای دانستن زمان جمع آوری محصول و گرفتن مالیات ها ( که طبیعتا بعد از جمع اوری محصول بود ) به دانستن زمان جمع آوری محصول نیازداشتند .
مجموع این عوامل و عوامل دیگر ( همچون ثبت مناسبت ها و اعیاد و … ) حکومت ها و مردم باستان را وادار کرد تا به دانستن دقیق تعداد روز های سال و درست کردن تقویم (گاه شماری ) رو بیاورند .
برای این منظور ستاره شناسان را به کار گرفته و بناهای مختلفی ساختند و همان ابتدا پی بردند که طول یک سال خورشیدی ۳۶۵روز و یک چهارم روز می باشد. و بنابر این سال را به ۱۲ماه ۳۰ روزه تقسیم کردند که ۳۶۰ روز را شامل می شد و در هر تمدنی برای کسری ۵ روزه و همچنین یک چهارم اضافه به روشهای مختلفی توسل جستند . ( البته در بعضی تمدن ها مانند اعراب بخاطر آن که در منطقه گرم و خشک استوائی بودند و کشاورزی چندانی نداشتند و تفاوت روز و شب در این مناطق خیلی کم است به گاه شماری بر اساس ماه روی آوردند )
در ایران زمان هخامنشی هرسال به ۱۲ماه ۳۰ روزه تقسیم میشدکه ۳۶۰ روز می شد و برای جبران ۵ روز اضافه هر شش سال یک ماه هم اضافه میشد و آن سال بجای ۱۲ ماه ۱۳ ماه حساب میشد و برای جبران یک چهارم روزهم هر۱۲۰سال یک ماه دیگر اضافه می شد.برای شمردن سالها هم مبدا سال شماری متفاوتی را در هر تمدنی در نظر گرفتند( از وقایع مهم سیاسی گرفته تا تولد پادشاهان و بعدها پیامبران) و در نتیجه گاه شماری بوجود آمد . گاه شماری یعنی تقسیم سال به ماه ها و روزها و شمردن سال ها بر اساس یک مبدا مشخص که در تمدن های مختلف و در ادوار مختلف متفاوت بود ( همانند گاهشماری بابلی , گاهشماری بودایی , گاه شماری یزدگردی, گاه‌شمار جلالی , گاه شماری هجری قمری ,گاه شماری هجری خورشیدی و گاه شماری میلادی ) در اینجا دو گاه شماری را که امروزه مورد بررسی قرار می دهیم گاه شماری هجری شمسی و گاه شماری میلادی
۲- تاریخچه گاه شماری هجری شمسی
بر اساس گردش زمین به دور خورشید (حرکت ظاهری خورشید در دایره البروج ) و تقسیم سال به ۱۲ ماه که ۶ ماه ۳۱ روزه و ۵ ماه ۳۰ روزه و ماه آخر که ۲۹ روز می باشد و در سال های کبیسه ۳۰ روزه می شود . و مبدا آن هجرت پیامبر اسلام از مکه به مدینه می باشد .
تا قبل از اسلام مبدا گاه شماری ایرانیان بر اساس به تخت نشستن پادشاهان بود و هر پادشاه برای خودش شروع سلطنت خود را مبدا قرار می داد . بنابر این آخرین گاه شماری در قبل از اسلام تاریخ سلطنت آخرین شاه ساسانی یعنی یزدگرد سوم یود که به گاه شماری یزدگردی شهرت یافت . اساس کار همانند سایر گاه شماری های خورشیدی بود (همان تقسیم سال به ۱۲ ماه و کبیسه بستن) بعد از اسلام تقویم یزدگردی منحل شد و اساس تقویم در سراسر سرزمین های اسلامی همان تقویم هجری قمری بود (مبدا آن همان هجرت پیامبر اسلام ازمکه به مدینه ولی بر اساس گردش ماه به دور زمین می باشد)
تقویم هجری قمری به دلیل این که حدود ۱۱روز از تقویم خورشیدی کوتاه تر است برای محاسبه ایام سال و زمان کاشت و برداشت محصولات و وصول مالیات ها و… کارائی نداشت حتی در همان دوران هم در دربار خلفا و پادشاهن همزمان از تقویم خورشیدی هم استفاده می کردند .
در زمان سلطان ملکشاه سلجوقی (یعنی بعد از حدود ۴۵۰ سال ازحمله اعراب) قلمرو سلطان به حدی وسیع شد که اداره این قلمرو دیگر با تقویم قمری امکان پذیر نبود از این رو سلطان به دانشمندان و منجمان بزرگی همچون خواجه نظام الملک و حکیم عمر خیام امر کرد تا تقویمی ابداع کنند که بر اساس سال خورشیدی باشد و کمترین خطای ممکن را هم در شمردن روزها داشته باشد .
