خلقت ماه

خلقت ماه همچنان در هاله ای از ابهام است . نظرات مختلفی در باب خلقت ماه ابراز شده است که در این بخش در مورد آن ها توضیح می دهیم .

۱- نظرات مختلف در باب خلقت ماه

یکی از سوالاتی که از دیر باز ذهن بشر را به خود مشغول کرده بود داستان پیدایش ماه بود . که با هاله ای از افسانه ها آمیخته شده بود . بعدها دانشمندان نظرات مختلفی در مورد پیدایش ماه ابراز کردند . 
بیشتر نظرات بر این پایه دور می زد که منشاء ماه و زمین یکی هستندو احتمالا ماه بخشی از زمین بوده و یا همزمان و یا حداقل  از یک ماده اولیه پدید آمده اند . یکی از دلائل آنها بر این امر حفره ای در زمین است که در اقیانوس آرام وجود دارد و اعتقاد بر این بوده که این قسمت از زمین کنده شده و ماه را تشکیل داده چون ابعاد این حفره از نظر اندازه درست برابر ماه می باشد .(مساحت اقیانوس آرام به تنهائی ۴ برابر مساحت ماه می باشد)

۱) نظریه قرص برافزایشی

مطابق این نظریه ابری از گرد و غبار که در آغاز پیدایش منظومه شمسی و خورشید به دور خورشید می چرخید به صورت دیسک چرخان در آمده (در آن زمان هنوز زمین و ماه بوجود نیامده بودند)چرخش این دیسک آن را به قرص برافزایشی تبدیل کرد( قرص برافزایشی  یک ساختار دیسک مانند از ماده است که به شکل حلقوی به دور یک جسم خاص می‌چرخد )قرصی پر از مواد اولیه که به سرعت حول محور خودش می چرخید و کم کم منجر به پیدایش ماه و زمین به صورت همزمان شد .
طبق این نظریه ماه و زمین به صورت جداگانه از پیوستن مواد موجود در دیسک بوجود آمدند . این نظریه چند ایراد اساسی داشت از این رو خیلی زود رد شد  .
۱-۱) این نظریه نمی تواند سرعت چرخش ماه و فاصله ماه از زمین را توضیح دهد .
۱-۲) بر طبق این نظریه باید تمام مواد شیمیائی و عناصر تشکیل دهنده ماه و زمین از جمله چگالی ماه و زمین دقیقا مانند هم باشد در حالی که چگالی ماه از زمین کمتر است .
( چگالی  ماه ۳/۳۳۴ و چگالی زمین ۵/۵۱۵ می باشد که چگالی ماه ٪۶۰ چگالی زمین است )

شکل شماره ۱ – قرص برافزایشی

۲) نظریه داروین

جورج داروین (پسر چارلز داروین,  زیست شناس مشهور و بنیانگزار نظریه تکامل) نظریه ای ارائه داد که در نوع خودش جالب است . اساس این نظریه شبیه همان قرص برافزایشی می باشد ولی با آن فرق دارد .
مطابق این نظریه زمانی که زمین تازه تشکیل شده بود و هنوز داغ و مذاب بود با سرعت زیاد به دور محور خودش گردش می کرد.گردش سریع و نیروی گریز از مرکز باعث شد قسمتی از زمین کنده شده و به فضا پرتاب شود . تکه های این قسمت به مرور بهم پیوسته و کره ماه را تشکیل داده است . و چاله ای که از آن تکه کنده شده برجای مانده است اقیانوس آرام را شکل داده است . این نظریه در زمان خودش مورد توجه زیادی قرار گرفت .
همچنین داروین نظر داد که ماه در حال دور شدن از زمین است . بعد از سفر به ماه با آپولو ۱۱ دانشمندان یک آینه روی ماه کار گذاشتند و از آن به بعد توانستند با تاباندن باریکه لیزر به ماه فاصله ماه با زمین را در هر لحظه بدست آورند و ثابت شد ماه سالی ۸/۳ سانتیمتر از زمین دور می شود  .   
بعد از سفر به ماه و آوردن سنگ هائی از ماه و آزمایش روی آنها یکی ازنظریاتی که باطل شدنظریه داروین بود  مطابق نظریه داروین تکه ای از اقیانوس آرام کنده شده و ماه را تشکیل داده با آزمایشاتی که در بستر اقیانوس آرام انجام شد معلوم شدعمر بستر اقیانوس آرام بیش از ۲۰۰میلون سال نمی تواند باشد.(عمر بستر اقیانوس آرام و کلا اقیانوس های دیگر و سطح پوسته زمین)درحالی که عمر ماه خیلی قدیمی تر است و بعلاوه ترکیبات و موادی که ماه را تشکیل دادند متفاوت از ترکیبات پوسته سطحی زمین و بستر اقیانوس ها است .
قدیمی ترین سنگ های ماه “آنورتوزیت‌ها” نام دارد که بقدری سبک است که روی ماگما شناور می شود بنابر این باید روی سطح زمین به وفور یافت شود ولی در اعماق زمین قرار دارد . بنابر این ثابت می شود ماه نمی تواند قسمتی از پوسته زمین باشد .
مشکل دیگری که در این نظریه وجود دارد این است که چگونه یک قطعه خاص از زمین می تواند صرفا بخاطر چرخش قوق العاده زمین از آن کنده و به فضا پرتاب شود و ماه را تشکیل دهد . اگر زمین چنان بسرعت می چرخید که تکه ای از خودش را پرتاب کند در این صورت کل کره زمین از هم می پاشید و هرگز در محل خودش تشکیل نمی شد .

