در روز ۵ مرداد ماه ۱۳۹۷( ۲۷ جولای ۲۰۱۸) ماه گرفتگی اتفاق افتاد که آن را بزرگترین ماه گرفتگی قرن می نامند. ما به کمک دوستان این پدیده را درشهرخوانسار و درمحلی به مختصات تقریبی۵۰٫۳۲, ۳۳٫۲۳ مورد بررسی قرار داده و ضمن شرح جزئیات آن از فرصت استفاده کرده و فاصله ماه تا زمین و همچنین قطر ماه را به همان روشی که آریستاخوس (۲۳۰۰ سال پیش) بدست آورده ,بدست آوردیم . در مورد این که چرا این خسوف اینقدر طولانی می باشد در ادامه توضیح می دهیم . در اینجا تنها در مورد این پدیده توضیح داده و جزئیات آن را بیشتر مورد موشکافی قرار می دهیم .
شرح کامل آزمایش اندازه گیری “فاصله ماه تا زمین” و “قطر ماه” در مقاله دیگری به عنوان “محاسبات خسوف ۹۷” به صورت کامل توضیح دادیم در این قسمت تنها به مشاهده پدیده های حین خسوف اکتفا می کنیم .
برای مطالعه بیشتر در مورد خسوف و اثبات فرمول ها به مقاله “ خسوف “ در همین سایت مراجعه کنید .
۱- شرح وقایع اتفاق افتاده در موقع خسوف
هدف از این قسمت تشریح کامل قسمت های مختلف ماه (همراه با دلائل آن ) در موقع خسوف می باشد . در مورد علت خسوف و این که چرا ماه در موقع خسوف کاملا تاریک نمی شود و به رنگ های مختلف دیده می شود در مقاله “ خسوف “ که در همین سایت منتشر شده به تفضیل توضیح دادیم . بنابراین بهتر است قبل از مطالعه این قسمت مقاله “ خسوف“ را کاملا مطالعه کنید .
۱) جدول زمان های خسوف
یکی از اهداف ما از رصدخسوف اندازه گیری زمان های خسوف بود ولی برای راهنمائی و مقایسه و همینطور دقت بیشتر زمان های خسوف را از اینترنت در آورده و به عنوان راهنمای کار خود مورد استفاده قرار دادیم.(جدول شماره ۱)
جدول شماره ۱ – زمان های خسوف
شکل شماره ۱ – عبور ماه از سایه و نیم سایه زمین
۲) مرحله اول آغاز گرفت نیمسایه
همچنان که در مقاله “ خسوف “ شرح دادیم خسوف به علت گذر ماه از درون مخروط سایه زمین اتفاق می افتد و همچنان که توضیح دادیم قبل از آن که ماه از درون منطقه سایه عبور کند از درون نیم سایه عبور می کند . در این حالت گرفتگی بسیار خفیف بوده و بسختی با چشم غیر مسلح قابل رویت می باشد بنابراین ما نتوانستیم گرفت نیمسایه را تشخیص دهیم ولی اندک اندک که به لحظه گرفت کامل نزدیک شویم اگر کمی دقت کنیم تیرگی لبه غربی ماه را بسختی می توان تشخیص داد .
۳) برخورد اول
در لحظه برخورد اول سمت “شمال شرقی” ماه تیره و محو شد اگر می خواهیم زمان آن را بدقت ثبت کنیم بهتر است ازتلسکوپ استفاده کنیم و ماتنها با کمک دوربین دوچشمی” BINOCULARS 20*50 “ (شکل شماره۲) توانستیم لحظه برخورد اول راثبت کنیم(۲۲:۵۲) و کرنومتر خود را بکار بیندازیم . با این حساب برخورد اول ۲ دقیقه زودتر از زمان پیش بینی شده (جدول شماره ۱) اتفاق افتاد . ( از این رو من تاکید داشتم زمان های خسوف را مستقلا اندازه گیری کنیم )
۴) بین برخورد اول و دوم
تیرگی و محو شدگی کامل که از لبه شمال شرقی شروع شده بود به تدریج گسترش یافت ( ولی قسمت های دیگر ماه که درسایه فرو نرفته همچنان می درخشید.) و این به معنی آن است که ماه هر لحظه بیشتر به عمق سایه فرو می رود .