خیام اساس کار را بر حرکت ظاهری خورشید در دایره البروج قرار دارد . در طول یک سال خورشید در زمینه ستارگان جابجا می شود و مسیری که می پیماید دایره البروج نام دارد .خورشید در ابتدا از یک نقطه خاص در آسمان شروع به جابجائی می کند و هر ماه در یکی از صورت های فلکی قرار می گیرد که برج نام دارد و در مجموع در مدت ۱۲ ماه در۱۲برج جابجا میشودکه در واقع اسامی صورت های فلکی میباشد و همان ها را اسامی ماه های سال قرار دادند (حمل ,ثور, جوزا ,سرطان, اسد , سنبله , میزان , عقرب ,قوس , جدی , دلو و حوت) الگوی تعداد روزهای ماه های سال را هم بر اساس تقویم یزدگردی تنظیم کردند .
در تقویم یزدگردی بخاطر عدم وضع کبیسه ۱۸روز از تاریخ واقعی عقب بیفتد یعنی در واقع روز ۱۸ فروردین اول فروردین بود . خیام ابتدا با برقراری ۱۸روز کبیسه در اول فروردین شروع سال را ۱۸ روز عقب انداخت تا شروع سال موقعی باشد که خورشید در نقطه اعتدال بهاری قرار گیرد و برای این که دیگر تقویم بهم نریزد قرار شد هر سال منجمان درست موقعی که خورشید به نقطه اعتدال بهاری می رسد . پایان سال قدیم و آغاز سال جدید باشد .
با این ابتکار خیام دقیق ترین تقویم جهان را وضع کرد که چون از روی محاسبات نجومی دقیق تعیین میشود حتی یک ثانیه نیز خطا ندارد .
تعداد روزهای هر ماه را هم به گونه ای در نظر گرفتند که با رصدهای نجومی هماهنگ باشد . در تقویم هجری شمسی امروزی ۶ ماه اول سال ۳۱ روزه می باشد ( فروردین تا شهریور ) و ۵ ماه بعد ۳۰ روزه ( مهر تا بهمن ) و ماه اخر یعنی اسفند ۲۹ روزه و در سال های کبیسه ۳۰ روزه میباشد. تا اول فروردین که بر اساس اعتدال بهاری تعیین شده اول تیر ماه هم بر اساس انقلاب تابستانی و اول مهر اعتدال پائیزی و باز اول دی انقلاب زمستانی بنابر این ۶ ماه اول سال ۱۸۶ روز و ۶ ماه دوم در سال های غیر کبیسه ۱۷۹ روز و در سال های کبیسه ۱۸۰ روز باشد.
علت این تفاوت آن است که مدار زمین به دور خورشید بیضی می باشد و در نیمسال اول (ماه های فروردین تا شهریور) زمین در اوج فاصله ازخورشید قرار دارد و هم مسیر حرکتش بیشتر است هم سرعت حرکتش کمتر است بنابر این هم مسیرش طولانی تر است هم با سرعت کمتری طی می کند و طبیعتا زمان بیشتری می برد و در نیمسال دوم (مهر تا اسفند )در نزدیکترین فاصله ازخورشید قرار دارد و هم مسیرش کمتر است هم این مسیر را با سرعت بیشتری طی می کند و زمان بیشتری می برد . بنابر این تعداد روزهای سال هم به صورت دقیق و حساب شده انتخاب شده است . ( شکل شماره ۱ )
شکل شماره ۱-موقعیت زمین در مدارش به دور خورشید در ایام مختلف سال
ازاین رو در تاریخ ۳ رمضان ۴۷۱ هجری قمری، زیر نظر منجمین و ریاضیدان‌های مجرب اصفهان، تقویم جلالی در ایران، تنظیم شد که مبدأ آن نیز ۹ محرم ۴۷۱ هجری قمری قراردادی مطابق با ۶ مرداد ۴۵۷ شمسی میباشد .
بعد ها باتعغیراتی برای تطبیق دقیق تر مبدا تقویم خورشیدی با هجرت پیامبر اسلام و همچنین تعغیر ماه های سال (که بر اساس صورت های فلکی بود ) به ماه های پارسی باستان ( فروردین و اردیبهشت و… ) و همچنین مرتب کردن روزهای ماه ها که قبلا نامرتب بود ( شش ماه اول ۳۱روزه و ۶ ماه دوم ۳۰ روزه ) دقیق ترین و مرتب ترین تقویم جهان که هجری شمسی می باشد و ما هم اکنون از آن استفاده می کنیم بوجود آمد .
در واقع تقویم هجری خورشیدی نخستین بار بوسیله عبدالغفار نجم‌الدوله اصفهانی درسال ۱۲۶۴(هجری خورشیدی) از روی تقویم جلالی تدوین گردید. و در تاریخ ۱۱ فروردین ۱۳۰۴ دقیقا به صورت امروزی در آمد .
