رصدسیاره های فراخورشیدی به کمک ماهواره

یکی از مهمترین سوالات دانشمندان و مردم عادی و از داغ ترین بحث های نجومی مسئله وجود حیات و تمدن های پیشرفته در سیاره ها و جهان های خارج از زمین می باشد نظر به این که امروزه ثابت شده در هیچ کجای منظومه شمسی هیچ حیات پیشرفته (از موجودات بزرگ چند سلولی تا حیات هوشمند) وجود ندارد بنابراین اولین قدم دراین راه جستجوی سیاره های «فرا خورشیدی»میباشد.و بهترین راه پیدا کردن سیارات فرا خورشیدی هم فرستادن رصدخانه های جستجوی سیارات فرا خورشیدی به فضا میباشد. در این مقاله در مورد ماهواره ها و فضاپیماهای جستجوی سیارات «فرا خورشیدی »توضیح می دهیم.و البته قبل ازآن درمورد گرانش و ماهواره و نجوم ماهواره ای هم توضیح کوتاهی می دهیم.کسانی که مایلند فقط اصل مطلب را مطالعه کنند می توانند از بخش سوم شروع کنند همچنین خلاصه کلیه بخش های مقاله در بخش(خلاصه مطلب)جمع آوری شده است. 
البته درمقاله “هوش فرا زمینی “درموردحیات فرا زمینی و موجودات هوشمند فرا زمینی و در مقاله های “ سیاره های فراخورشیدی(۱) “ و “ سیاره های فراخورشیدی (۲) “ در مورد سیارات فرا خورشیدی به طور کامل توضیح خواهیم داد .

۱- مختصری از گرانش و ماهواره

قبل از توضیح در موردحرکات مداری بهتر است درمورد گرانش و قانون جاذبه عمومی توضیحات مختصری بدهیم برای توضیحات کاملتر به لینک مقاله هائی که گذاشتیم(با رنگ آبی) مراجعه کنید.بخصوص مقاله “ قانون جاذبه عمومی نیوتن“ را حتما مطالعه کنید.

۱) فصل اول گرانش

بی شک گرانش یکی از مهمترین نیروهای طبیعت است بدون نیروی گرانش هیچ ستاره و سیاره…بوجود نمی آمد و جهان شکل نمی گرفت.در بخش اول گرانش ازتاریخچه گرانش شروع کرده و بعد توضیح میدهیم که نیوتن چگونه نیروی گرانش را کشف کردو بعدهم به مسائل دررابطه باگرانش میپردازیم برای مطالعه کامل مقاله های فصل اول گرانش به “ جمع بندی مقاله های فصل هفتم – گرانش(۱) “ مراجعه کنید.

۲) فصل دوم گرانش

در فصل دوم که ادامه فصل اول است از مقاله « گرانش سطحی » شروع کرده و مقاله های دیگر را در رابطه با گرانش و به خصوص گرانش سطحی نوشتیم . برای مطالعه در مورد مقاله های این فصل به “جمع بندی مقاله های فصل هشتم – گرانش(۲) “ مراجعه کنید .

۳) فصل سوم گرانش

درفصل سوم نظریه های نوین که در مورد گرانش مطرح شده شرح می دهیم از «انبساط جهان» شروع کرده و بعد به ماده و انرژی تاریک و…بعد نسبیت عام انشتین می پردازیم و گرانش را از این دیدگاه مورد بررسی قرار می دهیم.برای مطالعه مقاله های فصل سوم گرانش به “جمع بندی مقاله های فصل مهم- گرانش(۳) ” مراجعه کنید . 

۴) مهمترین مقاله های سه فصل گرانش

برای مطالعه مقاله های مربوط به ماهواره توصیه میشود حتما سه مقاله مربوط به فصل گرانش راحتما مطالعه کنید این سه مقاله عبارتند از :
۴-۱) مقاله “قانون جاذبه عمومی نیوتن“ : در این مقاله در مورد قانون جاذبه عمومی و مطالب مرتبط با آن توضیح کامل داده شده است .
۴-۲) مکانیک مداری و قوانین کپلر(۱):درمقاله “مکانیک مداری و قوانین کپلر(۱)“در مورد مکانیک مداری و قوانین کپلر توضیح داده و قوانین کپلر را ثابت کردیم .
۴-۳) مکانیک مداری و قوانین کپلر (۲) : در مقاله “مکانیک مداری و قوانین کپلر (۲) “در مورد کاربرد قوانین کپلر(بخصوص قانون سوم کپلر) و انواع مدارهای کپلری توضیح می دهیم .