با آن که در لحظه خسوف به علت عبور نور خورشید از جو زمین و بازتابش به روی ماه (رنگ های قرمز و نزدیک به قرمز) انتظار این است که قسمت های ماه که درسایه فرو می رود کاملا قرمز شود ولی در موقع شروع خسوف بخاطر این که ماه هنوز از مرکز سایه فاصله زیادی دارد و در عمق تاریکی فرو نرفته و دیگر این که قسمت درخشان ماه که هنوز گرفته نشده است با نور زیادی می درخشد نمی گذارد قسمت های گرفته شده دیده شود . بنابراین قسمت های گرفته شده محو می شود و به هیچ وجه دیده نمی شود .
بعد از این که بیشتر قرص ماه گرفته شد بخاطر کم شدن نور ماه قسمت های گرفته شده با رنگ نارنجی مایل به طوسی و به طور بسیار ضعیف دیده شد و هرچه به برخورد دوم نزدیکتر شدیم هلال درخشان لبه غربی کوچکتر و قسمت های گرفته شده بهتر دیده شد .
۵) برخورد دوم
درست در لحظه ای که آخرین نقطه لبه جنوب غربی ماه ناپدید می شود لحظه برخورد دوم می باشد در این لحظه تمام قرص ماه داخل تمام سایه می شود و قسمت های گرفته شده به صورت بسیار کمرنگ دیده می شود و ته رنگ قرمز مایل به خاکستری دارد ولی هر چه به سمت شرق و شمال شرق ماه که بیشتر در عمق تاریکی فرو رفته نگاه کنیم پررنگ تر می شود و بیشتر به قرمز نزدیک می شود . بنابراین قسمت شمال شرقی ماه تیره تر از قسمت غربی ماه می باشد . ما این زمان را ۲۳:۵۹ اندازه گرفتیم ) و از روی کرنومتر فاصله زمانی بین برخورد اول و دوم را هم اندازه گرفتیم (که ۰۱:۰۶:۲۲ ساعت شد و به اعشاری ۱٫۱۰۶ساعت شد ما این فاصله زمانی را t21 نام گذاشتیم ) و دوباره گذاشتیم کرنومتر ادامه سنجش زمان را اندازه بگیرد تا فاصله زمانی بین برخورد اول تا سوم را هم حساب کند .
۶) از برخورد دوم تا رسیدن به نقطه اوج
بعد از برخورد دوم ماه به حرکت به سمت مرکز تاریکی ادامه داد و هرچه جلوتر رفت تیره تر و به قرمز هم نزدیکتر شد و…این وضعیت ادامه داشت تا قسمت شمال شرقی ماه به نزدیکترین فاصله تا مرکز سایه رسید که بیشترین تیرگی را داشت. و بعد قسمت شمال شرقی روشن تر و قسمت های مرکزی تیره تر شد …تا فاصله مرکز ماه تا مرکز سایه به کمترین مقدار رسید . در این حالت کل ماه در مجموع به تیره ترین حالت رسید و در میان قسمت های مختلف ماه قسمت های مرکزی از همه قسمت ها تیره تر شد و قسمت های شرقی و غربی هرچه از مرکز ماه دورتر شده روشن تر دیده شد . و نقاطی که فاصله یکسانی تا مرکز داشتند به یک اندازه تیره بودند .
این لحظه اوج گرفتگی ماه می باشد . که طبق پیش بینی ساعت ۰۰:۵۲ به وقت ایران بود (جدول شماره ۱) ولی ما ساعت ۰۰:۴۹ اندازه گرفتیم .
۷) از نقطه اوج تا برخورد سوم
بعد از نقطه اوج که مرکز ماه به نزدیکترین فاصله به مرکز سایه رسید . هرچه زمان می گذرد قسمت های مرکزی و شرقی ماه روشن تر و قسمت های غربی رو به تیره شدن می گذارند تا غربی ترین قسمت ماه از مرکز خسوف ( نزدیکترین نقطه به مرکز سایه) بگذرد که قسمت های غربی هم شروع به روشن شدن می گذارد و درست همان حالت بین برخورد دوم تا نقطه اوج تکرار می شود ولی در این حالت قسمت های شرقی روشن تر و قسمت های غربی تیره تر است و هرچه زمان می گذرد تمام قسمت های ماه در کل روشن تر می شوند تا به لحظه برخورد سوم برسیم .