۳- گاه شماری میلادی
گاه شماری میلادی تاریخی بسیار پر فراز و نشیبی را طی کرده است در ابتدا در زمان امپراتوری روم طول سال را در سال های غیر کبیسه ۳۵۵ روز و در سال های کبیسه ۳۷۷ و یا ۳۷۸ روز در نظر می گرفتند هر سال را به ۱۰ ماه تقسیم می کردند و رسم به گونه ای بود که هم بر اساس حرکات ظاهری خورشید و توالی فصل ها جو در آید و هم با حرکات ماه و اهله ماه بنابر این نوعی تقویم شمسی قمری بود از آنجا که این گاه شماری بزودی ناکارآمدی خود را نشان داد گاه شماری دیگری ابداع کردند که طول سال را در یک دوره ۴ ساله ۱۴۶۵روز در نظر گرفته و سال ها را به ترتیب ۳۵۵, ۳۷۸, ۳۵۵ ,۳۷۸ روز درنظر گرفتند که با توجه به طول ۴ سال خورشیدی با احتساب کبیسه۱۴۶۱ = ۱+ ۴ × ۳۶۵روز میشد( اگر یک سال را ۳۶۵/۲۵ روز در نظر بگیریم ) ۴روز اضافه حساب می کردند. که در مدت ۳۰ یال به یک ماه می رسید و باز توالی فصل ها را دچار مشکل می کرد .
علت آن بود که بر خلاف ایرانی ها و مصریها که از هزاران سال فبل توانسته بودند طول دقیل یک سال خورشیدی را حساب کنند رومیها طول سال را به اشتباه ۳۶۶روزحساب کرده بودند و این روش آنها هم بزودی ناکارآمدی خود را نشان داد .
۱) گاه شماری ژولینی
سر انجام در زمان ژولیوس سزار کبیر امپراتور بزرگ روم پی به اشتباهات خود بردند و از روی تقویم ایرانی و مصری و یونانی تقویمی ابداع کردند که کمابیش شبیه همان تقویم میلادی امروز می باشد سال را به ۱۲ ماه که بعضی ازماه ها ۳۱و بعضی ۳۰ روزه می باشد تقسیم کرده و ماه فوریه را در سال های غیر کبیسه ۲۸ روزه و در سال های کبیسه ۲۹ روزه در نظر گرفتند . بنابر این در تقویمی که ژولیوس سزار وضع کرد طول سال ۳۶۵/۲۵ روز در نظر گرفتند .
ابتدای سال و شروع سال از ۲۵ مارس شروع می شد که تقریبا با اعتدال بهاری مطابقت داشت ولی چون کنسول های انتخابی روم از اول ژانویه زمام امور را بدست می گرفتند بعدها اول ژانویه (مطابق ۱۰دی) به عنوان روز اول سال در نظر گرفتند . ازطرفی نام ماه ها ابتدا بر اساس شماره ماه انتخاب شده بود مثلا سپتامبر به معنی ماه هفتم(seven=7 ) اکتبر ماه هشتم ((Eight=8 نوامبر ماه دهم ((Nine=9 جابجاشدن شروع سال ازمارس به ژانویه باعث شد ماهی که ازنظر لغوی معنی هشتم را می دهد ماه دهم بحساب آید و ماهی که ازنظر لغوی معنی نهم را می دهد ماه یازدهم و ماهی که معنی دهم را می دهد ماه دوازدهم بحساب آید . ولی این در مقابل ایراد هائی که سال ژولینی داشت و بعدها خود را نشان داد چیز مهمی نبود . این ایراد ها به این ترتیب است :
۱- مبدا شروع سال را روزدهم زمستان درنظر گرفته که با معیارهای نجومی و فصلی همخوانی ندارد در حالی که در تقویم شمسی ایرانی اول فروردین مطابق با اول بهار نیمکره شمالی می باشد این شروع نامناسب محاسبات نجومی را که بر پایه سال میلادی انجام می شود پیچیده تر می کند .
۲- طول روزهای هر ماه به صورتی نامنظم و بهم ریخته می باشد که با طول فصول سال نیز هماهنگی ندارد :
ژانویه ۳۱, فوریه ۲۸یا ۲۹,مارس۳۱,آوریل ۳۰, مه ۳۱, ژوئن ۳۰, ژوئیه ۳۱, اگوست ( اوت ) ۳۱,سپتامبر ۳۰, اکتبر۳۱و نوامبر ۳۰ روز می باشد .
این بهم ریختگی از آنجائی ناشی شد که ابتدا یک در میان ماه ها را ۳۰ روزه و ۳۱ روزه در نظر گرفتند و نام ماه هفتم را به افتخار ژولیوس سزار ژوئیه نام گزاری کردند و بعد اگوست سنای روم را ترقیب کرد نام ماه هشتم هم به نام او اگوست نام گزاری کنند و بعد گفت باید ماه من ۳۱ روزه باشد و باز یک روز از فوریه کم کردند و به ماه هشتم که به نام اگوست نامگزاری شده بود اضافه شد تا ماه اگوست ۳۱ روزه شود .
۳- ولی اشکال بزرگتر این بود که طول یک سال را ۳۶۵/۲۵روز درنظر گرفتند یعنی ۳۶۵ روز و ۶ساعت درحالیکه طول یک سال اعتدالی( باسال نجومی تفاوت دارد) ۳۶۵/۲۴۲۲روز (۳۶۵ روز و ۵ ساعت و ۴۸دقیقه و ۴۶ ثانیه ) میباشد. یعنی ۱۱ دقیقه و ۱۴ ثانیه از یک سال حقیقی بیشتر است که در مدت ۱۲۸ سابل باعث یک روزخطا میشود یعنی یک روز اضافه محاسبه میشود .