۵) فصل اول ماهواره

امروزه همه ما به اهمیت ماهواره و نقش آن در تکنولوژی و تمدن کنونی ما و خدماتی که این ابزارها به طور مستقیم و غیر مستقیم به ما ارائه می دهند واقف هستیم .بنابر این در ادامه مقاله های نجومی دو فصل را هم به ماهواره ها اختصاص دادیم در فصل اول ابتدا در مورد ماهواره توضیح داده و بعد به مدارهای ماهواره ای و اجزاء ماهواره ها پرداخته و بعد انواع مختلف ماهواره ها را بر حسب کاربرد توضیح می دهیم . برای مطالعه مقاله های این فصل «فصل اول ماهواره »به “جمع بندی مقاله های فصل دهم – ماهواره “ مراجعه کنید.

۲- مختصری از نجوم ماهواره ای

علم نجوم قدمتی چندهزار ساله دارد.(حداقل از زمان باستان تا کنون )بشر ابتدا ازسر کنجکاوی بعد از سرنیاز به مطالعه ستارگان و اجسام نجومی پرداخت.این مطالعات ایتدابدون ابزار و با چشم غیرمصلح بودو بعد رصدخانه هائی برای رصد آسمان ساخته شد و…رصدخانه ها و ابزار آلات نجومی شروع به پیشرفت کردند و با اختراع تلسکوپ این ابزار نجومی جزء اصلی هر رصدخانه ای شد.با شروع قرن بیستم و کشف امواج الکترومغناطیس دانشمندان دریافتند که تنها راه بدست آوردن اطلاعات از جهان رصد با طیف مرئی نیست از این رو به دنبال کسب اطلاعات در طیف های دیگر الکترومغناطیس رفتندو به زودی دریافتن که در روی زمین نمی توان این تابش ها را دریافت کردزیرا جو زمین مانع از ورود این تابش ها میشود.با شروع عصرماهواره وفضا بهترین راه دراستفاده  از رصدخانه های فضائی دیدند (در طیف مرئی و یا تابش های دیگر الکترومغناطیس) از این رو درادامه “مقاله های نجومی“و ماهواره ها یک فصل(فصل دوازدهم-نجوم ماهواره های) رابه این امراختصاص دادیم .

۱) نجوم ماهواره های

اولین مقاله در این فصل مقاله “نجوم ماهواه ای“می باشددر این مقاله موضوعات زیر را مورد بررسی قرار می دهیم.بهتر است قبل از خواندن مقاله حاضر این مقاله را حتما بخوانید.
۱-۱) تاریخچه رصد و شناخت اجسام نجومی : در این قسمت در مورد تاریخچه نجوم و ابزار آلات نجومی و… تا رصدخانه های مجهز و مدرن و رصدخانه های فضائی به طور مختصر توضیح می دهیم .
۱-۲) رصد آسمان و رصدخانه ها : در این بخش در مورد رصد آسمان با طیف مرئی و طیف نامرئی(اشعه گاما و ایکس و… )توضیح داده و در مورد لزوم ساخت رصدخانه های فضائی به طور مختصرتوضیح می دهیم .
۱-۳) معرفی رصدخانه های امواج الکترومغناطیس : در بخش های دیگر مقاله درمورد انواع رصدخانه های فضائی (نور مرئی ، اشعه گاما،ایکس و…) به طور مفصل تر توضیح می دهیم.(هرکدام را در یک بخش)