۸) برخورد سوم
در لحظه برخورد سوم خسوف کلی تمام می شود و اولین قسمت های غربی ماه از سایه بیرون می آید و به صورت هلال درخشانی دیده می شود . اگر با تلسکوپ قوی نگاه کنیم بسیار دقیق تر این لحظه را ثبت می کنیم ما با دوربین دوچشمی این لحظه را ساعت ۱:۴۱ اندازه گرفتیم . و فاصله زمانی بین “برخورد اول” و “برخورد سوم” را هم با کرنومتر اندازه گرفتیم که این فاصله زمانی ۰۲:۴۹:۰۵ شد . (ما این فاصله زمانی را t31 نام گذاشتیم ) بعد دیگر با کرنومتر زمان ها را اندازه نگرفتیم .
شکل شماره ۲ – دوربین دوچشمی( مورد استفاده تیم رصد خسوف ) BINOCULARS 20*50
۹) بین برخورد سوم تا برخورد چهارم
بعد از برخورد سوم هلال درخشان ماه هر لحظه بزرگتر شد و قسمت های غربی ماه هر لحظه بیشتر از تاریکی بیرون آمد و این باعث شد قسمت های گرفته شده کمرنگ و کمرنگ تر شود زیرا درخشندگی هلال و کمرنگ شدن قسمت های گرفته شده باعث شد قسمت های گرفته شده کاملا محو شود . ( همانند شروع یرخورد اول )
رشد هلال تا جائی ادامه پیدا کرد تا آخرین قسمت های محو شده هم کاملا آشکار شد و تمام قرص ماه هویدا شد .
۱۰) برخورد چهارم
درست همانند برخورد اول که گرفتگی پیش رونده در لبه شرقی ظاهر شد و بعد ادامه پیدا کرد و افزایش یافت در لحظات بین برخورد سوم تا چهارم گرفتگی شروع به محو شدن کرد لحظه برخورد چهارم دقیقا لحظه ای است که آخرین نقاط محو شده ماه دوباره ظاهر شده و این را به کمک تلسکوپ بدقت می توان تعیین کرد . ما این لحظه را ساعت ۲:۴۷ اندازه گرفتیم . ( به کمک دوربین BINOCULARS 20*50 )
۱۱) مرحله آخر عبور ماه از نیمسایه
بعد از عبور ماه از تمام سایه در ادامه مسیر دوباره ماه وارد نیمسایه زمین شد و تا حدود ساعت ۴ صبح ( ۳:۵۹ ) باقی ماند همانطور که در قسمت اول توضیح دادم خسوف نیمسایه بسختی قابل مشاهده می باشد و تقریبا با چشم غیر مسلح قابل دیدن نیست .
۱۲) بررسی خسوف با شکل
شکل های شماره ۲ تا ۴ مراحل مختلف خسوف را نشان می دهد لطفا به رنگ قسمت های مختلف ماه و جهت های جغرافیائی نگاه کنید .
شکل شماره ۳ – مراحل مختلف گرفت ماه که در آسمان دیده می شود
۲- خسوف از دیدگاه ساکنان ماه
ما می دانیم که ماه جمعیتی ندارد و انسانی در ماه زندگی نمی کند ولی اگر فرض کنیم انسان هائی در سرتاسر ماه ( مانند زمین ) در شهرها و کشورهای خود زندگی می کنند و می خواهند خسوفی را که ما دیدیم رصد کنند چه چیزهائی می بینند . در این قسمت به بررسی آن می پردازیم .
لازم به توضیح است که این فرض چندان هم دور از ذهن نیست به احتمال زیاد در آینده شهرک هائی سرپوشیده با گنبدهای شیشه ای در روی ماه ساخته شده و افراد بسیار زیادی در آنجا زندگی و کار می کنند .
۱) خسوف از دیدگاه ساکنین ماه
اگر در موقع خسوف در ماه باشیم یک پدیده خورشید گرفتگی بسیار زیبا و طولانی را می بینیم که بر خلاف خورشید گرفتگی های روی زمین که برای یک مکان خاص بندرت روی می دهد و برگشت خورشید گرفتگی (در آن نقطه)ده ها سال به طول می انجامد.در کره ماه ( البته نیمه مرئی ماه ) این پدیده هر سال ۳تا ۵ دفعه تکرار می شود و همه ساکنین قسمت مرئی ماه می توانند این پدیده زیبا را ببینند. ولی برای ساکنین نیمه نامرئی ماه آنها هیچگاه نمی توانند خورشید گرفتگی را رویت کنند که هیچ حتی زمین زیبا را که سیاره مادرشان است هم هیچگاه نمی توانند ببینند .