 

شکل شماره ۲ – یکی از سنگ‌های ماه  که فضاپیمای آپولو  ۱۵- به زمین آورد
شکل شماره ۳- جورج داروین (اختر شناس بریتانیائی )
تکته : جورج داروین پسر چارلز داروین بوده که چارلز داروین (بنیانگزار فرضیه تکامل ) می باشد
جورج داروین اختر شناس بوده و اولین کسی بوده که نظر داد کره ماه از زمین دور می شود در حالی که پدرش زیست شناس بوده که فرضیه تکامل را بنیان نهاد ( این دو با هم اشتباه نشود ) 

۳) نظریه جذب یا گیراندازی ( نظریه هارولد اوری )

یک شیمیدان به نام هارلد اوری(Harold Urey) نظر داد که ماه از جائی دیگر از منظومه شمسی (یا حتی خارج از منظومه) آمده و در دام میدان گرانشی زمین افتاده است .
در نگاه اول این نظریه درست به نظر می آمد. اندازه ماه نسبت به زمین (سیاره مادر) خیلی بزرگ است (قطر ماه بیشتر از یک چهارم قطر زمین است) به علاوه ماه نسبت به زمین در حالت قفل گرانشی قرار دارد ( ما همیشه می توانیم یک طرف ماه را ببینیم) و این اتفاق وقتی می افتد که یک سیاره یک جرم سرگردانی را در دام میدان گرانشی خود انداخته باشد .
خیلی از دانشمندان با نظریه “اروی”  مخالفت کردند و اعتقاد داشتند. که زمین نمی تواند بدون اینکه در مدارش دچار آشفتگی شدید شود، جرمی به این بزرگی را در دام بیندازد  . چنین اتفاقی می توانست باعث برخورد بین دو جرم شود. در مقابل طرفداران هارو ی اظهار کردند که در آن زمان ها اتمسفر زمین خیلی غلیظ بوده و مانند بالش و فنر ضربه برخورد ماه را جذب کرده و ماه را به فضا برگردانده و در مدار خودش قرار داده است .
اگر این نظریه درست باشد باید ترکیبات شیمیائی ماه و زمین بکلی متفاوت باشند . تا سال ۱۹۶۹ که سفر به ماه انجام نشده بود راهی برای آزمون این نظریه وجود نداشت . درسال ۱۹۶۹ بعد از سفر آپولو ۱۱به ماه فضانوردان مقدار زیادی سنگ و خاک از ماه آوردند و با آزمایش روی آنها معلوم شد ترکیبات شیمیائی ماه بسیار به زمین شبیه است . بنابر این نظریه هارلد اروی کنار گذاشته شد .

۴) فرضیه برخورد عظیم

سه سال پس از آخرین ماموریت آپولو (پروژه آپولو از سال ۱۹۶۱ تا ۱۹۷۲ اجرا می‌شد و هدف آن فرستادن انسان به فضا بود این پروژ با آپولو ۸ شروع و با آپولو ۱۷ خاتمه یافت ) فرضیه جدیدی مطرح شد که به فرضیه برخورد عظیم معروف گشت و تا الان بهترین فرضیه ای است که می تواند پیدایش ماه را توجیه کند .
مطابق این فرضیه ۵۰ میلون سال پس از پیدایش زمین (در ۴/۵ میلیارد سال پیش) هنگامی که زمین هنوز گرم و داغ بود . یک سیاره ای به نام “ تیا “(Theia)به صورت مورب و با زاویه باز (تقریبا به صورت مماسی )به زمین برخورد کرد و باعث متلاشی شدن پوسته ای و گوشته زمین شد . شدت برخورد به قدری بود که سیاره تیا ذوب شد و با گوشته زمین در هم آمیخته و به فضا پرتاب شد . بعد قسمت های بیشتر اجرام پرتاب شده به زمین برگشته و در زمین ادغام شد و مقداری هم بعدها بهم پیوسته و تشکیل ماه را داده است .
در قسمت بعد در این مورد مفصل تر توضیح می دهیم . در شکل شماره ۴ مراحل مختلف برخورد را می توانید یک جا ببینید .