در سال ۳۱۳ میلادی کنستانتین( امپراتور روم) مسیحی شد و دین مسیح دین رسمی کل امپراتوری شناخته شد و کلیسا و نهادهای وابسته به مسیحیت قدرت گرفتند همان تقویم ژولینی با شروع سال اول ژانویه را قبول کردند و شروع گاهشماری و مبدا سال را تولد عیسی مسیح قرار دادند و سال را به نام سال میلادی نام گزاری کردند . کنستانتین هفت روز هفته را به عنوان جزئی ازگاه شماری در تقویم جدید میلادی وارد کرد و همچنین روز یکشنبه را روز استراحت و دعا و نیایش تعیین کرد و اسامی روز های هفته را هم بر اساس سیاره های هفت گانه شناخته شده آن روز تعیین کرد .
۲) گاه شماری گریگوری
ایراد هائیکه در ابتدا به گاه شماری ژولینی وارد بود بعدها خود نشان داد . همانطور که گفته شد طول دقیق سال اعتدالی ۳۶۵/۲۴۲۲ روز می باشد و در تقویم ژولینی ۳۶۵/۲۵روز در نظر گرفته شده که هر ۱۲۸سال یک روز ایجاد می کند . این خطاها جمع شده و ازسال ۳۲۵ میلادی که اعتدال بهاری را ۲۱ مارس تعیین کردند تا سال ۱۵۸۲ یعنی به مدت ۱۲۵۷سال در مجموع ۱۰ روز خطا ایجادشده بود :
۹/۸۲= ۱۲۸÷۱۲۵۵=۱۲۸÷(۳۲۵-۱۵۸۰)
بنابر این اعتدال بهاری به جای۲۱ مارس به ۱۰مارس افتاده بود .تعیین دقیق اعتدال بهاری ازنظر مذهبی برای کلیسا بسیار مهم است چون یکی ازاعیاد مهم مسیحیان که روزعیدپاک است به تعیین دقیق اعتدال بهاری نیازدارد و آن عید پاک است .
مطابق آئین مسیحیت اولین یکشنبه بعد از اعتدال بهاری و بعد ازکامل شدن ماه روز رستاخیز عیسی مسیح میباشدیعنی روزی که مسیح دوباره زنده می شود و رستاخیزی دوباره می گیرد در این روز جشن ها و مراسم خاصی برگزار می شود بنابر این برای محاسبه دقیق عید پاک باید ابتدا اعتدال بهاری را درست محاسبه میکردند .
بنابر این به دستور “پاپ گریگوری سیزدهم” تعدادی ازستاره شناسان و دانشمندان آن زمان مامور اصلاح تقویم شدند و دانشمند ناپلی به نام “ الی سییوس لیلی یوس “ و همچنین ریاضیدان آلمانی به نام “ گلاویوس “ طرحی را برای اصلاح تقویم تحویل پاپ دادند که پاپ گریگوری در تاریخ ۲۴ فوریه ۱۵۸۲ فرمان آن را ابلاغ کرد مطابق دستور پاپ :
۱) روزپنج شنبه چهارم اکتبر ۱۵۸۲ میلادی همان چهارم اکتبر بر قرار باشد .
۲) روز جمعه پنجم اکتبر ۱۵۸۲ به جای پنجم ۱۵ اکتبر بخوانند ( یعنی روزهای ۵ و ۶ و ۷ و …. ۱۴ اکتبر۱۵۸۲ از تقویم میلادی حدف شوند( بنابر این در مجموع ۱۰ روز حذف شد)
۳) با این حساب در تقویم میلادی گریگوری این روزها وجود ندارد و هیچ واقعه ای نمی تواند در این روزها اتفاق افتاده باشد.(این در مورد کشورهائی است که همان موقع تقویم گریگوری را قبول کردند وگرنه کشورهائی که بعدا قبول کردند روزهای دیگری را حذف کردند و ان روزها در تقویم و تاریخ آنان وجود ندارد)
۴) سال هائی که بر ۴ بخش پذیر باشند کبیسه اعلام میشوند و سال هائی که بر ۴ بخش پذیر نباشند کبیسه نیستند ( مثلا سال ۲۰۱۷نمی تواند کبیسه باشد ولی ۲۰۱۶ چون مضرب چهار است کبیسه می باشد )
۵) سال های شروع قرن (که طبیعتا بر ۴بخش پذیرند) در صورتی کبیسه می شوند که بر ۴۰۰ بخش پذیر باشند بنابر این سال ۱۹۰۰ کبیسه نیست چون ۱۹۰۰بر ۴۰۰ بخش پذیر نیست ولی ۲۰۰۰ کبیسه است چون ۲۰۰۰بر ۴۰۰ بخش پذیر است .
این گاه شماری را که هم اکنون در کشورهای اروپائی و بیشتر کشورهای دنیا به عنوان تقویم رسمی استفاده می شود به افتخار پاپ گریگوری سیزدهم به نام گاه شماری گریگوری نامگزاری کردند .