۲) ماهواره های نجومی در طیف مرئی

در مقاله “ماهواره های نجومی در طیف مرئی “ در مورد دلائل ساخت ماهواره ها و رصدخانه های فضائی در طیف مرئی کمی توضیح داده و در ادامه مهمترین ماهواره ها و رصدخانه ها را معرفی می کنیم . از جمله ماهواره هائی که در این مقاله در مورد آن توضیح می دهیم عبارت است از :
۲-۱) تلسکوپ فضائی هابِل : در بخش چهارم (۴- تلسکوپ فضائی هابِل) در مورد این تلسکوپ که مهمترین تلسکوپ فضائی می باشد که تاکنون به رصددر نورمرئی پرداخته توضیح می دهیم .
۲-۲) ماهواره هیپارکوس : در بخش پنجم (۵- ماهواره هیپارکوس ) در مورد ماهواره هیپارکوس که مخصوص اندازه گیری مشخصات ستارگان (قدر مطلق و درخشندگی ،فاصله ، سرعت و…) می باشد توضیح می دهیم .
۲-۳) تلسکوپ فضائی گایا : در بخش ششم (۶- تلسکوپ فضائی گایا ) در مورد تلسکوپ فضائی گایا که جایگزین هیپارکوس شده (اندازه گیری درخشندگی ، فاصله ، سرعت و… تهیه کاتولوگ ستارگان و نقشه سه بعدی کهکشان ) و اهمیت این تلسکوپ و کشفیات آن توضیح می دهیم .
۲-۴) رصد سیارات فرا خورشیدی : در بخش هفتم(۷- رصد سیارات فرا خورشیدی)به طور خیلی خلاصه به موضوع رصد سیارات فراخورشیدی و ماهواره های رصد این سیارات می پردازیم . آنچه توضیح می دهیم در واقع خلاصه ای ازمقاله حاضر می باشد .
۲-۵) ماهواره نیوس سات : ماهواره نیوس سات اولین ماهواره ای است که برای شناسائی سیارک ها و سنگ های بزرگ آسمانی خطرناک به فضا فرستاده شده است با توجه به اهمیت شناسائی سیارک ها و خطرات آنها ارزش این ماهواره(و ماهواره های دیگری که بعدا فرستاده می شود) بیش ازپیش روشن می شود.
در بخش هشتم (۸-ماهواره دیدبان و شهاب‌سنگ‌یاب – نیوس سات) در این مورد توضیح می دهیم .
۲-۶) مدارگرد: همچنین در بخش نهم ( ۹- مدارگرد) در مورد مدارگردها ، کاوشگرها و…توضیح می دهیم .

۳- حیات فرا زمینی

یکی از مهمترین سوالاتی که از گذشته های دور تاکنون ذهن فلاسفه و منجمان و سایر دانشمندان را به خود مشغول داشته این است که آیا ما در این کیهان عظیم تنها هستیم؟ با وجود پیشرفت فناوری و نجوم و کیهان شناسی هنوز پاسخ قاطعی برای این سوال یافت نشده است. وجود حیات به صورت کلی یک مسئله و وجود حیات هوشمند مسئله دیگری است که هر دو برای دانشمندان مهم می باشند. در این بخش به طور خیلی خلاصه توضیح کوتاهی در مورد حیات فرا زمینی داده و در مقاله “ هوش فرازمینی “ به طور کامل به این مسئله خواهیم پرداخت . 

۱) حیات فرا زمینی چیست؟

زیست فرا زمینی و حیات فرا زمینی(Extraterrestrial life )به شکل هائی از حیات (شامل هر نوع از حیات : جانوری،گیاهی،تک سلولی ،پر سلولی و…) که خارج از زمین کره زمین شکل گرفته و تکامل پیدا کرده باشند.
مهمترین سوالی که دهن دانشمندان را مشغول کرده است این است که آیا حیات فرا زمینی وجود دارد یا خیر ؟ برای پاسخ به این سوال دانشمندان نخست در منظومه شمسی دنبال پاسخ گشتند و با وجود کوشش فراوان و صرف هزینه های هنگفت هیچ اثری تاکنون پیدا نشده است واکنون ثابت شده است که درهیچ کجای منظومه شمسی حیات پیشرفته(شامل گیاهان و جانوران پرسلولی)وجود ندارد. اکنون تنها امید به پیدا کردن حیات تک سلولی در منظومه شمسی وجود دارد که آن هم تاکنون موفقیت آمیزنبوده است .

۲) اهمیت حیات فرا زمینی

اگر یک روز گونه ای از حیات(حتی حیات تک سلولی،حتی نشانه هائی ازحیات در گذشته)در جائی خارج از زمین و بدون منشاء زمینی پیدا شود بسیاری از مسائل در این رابطه حل می شود.امروزه دانشمندان از شروع حیات(نه تکامل حیات)در روی زمین اطلاعات درستی ندارند وبعضی احتمال می دهند(با وجود همه شرایط مشابه زمین در سیارات و کرات دیگر) ممکن است حیات هیچگاه شروع نشود که تکامل پیدا کندبنابراین حیات در زمین منحصر به فرد بوده و ما درکیهان و یا حداقل درکهکشان راه شیری تنهای تنها هستیم.پیدا شدن حتی یک نمونه کوچک می تواندحداقل به این سوال پاسخ دهد که شروع حیات می تواند درجهان های دیگرهم اتفاق بی افتدو درصورتی که حیات درجائی شروع شود و همه شرایط مساعد باشد(دما ، آب مایع ، زمان کافی برای تکامل حیات و… )حیات قطعا میتواند تکامل پیدا کرده و به حیات پیشرفته تبدیل شود.