 

 شکل شماره ۴ – برخورد زمین و تیا و خلقت ماه از این برخورد

 ۲- چگونگی برخورد و دلائل اثبات نظریه برخورد عظیم  

نظریه برخورد عظیم تا کنون یکی از موفق ترین نظریات در مورد پیدایش ماه می باشد و دلائل زیادی در مورد قبول این نظریه وجود دارد قبل از این که دلائل آن را توضیح دهیم به مرور آن چه اتفاق افتاد می پردازیم .

۱) چگونگی برخورد

پنجاه میلون سال پس از تشکیل زمین (زمین در ۴/۵ میلیارد سال پیش از بقایای ابری که خورشید را شکل داده بود بوجود آمد)درحالی که زمین هنوز مذاب و پوسته زمین شکل نگرفته بود و اقیانوس هائی از مواد مذاب در سطح زمین جاری بود . سیارکی به بزرگی مریخ (که نام آن تیا یا ارفئوس گذاشته شد) با زمین برخورد کرد
در مورد چگونگی و زاویه برخورد دو روایت موجود است :
۱-۱) برخورد ملایم :  برخورد سیارک تیا و زمین خفیف بوده و به صورت مماسی به هم برخورد کردند .در نتیجه آن کره ماه بیشتر از سنگ های سیارک تیا تشکیل شده است . 
۱-۲) برخورد شدید :  برخورد شدید و به صورت شاخ به شاخ بوده به طوری که منجر به متلاشی شدن قسمتی از زمین و تیا شد. تیا ذوب شده و در زمین ادغام شد و بعد قطعه های زمین و تیا به فضا پرتاب شد  بیشتر قطعات دوباره به زمین برگشته و سقوط کردند ولی قطعات دیگری بهم پیوستند و ماه را تشکیل دادند

شکل شماره ۵ – یک نقاشی فرضی از سیاره‌ تیا که در حال نزدیک شدن و برخورد با زمین است

شکل شماره ۶- برخورد تیا به زمین

شکل شماره ۷ – قطعاتی از زمین و تیا به فضا  پرتاب شد و حول زمین به گردش در آمد

شکل شماره ۸ – بیشتر قطعات به زمین برگشتند ولی بعضی از قطعات به زمین بر نگشته بهم پیوستند و ماه را تشکیل دادند

در شکل زیر شکل های شماره ۵ تا ۸ خلاصه شده و در یک شکل واحد  تمامی مراحل برخورد تا تشکیل ماه را به طور کامل نشان می دهد .

شکل های شماره ۵ تا  ۸ – همه مراحل برخورد تا تشکیل ماه را یکجا نشان می دهد .