بنابر این در گاه شماری گریگوری نسبت به گاه شماری ژولینی درهر۴۰۰سال سه کبیسه حذف می شود با این حساب طول سال گریگوری به این صورت می باشد
که به مقدار واقعی خیلی نزدیکتر است ولی هنوز با مقدار واقعی سال اعتدالی که ( ۳۶۵/۲۴۲۱۹۸۷۹روز یا به طور خلاصه ۳۶۵/۲۴۲۲) میباشد حدود ۰۰۰۳/ روز اختلاف دارد که هرسال ۲۶ ثانیه خطا ایجاد می کند و در هر ۳۳۲۰ سال ( دقیقا ۳۳۱۹/۹۴۲۸۹۶۹۸۲سال ) یک روز خطا ایجاد میکند.
با آن که تقویم گریگوری خیلی کارآمدتر ازتقویم ژولینی بودهمه کشورهای بلافاصله آن را نپذیرفتد(بخصوص پروتستان ها که پاپ را قبول نداشتند )و صدهاسال طول کشید تا مورد پذیرش عمومی قرار گرفت .
آلمان سال ۱۷۰۰, سوئس و انگلیس و ایرلند سال ۱۷۵۲ ,ژاپن ۱۸۷۳, چین ۱۹۱۱ , یوگسلاوی و یونان ۱۹۲۴ و…
جالب اینجاست که ارامنه ایران هنوز این تقویم را نپذیرفته اند وبنابر این تقویم آنها با تقویم میلادی رایج تفاوت دارد و همان تقویم ژولینی است.
آنها که بعد ها پذیرفته اند علاوه بر ۱۰روزی که پاپ گریگوری حذف کرد به ازاء هر ۱۲۸ سال یک روز نیز به ۱۰ روز اضافه کرده و ازتاریخ خود حذف کردند . مثلا ازسال ۱۷۰۰ تا ۱۸۰۰ یازده روز و از سال ۱۸۰۰ تا ۱۹۰۰ دوازده روز و بعد از ۱۹۰۰ سیزده روز را حذف کردند .
۳) تغییر تاریخ میلادی
کاستی‌های تقویم میلادی برخی را به فکر تدوین یک تقویم معتبر جهانی انداخته‌است چنانکه چنین طرحی در سازمان ملل مطرح شد که به جایی نرسید. در گذشته نیز پس از انقلاب فرانسه به فکر تغییر تقویم در این کشور افتادند و تقویمی شبیه گاهشماری یزدگردی ایجاد کردند. از آن جمله شخصی به نام سیلون مارشال طرحی ارائه داد که مورد تأیید انجمن ریاضی‌دانان و کنگرهٔ ملی فرانسه قرار گرفت. سرآغاز سال در این تقویم اعتدال پاییزی و مبدأ آن سال ۱۷۸۷ (انقلاب فرانسه) بود که البته بعداً منسوخ شد.
۴) تنها کشورهائی که از تقویم میلادی گریگوری استفاده نمی کنند
گاهشماری گریگوری ابتدا در میان کشورهای اروپایی کاتولیک و سپس در میان پروتستان‌ها و ارتدکس‌ها پذیرفته شد. در میان کشورهای اروپایی، یونان آخرین کشوری بود که در سال ۱۹۲۳ اقدام به پذیرش این گاهشماری کرد. ژاپن، کُره و چین به‌ترتیب در سال‌های ۱۸۹۵، ۱۸۷۲ و ۱۹۱۲ گاهشماری میلادی را پذیرفتند. امروزه بجز چهار کشور
ایران و افغانستان و اتیوپی و نپال همه کشورهای جهان تقویم گریگوری را پذیرفته و در امور اداری و سیاسی و… به کار می برند . در بسیاری از کشورهای دیگر ( مانند کشورهای عربی ) فقط برای مراسم مذهبی و ملی … از تقویم محلی استفاده می شود .
۴- گاه شماری چینی
گاه شماری چینی تقویمی است که هم بر اساس گردش ماه بدور زمین می باشد و هم بر اساس گردش زمین به دور خورشید پس در واقع یک تقویم دوگانه است و همزمان مزیت های استفاده از هر دو را دارد . این تقویم که به آن تقویم روستائی نیز گفته می شود در طول تاریخ چین تعغیرات زیادی کرده است ( اسامی ماه ها و مبدا و کبیسه و…) اوج آن به سلسله سونگ (قرن پنجم قبل از میلاد)بازگشته و امروزه نیز در کنار تقویم میلادی در بسیاری از آئین های چینی کاربرد دارد .
۱) اساس گاه شماری چینی
گاه شماری چینی بر مبنای گردش ماه بدور زمین می باشد و بنابراین شروع ماه از محاق(ماه نو) شروع می شود.هرسال به۱۲ماه تقسیم می شود .بنابر این بجز اسامی ماه ها و مبدا گاه شماری تقویم چینی هم بر اساس گردش ماه بدور زمین می باشد .
با توجه به این که در طی یک سال خورشیدی ماه بطور دقیق۱۲بار به دور زمین نمی چرخد(حدود۱۱روز کمتر است) بنابراین بزرگترین نقص گاه شماری های قمری این است که با چرخه های فصل ها مطابقت ندارند و شروع سال نو قمری (هجری قمری و چینی یا …) و بنابراین نه تنها در این زمان بلکه در زمان های گذشته بعلت این که تاریخ کاشت و برداشت محصولات کشاورزی را نمی توانستند بدرستی تعیین کنند نمی توانستند به صورت عام از آن استفاده کنند .