۳) جستجوی حیات در خارج از منظومه شمسی

امروزه ثابت شده است بجز زمین هیچ سیاره و یا قمری مستعد ایجاد و تکامل حیات در منظومه شمسی وجود ندارد بنابراین دانشمندان باید در خارج از منظومه شمسی دنبال حیات بگردند ولی فواصل ستارگان و منظومه های ستاره ای بر اساس سال های نوری می باشد و با تکنولوژی کنونی نه تنها امکان اعزام سفینه های سرنشین داربه منظومه های دیگر و پیمودن سال های نوری وجود نداردبلکه حتی امکان فرستادن کاوشگر و سفینه های بدون سرنشین هم وجود نداردپس تنها راه جستجوی حیات فرازمینی جستجوی سیارات خارج از سامانه خورشیدی (سیارات فرا خورشیدی) می باشد که در آن سیارات امکان شروع و تکامل حیات وجود داشته باشد یعنی شرایطی مشابه زمین(دما و فشار و اتمسفر و…)را داشته باشند امروزه احتمال می دهند بیش از۳۰۰میلون سیاره فراخورشیدی مستعدحیات فقط درکهکشان راه شیری وجوددارد.

۴) هوش و تمدن فرا زمینی

وجودحیات حتی ازنوع پیشرفته(جانوران و گیاهان گوناگون پر سلولی)یک چیز بوده و وجود هوش فرا زمینی( موجود هوشمندی همانند انسان ویا حتی باهوش تر)چیزدیگری می باشد حتی بسیار احتمال دارد با وجود دارا بودن همه شرایط در کرات دیگر و تکامل حیات ، هوش به آن اندازه تکامل پیدا نکرده باشد و حیات هوشمند تشکیل نشده باشد زیرا هوش درحد انسان و بالاتر و…لزوما برای زندگی لازم نیست.برای مثال میلون ها گونه از صدها میلون سال پیش بر روی زمین زندگی کرده و می کنند(چه آنها که هنوز وجود دارند چه آنها که منقرض شدند)و بیشتر آنها هم موفق بودند(زندگی و تکامل و تولید مثل)ولی هیچکدام به اندازه انسان باهوش نیستند.
همچنین هوش فرا زمینی و تمدن فرا زمینی بایکدیگر تفاوت داشته و دارند.می توانددرکرات دیگر هوش پیشرفته بوجود آمده باشدولی هرگز به تمدن پیشرفته نرسیده باشد(انسان نخستین۲۰۰هزار سال بدون تمدن پیشرفته زندگی کرد و تازه در چند هزار سال آخرش توانست تمدن تشکیل دهد.همچنین ممکن است موجودات پیشرفته در هیچ کجای کهکشان تاکنون نتوانسته باشند ازسیاره خودخارج شده و دست به سفرهای فضائی بین ستاره ای بزنند .همچنان که ما هم تاکنون نتوانستیم دست به سفرهای بین ستاره ای بزنیم .
حتی برای ارتباط برقرار کردن از راه دور (توسط امواج رادیوئی) با وجود همه تلاش ها تاکنون با هیچ تمدنی نتوانستیم ارتباط بر قرارکنیم و موجودات هوشمند فضائی هم شاید نتوانند و یا نخواهند با ما ارتباط برقرار کنند .

۴- سیاره های فراخورشیدی

سیارات فرا خورشیدی سیاره هائی هستند که دور ستاره ای غیر ازخورشید می چرخند در این بخش توضیح بسیار کوتاهی در مورد سیاره های فرا خورشیدی داده و در مقاله های “ سیاره های فراخورشیدی(۱) “ و “ سیاره های فراخورشیدی (۲) “ در این مورد به طور کامل توضیح می دهیم.  آنچه در این بخش توضیح می دهیم در واقع خلاصه ای از مقاله « سیارات فرا خورشیدی » می باشد .

۱) چند اصطلاح در مورد سیارات فرا خورشیدی

قبل از توضیح در باره سیاره های فرا خورشیدی لازم است چند توضیح ضروری را ذکر کنیم .
۱-۱)چگونگی طبقه بندی سیارات : در یک روش طبقه بندی که هم به اندازه و هم موادسازنده آنها مربوط می شود سیارات را به ۴گروه تقسیم می کنند : « سیاره های سنگی یا زمین سان(سیاره های جامدی که درحدو اندازه زمین باشند مانند زمین)»،«غول های گازی(سیاره هائی که سطح جامد نداشته و بیشتر ازگازهائی مانند هیدروژن و هلیم ساخته شده اند مانند مشتری)»و«غول های یخی(همانند غول های گازی هستند با این تفاوت که تنها ۲۰درصدهیدروژن و هلیم دارندو بقیه از گازهای دیگری می باشد مانند نپتون) »
۱-۲) اَبَرزمین : اَبَرزَمین سیاره ای است که جرم آن به طور محسوسی بزرگتر از زمین بوده ولی کوچکتر از غول های یخی منظومه شمسی(اورانوس و پلوتون)باشد.(کمتر از۱۴برابر زمین)
۱-۳) مشتری داغ : مشتری داغ Hot Jupiter نوعی سیاره گازی در ابعاد مشتری بوده که چون فاصله کمی با ستاره میزبان خود دارد بسیار داغ و تفتیده می باشد.
۱-۴) کمربندحیات : به محدوده ای در اطراف یک ستاره که آب به صورت مایع بتواند در آن وجود داشته باشد. کمربند حیات می گویند کمربند حیات اهمیت زیادی در شناسائی سیاره های قابل زیست دارد .