۲) دلائل اثبات فرضیه برخورد

در این قسمت به دلائل اثبات فرضیه برخورد می پردازیم . 
۲-۱) ایزوتوپ چیست : هسته اتم از دو جزء پروتون و نوترون ساخته شده است هر عنصر تعداد مشخصی پروتون دارد . پروتون های موجود در یک عنصر خواص شیمیائی آن عنصر را تعیین می کنند . بنابر این اتم هائی که تعداد یکسانی پروتون داشته باشند خواص شیمیائی یکسان دارند . مثلا اتم هیدروژن تنها یک پروتون دارد درحالی که مثلا اتم کربن ۶پروتون دارد و… تعداد پروتون های موجود در هر اتم را عدد اتمی می گویند و با “Z” 
نمایش می دهند . با این حساب عدد اتمی هیدروژن یک , کربن ۶ و…
با این که تعداد نوترون های موجود در هر اتم هم متناسب با تعداد پروتون ها می باشد ولی اتم های یک عنصر می توانند ضمن داشتن تعداد پروتون های یکسان تعداد متفاوتی نوترون داشته باشند . در این صورت خواص شیمیائی یکسان ولی جرم متفاوت دارند . مجموع پروتون ها و نوترون های یک اتم را عدد جرمی می گویند و با “A” نمایش می دهند .
بنابر این ایزوتوپ های یک عنصر حالت هائی از عنصر هستند که تعداد پروتون های یکسان ولی تعداد نوترون های متفاوت داشته باشند .
بسیاری از عناصر چندین ایزوتوپ مختلف دارند مثلا هیدروژن سه ایزوتوپ دارد ( هیدروژن با عدد جرمی ۱ که با H نمایش می دهند . با عدد جرمی ۲ که با D نمایش می دهند و دوتریم نامیده می شود و با عدد جرمی ۳ که با T نمایش داده و تریتیم نامیده نمایش می دهند ) همچنین کربن و سرب واورانیم و … هم ایزوتوپ دارند .
 ۲-۲) : تفاوت ایزوتوپ ها در زمین و اجرام دیگر منظومه شمسی : از عناصری مانند هیدروژن و هلیم که بگذریم و (همچنین فراوانی مواد شیمیائی مختلف)درصد عناصر در سیاره های مختلف و مناطق مختلف منظومه شمسی کمابیش مانند هم هستند . ولی درصد فراوانی ایزوتوپ ها بکلی متفاوتند .
به عبارت دیگر  ایزوتوپ‌ها مثل اثر انگشت شیمیایی عمل می‌کنند. اگر یک ماده‌ی ناشناخته داشته باشید و به ترکیب ایزوتوپ‌های آن نگاه کنید، می‌توانید بفهمید که آن ماده از کجا آمده است.
۳-۲) مطالعه روی سنگ های ماه : سرنشینان آپولو ۱۱ و دیگر سفینه ها که به ماه رفتند سنگ های مختلفی را از ماه به زمین آوردند و روی آنها آزمایشاتی انجام دادند .
۱-درصد فراوانی ترکیبات و مواد شیمیائی جنس سنگ ها در روی سطح ماه و زمین کمابیش همانند هم هستند . مثلا بازالت که یک نوع سنگ آذرین می باشد از نظر فراوانی در ماه و زمین همانند هم می باشند .
۲- درصد فراوانی ایزوتوپ های یک عنصر در ماه و زمین همانند هم می باشند و این نشان می دهد از یک منشاء بوجود آمدند.در تایید این نظریه، باید گفت که در منظومه‌ی شمسی تقریبا هیچ جرمی وجود ندارد که ترکیب ایزوتوپی ماه و زمین را داشته باشد.
۳- با این وجود تفاوت هائی هم کمابیش دیده می شود . یکی این که تیتانیوم سطح ماه بیشتر از زمین است و دیگر این که فراوانی ایزوتوپ های تنگستن زمین و ماه تفاوت هائی با همدیگر دارند .
این تفاوت ها فرضیه برخورد را نقص نمی کند بلکه توجیه این است که بعد از برخورد تیا به زمین ,  چقدر از ماده تشکیل شده ماه از تیا بوده و چقدر از زمین , در صورتی که تیا ذوب نشده و در زمین ادغام نشده بود و مثلا بیشتر آن جذب ماه شده بود باید ترکیب  ماه و زمین متفاوت می شدند ولی یکسان بودن ترکیب شیمیائی ماه و زمین نشان می دهد که تیا کاملا ذوب شده و در زمین ادغام شده و بعد بقایای برخورد که مخلوطی از مواد تیا و زمین بوده به فضا رفته و قسمتی به ماه تبدیل شده تفاوت ها و شباهت ها معلول این اثر هستند .