برخلاف روی زمین که حداکثر گرفتگی هفت دقیقه و متوسط گرفتگی کمتر از ۵ دقیقه است ساکنین ماه می توانند بیش از یک ساعت و چهل دقیقه شاهد خورشید گرفتگی کامل باشند و اگر خورشید گرفتگی جزئی را هم حساب کنیم نزدیک ۳ ساعت می شود .
۲) زمان های خورشید گرفتگی در ماه
اگر چه همه ساکنین قسمت مرئی ماه می توانند خورشید گرفتگی کلی و مراحل آن (برخوردهای اول و دوم و… ) را ببینند ولی زمان شروع و پایان این پدیده برای همه ساکنین ماه یکسان نیست موقعی که ما در روی زمین شاهد خسوف کامل می باشیم هر قسمت ماه به نوبت در تاریکی فرو می رود و با حرکت ماه به سمت مرکز سایه تاریکی بیشتر می شود. وقتی در یک نقطه ( از شمال شرقی ماه شروع می شود ) خورشید گرفتگی کلی شروع می شود در نقطه دیگر هنوز خورشید می درخشد ولی بعد از حدود یک ساعت آن قسمت ها هم به تاریکی فرو می روند و همه ماه تاریک می شود . ( لازم به ذکر است ماه گرفتگی های جزئی هم که روی زمین می بینیم در آن بخش های ماه می تواند به صورت خورشید گرفتگی کلی ظاهر شود پس تعداد خورشید گرفتگی ها از این هم بیشتر می شود )
بعد از پایان خورشید گرفتگی ابتدا قسمت های شمال شرق که زودتر در تاریکی فرو رفتند از تاریکی بدر می آیند و بعد قسمت های مرکزی و… در پایان قسمت های جنوب غربی ماه از تاریکی خارج می شوند .
۳) کیفیت تاریکی در ماه
خورشید گرفتگی در ماه مانند زمین نیست که با گرفت خورشید همه جا تاریک شود( هجوم سایه ) بلکه بعد از شروع خورشید گرفتگی کامل کم کم تاریک می شود و هرچه به عمق سایه نزدیکتر می شود تاریکتر می شود ولی تاریکی مانند زمین نیست بلکه از اطراف قرص سیاه خورشید نورهای نارنجی تا قرمز تیره می درخشد و همه سطح ماه با نورهای زیبائی تزئین می شود که هرچه آن نقطه به مرکز سایه نزدیکتر شود سطح آن قرمزتر می شود( همانگونه که از زمین می بینیم )
نکته : در واقع باید عکس این مطلب درست باشد در ماه هوا وجود ندارد پس به مجرد گرفت خورشید باید ناگهان هوا تاریک شود ولی مسئله این است که حتی وقتی تمام قرص خورشید گرفته می شود نور خورشید قطع نمی شود و نورهائی که از جو زمین منحرف شده اند در اطراف قرص گرفته شده خورشید هاله های نورانی و رنگین تشکیل می دهند و هرچه آن منطقه از ماه بیشتر به عمق سایه زمین (عمق تاریکی) فرو می رود نورهای کمتر و قرمزتری از اطراف قرص خورشید منتشر می شود و سطح ماه تاریکتر و قرمزتر می شود .
تاریک شدن زمین در خورشید گرفتگی با تاریکی هنگام غروب خورشید فرق دارد . در هنگام غروب خورشید , خورشید کم کم به زیر افق می رود و نورهای تابیده به طبقات جو باعث پدیده بین الطلوعین و روشنائی هوا بعد از غروب خورشید می شوند در حالی که در کسوف (خورشید گرفتگی) سایه ناگهان بر منطقه فرود می اید و ده ها و صدها کیلومتر بالا و پائین جو همزمان در سایه فرو می رود و ما در اینجا دیگر از طبقات بالای جو نوری نداریم تا هوا را روشن نگه دارد . بنابراین شاهد پدیده هجوم سایه و تاریکی ناگهانی هوا می شویم .
۳- چرا خسوف ۵ مرداد ۹۷ طولانی ترین خسوف قرن شد ؟
زمان خسوف به عوامل مختلفی بستگی دارد که یکی از آنها سرعت حرکت ماه می باشد و دیگری قطر سایه زمین که به فاصله ماه از زمین و خورشید از زمین بستگی دارد . می دانیم که مدار ماه به دور زمین و همچنین زمین به دور ماه به صورت بیضی است و هرچه خورشید به زمین نزدیکتر باشد طول مخروط سایه زمین و بنابراین قطر سایه زمین هم بیشتر می شود و از طرفی هرچه فاصله ماه از زمین کمتر باشد از فاصله کمتری از زمین عبور می کند و قطر سایه زمین هم بیشتر می شود از طرفی دیگر نزدیکی ماه به زمین سرعت حرکت ماه را نیز زیادتر می کند و زودتر از سایه زمین خارج می شود .