ولی تقویم خورشیدی قمری چینی این مشکل را حل کرده است به این صورت که شروع سال نو حتما باید در حوالی انقلاب زمستانی (اول دیماه) باشد . بنابر این بخاطر هماهنگی با انقلاب زمستانی هر سه یا چهار سال یک کبیسه به سال اضافه می شود . و آن سال به جای ۱۲ماه ۱۳ ماه می شود (بعضی سال ها ۱۴ماه را هم داریم ) بنابراین چرخه فصول تعغیری نمی کند و شروع سال نو همیشه با انقلاب زمستانی و شروع ماه هم با محاق (ماه شب نو) همراه می شود .
۲) مناطقی که از گاه شماری چینی استفاده می کنند
گاه شماری چینی مختص به چین نبوده و در طول تاریخ همیشه به این صورت هم نبوده بلکه به مرور تعغیرات چشم گیری کرده و مبدا آن تعغیر کرده و امروزه با تعغیراتی که در مبدا و اسامی ماه ها دادند در بیشتر کشورهای جنوب شرق آسیا (چین و ژاپن و کره و مغولستان … ویتنام) مورد استفاده قرار می گیرد .
۳) انواع گاه شماری چینی
دوره‌های تقویم درچین بسالر متفاوت ومتنوع است و هرتغییر وبسطی که درساختار تقویم چین صورت می‌گرفت مرهون نیازهای نوین کشاورزی وپیشرفت درعلم نجوم است. به طوری که کشور در اقتصاد حرکتی روبه رشد می‌نمود.این تقویم ها از این قرار است ( توضیحات کاملتر در آینده ادامه دارد )
تقویم پنج عنصر – تقویم چهارچهارم – تقویم متعادل
توجه : این بخش ادامه دارد و بعد از تکمیل شدن به تدریج به سایت اضافه می شود .
۵- گاه شماری عبری
سال عبری که یهودیان جهان مورد استفاده قرار می دهند همچیزی شبیه سال چینی می باشد یعنی هم بر اساس گردش ماه بدور زمین و هم بر اساس گردش زمین به دور خورشید ( همانند گاه شماری چینی) می باشد . در این قسمت در مورد سال عبری توضیح می دهیم .
۱) شروع ماه و سال
گاه شماری عبری همانند گاه شماری چینی با حلول ماه نو آغاز می شود و برای تطابق با فصول مختلف سال مانند سال چینی از کبیسه استفاده می کنند .
طبق اعتقاد بنی‌اسرائیل، اولین دستور خدا به بنی‌اسرائیل، تعیین حلول ماه عبری نیسان به عنوان مبدأ شمارش ماه‌های سال میباشد و آنها معتقدند خدا به مُشه (موسی) و اَهَرون (هارون) در سرزمین مصر چنین گفته:
این ماه (نیسان) برای شما اول ماه‌ها باشد، این ماه برای شما اولین ماه از ماه‌های سال خواهد بود .
طبق اعتقادات یهودیان شروع سال نو حتما باید با اعتدال بهاری هماهنگ باشد و بنابراین اولین ماه سال که ماه “نیسان “ می باشد( همزمان با اول فروردین هجری خورشیدی ) اول سال عبری می باشد و این یکی از شباهت های سال عبری با سال هجری شمسی می باشد .
۲) مبدا و تاریخچه
در ابتدا شروع سال و کبیسه توسط مجمع مشورتی از علماء یهودی صورت می گرفت ولی در سال ۴۱۱۰ عبری ( ۳۴۹ میلادی ۹ یکی از علماء یهود به نام «هیلل دوم» به صورت کنونی تدوین شد .
مبدا سال عبری آفرینش حضرت آدم بر طبق آنچه در تورات (کتاب مقدس یهودیان ) می باشد.طبق آنچه در تورات نوشته شده آفرینش آدم (ابوالبشر)در سال۳۷۶۱قبل از میلاد ( ۵۷۷۹ سال پیش تاکنون یعنی سال ۲۰۱۸ میلادی ) می باشد . بنابراین سال عبری با سال میلادی همیشه ۳۷۶۱ سال و با سال هجری خورشیدی همیشه ۴۳۸۲ سال اختلاف دارد .
۳) اسامی ماه ها و تطبیق آن با ماه های هجری شمسی
نظر به این که شروع سال عبری با سال هجری شمسی تقریبا مانند هم است ماه های این سال ها هم تقریبا بر هم منطبق است (با یک اختلاف حداکثر ۲۰ روزه که در پایان هر دوره ۱۹ساله دوباره بر هم منطبق می شود) طبق جدول شماره یک می باشد .