۳) برخورد چگونه بوده

همانطور که گفته شد دو روایت از برخورد وجود دارد یکی این که برخورد ملایم و مماسی بوده و دیگری برخورد شاخ به شاخ و شدید همینطور این مسئله که سیارک تیا بعد از برخورد به زمین کاملا ذوب شده و در زمین ادغام شده و بعد به فضا پرتاب شده یا اینکه قسمی از آن به دست نخورده به فضا پرتاب شده است .
قبل از لازم است یک توضیح را در مورد لایه بندی عناصر در هنگام شکل گیری سیارات ذکر کنیم .
۳-۱) لایه بندی عناصر : در هنگامی که سیارات سنگی شکل گرفتند ابتدا همه به صورت مایع و گداخته بودند و سراسر سطح سیاره به صورت اقیانوسی یکپارچه از مواد داغ و گداخته بود . در این شرایط مواد سنگین به داخل سیاره فرو رفتند و هسته سیاره را شکل دادند و مواد سبکتر به رو آمدند و بعد پوسته سیاره را تشکیل دادند . از این رو آهن و عناصر سنگین تر هسته زمین را تشکیل دادند گرانیت و بازالت که سبکترین مواد می باشند سطح زمین را تشکبل دادند . گرانیت که از بازالت سبکتر بود در روی زمین همچون کفی جمع شد و بعد که سطح زمین پر از آب شد . به صورت یک قاره یکپارچه در آمدکه “پانگه آ “خوانده می شد. (بعد ها با حرکات صفحات پوسته زمین قاره اولیه به قاره های امروزی تبدیل شد) این پدیده که باعث شکل گیری قسمت های مختلف درون یک سیاره می شود “پدیده تفکیک لایه ها “نام دارد .
۳-۲) تفاوت جنس لایه ها در زمین : با این حساب لایه های مختلف زمین از نظر نوع مواد و چگالی با هم متفاوتند . سنگین ترین قسمت زمین همان هسته آهنی آن است بعد گوشته از هسته سبکتر و دست اخر پوسته از همه انها سبکتر است .
۳-۳) شباهت زیاد مواد پوسته زمین و ماه : بیشتر موادی که ماه را تشکیل داده اند از پوسته و گوشته زمین تشکیل شده است به این دلیل است که هسته آهنی ماه بسیار کوچک است و این باعث شده چگالی ماه تقریبا ٪۶۰ زمین باشد . بنابر این مواد پوسته زمین و ماه شباهت زیادی به هم دارند در حالی که تفاوت گوشته بیشتر و هسته ماه و زمین تفاوت بسیار زیادی با هم دارند .
با این حساب می توانیم برخورد را ارزیابی کنیم .
۱) شباهت زیاد موادی که ماه را تشکیل دادندبا پوسته و گوشته زمین نشان می دهد که تقریبا تمام مواد تشکیل شده ماه از پوسته و گوشته زمین برداشته شده و از هسته زمین چیزی برداشته نشده است .
۲) شباهت ها این نکته را نشان می دهد که سیارک تیا کاملا ذوب شده و در گوشته زمین ادغام شده و بعد به فضا پرتاب شده و تشکیل ماه را داده است.در غیر این صورت ترکیبات ماه و زمین بکلی با هم فرق می کرد .
۳) تفاوت های جزئی بین ترکیبات و ایزوتوپ های ماه نشان می دهد که احتمالا ماه از قسمت های بیشتری از سیاره تیا شکل گرفته ولی نه آنقدر زیاد که ترکیب ماه و زمین را بسیار متفاوت از همدیگر. (احتمالا کمی بیش از ۵۰ درصد از ماه از تیا تشکیل شده است )
۴) تمام این موارد نشان می دهد که برخورد شدید بوده ( که منجر به ذوب تیا شده ) و لی شاخ به شاخ نبوده و به صورت مایل بوده , چه در این صورت هسته زمین هم در تیا ادغام و به فضا پرتاب می شد و هسته ماه و همچنین چگالی ماه هم به زمین بسیار نزدیکتر می شد .
۵) طبق شبیه سازی های کامپیوتری مدت زمان برخورد تا ادغام سیاره تیا و منفجر شدن و پرتاب قطعات به فضا بیش از ۲۰ دقیقه نگذشته در حالی که یک میلون سال طول کشیده تا قطعاتی که به زمین برخورد نکردند در فضا بهم بپیوندند و ماه را تشکیل دهند .
۶) تیا از جای دوری نیامده بود از همان نزدیکی زمین بود چه در غیر این صورت ترکیباتش بکلی متفاوت بود .

برای مطالعه سایر مقاله های نجومی روی شکل زیر کلیک کنید.

برای مطالعه مقاله های روانشناسی اینجا  را کلیک کنید .

عکس های طبیعت, طبیعت خوانسار , شکوفه های بهاری  , گلستان کوه ,دانلود آلبوم های کامل بهترین و زیباترین عکس ها ,آلبوم هائی با صدها عکس کیفیت بالا ,  در هیچ کجای اینترنت این عکسها را پیدا نمیکنید , عکس هابدون استفاده از تکنیک های فتوشاپ تهیه شده , کاملا طبیعی 

برای آموزش کامل و حرفه ای گوگل مپ روی شکل زیر کلیک کنید

همه جیز در مورد گوگل مپ

۱) هر گونه اظهار نظر را در فرم اظهار نظر کاربران وارد کنید .
۲) نظرات بعد از تایید مدیریت نشان داده می شود .
۳) با انتقادات و پیشنهادات سازنده خود ما را هرچه بیشتر  همراهی کنید . مدیریت از انتقادات و پیشنهادات سازنده شما استقبال میکند .
۴) هرگونه بهره برداری : کپی تمام و یا قسمتی از مطالب این سایت بدون ارجاع منبع آن ممنوع می باشد .
۵) تکثیر فایل های Pdf با ذکر منبع آزاد ولی فروش آن تحت هر عنوان و با ذکر منبع هم ممنوع می باشد .