بنابراین همه این عوامل در مدت زمان خسوف ( جزئی و کامل) تاثیر دارند ولی تاثیر آنها خیلی زیاد نیست در واقع آنچه تاثیر بسیار بیشتری دارد به نحوه عبور ماه از سایه مربوط می شود . در هر خسوف ماه از کناره یا داخل سایه زمین عبور می کند . در بسیاری از اوقات ماه بقدری از کنار سایه حرکت می کند که خسوف کامل اتفاق نمی افتد و فقط خسوف جزئی را شاهد هستیم ولی بعضی از مواقع تمام ماه در سایه زمین قرار می گیرد که شاهد خسوف کامل هستیم . حال هرچه ماه به مرکز سایه زمین نزدیکتر باشد ضمن آنکه در اعماق سایه فرو می رود و تیره و تارتر می شود مدت بیشتری هم از درون سایه حرکت می کند و زمان خسوف طولانی تر می شود . مهمترین دلیلی که خسوف ۵ مرداد ماه ۹۷ اینقدر طولانی بود این بود که فاصله مرکز ماه تا مرکز سایه زمین , از هر خسوفی در قرن ۲۱ کوتاهتر بوده و خواهد بود از این رو خسوف ۵ مرداد ۹۵ تبدیل به طولانی ترین خسوف قرن ۲۱ شد.
شکل شماره ۴ – مسیر حرکت ماه در سایه زمین مرکز ماه به مرکز سایه خیلی نزدیک است ولی منطبق نیست
بعد از این خسوف تا ۸۷ سال دیگر طول هیچ خسوفی بیش از ۱۰۰دقیقه نمی شود و این خسوف تنها ۵ دقیقه کمتر از طولانی ترین خسوفی است که تاکنون از روی زمین دیده شده است .
نکته : اگر به عکس خوب نگاه کنید متوجه می شوید که ماه از جنوب شرق به شمال غرب می رود ولی زاویه ای که با مسیر شرقی و غربی می سازد حدود ۵ درجه و بسیار کم است . این همان زاویه مدار ماه با دایره البروج است ( دایره البروج مدار زمین به دور خورشید است )
در ضمن در همین شکل کاملا دیده می شود که مسیر ماه در این خسوف خیلی به مرکز سایه نزدیک است ولی روی مرکز سایه نیست . از این رو این خسوف خیلی طولانی است .
برای مطالعه سایر مقاله های نجومی روی شکل زیر کلیک کنید.
برای مطالعه مقاله های روانشناسی اینجا را کلیک کنید .
عکس های طبیعت, طبیعت خوانسار , شکوفه های بهاری , گلستان کوه ,دانلود آلبوم های کامل بهترین و زیباترین عکس ها ,آلبوم هائی با صدها عکس کیفیت بالا , در هیچ کجای اینترنت این عکسها را پیدا نمیکنید , عکس هابدون استفاده از تکنیک های فتوشاپ تهیه شده , کاملا طبیعی
برای آموزش کامل و حرفه ای گوگل مپ روی شکل زیر کلیک کنید
۱) هر گونه اظهار نظر را در فرم اظهار نظر کاربران وارد کنید .
۲) نظرات بعد از تایید مدیریت نشان داده می شود .
۳) با انتقادات و پیشنهادات سازنده خود ما را هرچه بیشتر همراهی کنید . مدیریت از انتقادات و پیشنهادات سازنده شما استقبال میکند .
۴) نوشته های قرمز پر رنگ ارجاع به لینک هستند که هنوز لینک آنها قرار داده نشده است ( هنوز صفحه آنها منتشر نشده است )
۵) نوشته های آبی پر رنگ ارجاع به لینک هستند که لینک آنها قرار داده شده است ( صفحه آنها منتشر شده است )
۶) هرگونه بهره برداری : کپی تمام و یا قسمتی از مطالب این سایت بدون ارجاع منبع آن ممنوع می باشد .
۷) تکثیر فایل های Pdf با ذکر منبع آزاد ولی فروش آن تحت هر عنوان و با ذکر منبع هم ممنوع می باشد