جدول شماره یک اسامی ماه های عبری و هجری خورشیدی
۶- قوانین کبیسه
سالی که ما حساب می کنیم بر مبنای گردش ظاهری خورشید به دور زمین (طبق نظریه زمین مرکزی)می باشد . وقتی خورشید را هر روز در آسمان رصد می کنیم پی می بریم که در زمینه ستارگان حرکت می کند بعد از یک سال خورشیدی به نقطه اولیه ای که رسیده است برمی گردد. و یک دایره کامل را طی می کند که این دایره را دایره البروج می نامیم . همچنین صفحه استوای زمین کره آسمان ( کره ای فرضی که همه ستارگان بر روی ان قرار دارند ) را در مقطعی دایره ای قطع می کند که استوای سماوی نام دارد محل تقاطع استوای سماوی با دایره البروج که آن را نقطه اعتدال بهاری می نامند. و هر موقع خورشید به نقطه اعتدال بهاری رسید . یک سال اعتدالی به پایان می رسد . این سال را سال اعتدالی می نامند ولی به دلیل حرکت تقدیمی زمین از دید ناظر خارج از زمین مدت زمان حرکت زمین به دور خورشید حدود ۲۰ دقیقه بلندتر است که سال نجومی نامیده می شود .
برای آشنائی با اصطلاحات نجومی در این باره ( اعتدال ربیعی و دایره البروح و… به مقاله “ کره آسمان و شرح پاره ای از اصطلاحات نجومی” و همچنین برای مطالعه حرکت تقدیمی و علت تفاوت سال نجومی و سال اعتدالی به مقاله “ حرکت تقدیمی و آثار آن “ مراجعه کنید .
هدف از کبیسه گیری انطباق روزهای گاه شماری مورد نظر با سال اعتدالی می باشد به گونه ای که شروع سال در طی سال ها و قرن ها از یک روز خاص در سال اعتدالی به روزها و ماه های دیگر نیفد .
برای این منظور در گاه شماری هائی که صرفا بر اساس حرکت خورشید به دور زمین می باشد کافی است هر ۴ یا ۵ سال یک بار به شرحی که داده خواهدشد یک روز را اضافه کنند . ولی درگاه شماری هائی که بر اساس حرکت ماه به دور زمین می باشد. چون هر ۱۲ماه قمری ۱۱تا ۱۲روز با سال اعتدالی اختلاف دارد باید به مین میزان هر سال کبیسه گیری شود و چون این کار مشکلاتی ایجاد می کند هر سه یا دو سال یک بار کبیسه یک ماهه برقرار می شود و در این مدت هم حداکثر ۲۰ روز گاه شماری با سال اعتدالی اختلاف پیدا می کند .
۱) کبیسه سال میلادی
کبیسه سال میلادی گریگوری ازهمه ساده تر است . همان طور که گفته شد سال هائی که بر ۴ بخش پذیر باشدکبیسه می شود مگر سال هائی که بر ۱۰۰ بخشپذیر باشند که در آن صورت باید بر ۴۰۰بخش پذیر باشد.
آغاز سال نو در تقویم میلادی نیمه شب اول ژانویه به وقت محلی می باشد . بنابر این شبانه روز که تمام شود سال نیز به پایان میرسد و سال نو شروع می شود .
بزرگترین حسن این روش کبیسه گرفتن این است که براحتی میتوان از بخش پذیر بودن سال بر عدد ۴ یا ۴۰۰ کبیسه بودن آن را تعیین نمود و عوض شدن سال در نیمه شب هم همراه با روش کاملا مشخص کبیسه گرفتن محاسبات نجومی مربوط به آن را بسیار ساده تر میکند .
۲) کبیسه سال هجری خورشیدی ایرانی
در سال ایرانی موقع تحویل را هرسال از روی محاسبات نجومی حساب کرده و آن را آغازسال نو قرار می دهند . بنابر این با آن که نیمه شب شبانه روزعوض میشود ولی سال عوض نمیشود و تا موقع تحویل هنوز به سال قدیم تعلق دارد . مثلا تحویل سال ۱۳۹۵ساعت ۸ و ۱۲ ثانیه روز اول فروردین بوده است در روز اول فروردین سال ۱۳۹۵ ساعت هفت صبح اگر چه اول فروردین است ولی چون تحویل نشده هنوز به سال ۱۳۹۴ تعلق دارد .
برای کبیسه گرفتن موقعی که سال قبل تحویل قبل ازظهر بوده و سال بعد , به بعد ازظهر (بعد ازساعت ۱۲ به وقت محلی ) موکول می شود آن روز بجای اول فروردین ۳۰ اسفند حساب شده و سال کبیسه میشود . بنابر این کبیسه در اولین سالی که تحویل به بعد از ظهر میافتد اجرا میشود .
۳) ایرادهای کبیسه سال ایرانی
این روش کبیسه گرفتن مشگلات مختلفی ایجاد میکند . که ازاین قرار است
۳-۱) محاسبه برای تعیین سال کبیسه : در این روش ازروی شماره سال نمیتوان براحتی پی به کبیسه بودن آن برد و باید به جداول و محاسبات پیچیده پرداخت .
۳-۲) تعیین سال کبیسه : آنچه یک تقویم را برای همه مردم قابل استفاده می کند این است که همه مردم در هر کجای جهان بتوانند به راحتی از آن استفاده کنند و اختصاص به سرزمین خاصی نداشته باشد یعنی با استفاده از آن تقویم و قوانین آن اختلافی در روزهای آن ایجاد نشود . در حالی که این روش کبیسه گیری که کبیسه را به افتادن وقت تحویل به بعد ازظهر موکول می کند می تواند باعث یک روز اختلاف در تقویم در نقاط مختلف جهان کند . برای مثال :
تحویل سال ۱۳۹۵در ایرن به وقت محلی حدود ساعت ۸ صبح می باشد درحالیکه در انگلستان ۵/۳ صبح میباشد .
سال ۱۳۹۶ موقع تحویل در ایران ۵۸ و۱(حدود ۲ بعد از ظهر) میباشد که چون به بعد ازظهر افتاده سال ۱۳۹۶ کبیسه بوده و اسفند ۳۰روزمی باشد.
حال در انگلستان ساعت حدود ۹/۵ صبح است و سال قبل هم ۳/۵ بود پس چون به بعد ازظهر نیفتاده کبیسه اجرا نمی شود بنابر این وقتی در ایران ۳۰ اسفند است در انگلیس باید اول فروردین باشد و به این ترتیب در تمام سال ۱۳۹۶یک روزاختلاف بین سال خورشیدی که در انگلیس ( و ممالک دیگری که تحویل به بعد ازظهر نیفتاده ایجاد میشود)
۳-۳) ملاک قرار دادن ساعت یک کشور برای تعیین کبیسه : ممکن است برای راه حل ساعت رسمی کشور خاصی را ملاک قرار دهیم مثلا بگوئیم ساعت را به وقت ایران حساب می کنیم ولی این هم اختلاف بر انگیز است مگر آن که ساعت جهانی و به وقت گرینویچ ( انگلیس ) باشد.
۳-۴) مطالعه در مورد کبیسه سال ایرانی : ازاین رو قرار است یک مطالعه در مورد کبیسه گری در سال خورشیدی ایرانی انجام شود و قانون مشخصی تدوین شود .
۴) کبیسه سال افغانستان
سال رسمی افغانستان هجری جورشیدی با تفاوت در ماه ها و روزهای آن می باشد اسامی ماه ها اسامی بروج ۱۲ گانه می باشد ولی تعداد روز ها همانند هم است .
در تقویم افغانستان برای هر دوره ۳۳ ساله, ۸ کبیسه در نظر گرفته می شود . هفت کبیسه ۴ ساله و یک کبیسه پنج ساله که جمعا ۳۳ سال را تشکیل می دهد : ۳۳ = ۵+ ۴×۷
برای این که بفهمیم طول متوسط سال چقدر محاسبه می شود طول کل روزها را در ۳۳سال حساب میکنیم :
۱۲۰۵۳ = ۸ + ۳۶۵ × ۳۳
حال برای محاسبه طول متوسط یک سال این عدد را بر ۳۳ تقسیم میکنیم :
۳۶۵/۲۴۲۴۲=۳۳÷۱۲۰۵۳
که با مقدار متوسط آن ( ۳۶۵/۲۴۲۲۴ ) ۱۸…/روز که ۱۵ ثانیه می شود اختلاف دارد و در مجموع بعداز۵۵۰۰ سال یک روزخطا ایجاد می کند یعنی جلو میافتد .
۰۰۰۱۸/ = ۳۶۵/۲۴۲۲۴-۳۶۵/۲۴۲۴۲
۷ – انواع دیگر گاه شماری
بجز گاه شماری هائی که از آن نام بردیم انواع دیگر گاه شماری هم موجود می باشد که در آینده ضمن تکمیل مطالب این بخش به بقیه آن نیز خواهیم پرداخت .
نکته : این مقاله و بخش های آن هنوز ادامه داشته و در حال کامل شدن می باشد و بعد از کامل شدن بخش های کامل شده و اضافه شده مجدد منتشر می شود .
برای مطالعه سایر مقاله های نجومی روی شکل زیر کلیک کنید
عکس های طبیعت, طبیعت خوانسار , شکوفه های بهاری , گلستان کوه ,دانلود آلبوم های کامل بهترین و زیباترین عکس ها ,آلبوم هائی با صدها عکس کیفیت بالا , در هیچ کجای اینترنت این عکسها را پیدا نمیکنید , عکس هابدون استفاده از تکنیک های فتوشاپ تهیه شده , کاملا طبیعی
برای دانلود مجموعه کامل آلبوم ها روی عکس زیر کلیک کنید
برای آموزش کامل و حرفه ای گوگل مپ روی شکل زیر کلیک کنید
برای مطالعه مقاله های روانشناسی اینجا را کلیک کنید .
۱) هر گونه اظهار نظر را در فرم اظهار نظر کاربران وارد کنید .
۲) نظرات بعد از تایید مدیریت نشان داده می شود .
۳) با انتقادات و پیشنهادات سازنده خود ما را هرچه بیشتر همراهی کنید . مدیریت از انتقادات و پیشنهادات سازنده شما استقبال می کند .
۴) هرگونه بهره برداری : کپی تمام و یا قسمتی از مطالب این سایت بدون ارجاع منبع آن ممنوع می باشد .
۵) تکثیر فایل های Pdf با ذکر منبع آزاد ولی فروش آن تحت هر عنوان و با ذکر منبع هم ممنوع می باشد .