شکل شماره ۱ – کمربند حیات

۱-۵) زمین دوم : زمین دوم سیاره ای تقریبا مشابه زمین از نظرحیات می باشد یعنی در کمربند حیات قرار داشته و از نظر دما و اتمسفر و… قابل سکونت برای انسان باشد یعنی فضانوردان بتوانند در روی این سیاره بدون کپسول اکسیژن و لباس فضائی و خطر اشعه های خطرناک و…همانند زمین زندگی کنند.

۲) اهمیت سیارات فرا خورشیدی

سیارات فرا خورشیدی از دو نظر برای دانشمندان اهمیت دارند .
۱-۲) الگوی شکل گیری سیارات : یکی از اهمیت های کشف سیاره های فرا خورشیدی پی بردن به روند تشکیل سیارات در منظومه های مختلف می باشد.
۲-۲) سیارات فرا خورشیدی و حیات : حیات فرا زمینی یکی از مهمترین پرسش های بشر از گذشته دور تا کنون بوده و برای جستجوی حیات فرا زمینی باید سیاره های فرا خورشیدی را شناسائی کرد . 

۳) روش های پیدا کردن سیارات فرا خورشیدی

برای شناسائی سیارات فراخورشیدی روش های مختلفی وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از :
۳-۱) تصویربرداری مستقیم: در این روش سیاره به طور مستقیم دیده و تصویربرداری می شود. طبیعی است که تنها سیاره های بزرگی که دور از ستاره میزبان خود قرار دارند به این روش شناسائی می شوند .

شکل شماره ۲ – رصد مستقیم

۳-۲) روش گذر : در این روش هنگام عبور یک سیاره از مقابل ستاره میزبانش اندکی ازنور ستاره کم می شود.اگر این کاهش بیشتر از ۰۱/ درصد باشد سیاره تشخیص داده می شود .

شکل شماره ۳ – روش گذر

۳-۳) روش سرعت شعاعی : در این روش چون سیاره و ستاره میزبانش هر دو حول مرکز جرم خود می چرخند ازروی حرکت جزئی ستاره سیاره شناسائی می شود .

شکل شماره ۴ – روش سرعت شعاعی

۵- شکار سیاره های فراخورشیدی با ماهواره

از زمان کشف اولین سیاره های فرا خورشیدی  در دهه ۱۹۹۰تاکنون بیش از ۵۰۰۰ سیاره فرا خورشیدی کشف شده اندکه بیشتر این سیاره هاتوسط رصدخانه های فضائی وتلسکوپ های فضائی کشف شدند.راستی چرا؟
در این بخش ضمن توضیح این مطلب که چرا رصدخانه های فضائی بسیار بهتر از رصدخانه های زمینی می توانند سیارات فرا خورشیدی را کشف کنند تعدادی از رصدخانه های فضائی را معرفی کرده و در بخش های بعد هر کدام را جداگانه شرح می دهیم .

۱) چرا رصدخانه های فضائی ؟

جو زمین برای محافظت موجودات زنده روی زمین در مقابل خطرهائی که از فضا می آید بسیار خوب است ولی برای منجمان خوب نیست.واقعیت این است که به دلیل آشفتگی و تلاطمات جوی دیدنجومی(دید نجومی به میزان تاری اجسام نجومی یا به میزانی که ستاره ها چشمک می زنند می گویند)در روی زمین بشدت کاهش پیدا می کند.و باعث محو شدن تصاویر ستارگان و اجسام نجومی می شود.با وجودی که در روی زمین رصدخانه ها را در مکان های خشک و مرتفع(که ضخامت لایه جو کمتر می باشد) بنا می کنند و رصدخانه ها برای کاهش محوشدگی تصاویر و افزایش دید نجومی از روشی به نام « بینائی قابل تطبیق » استفاده می کنند و آینه های تلسکوپ را تا جائی که امکان دارد بزرگتر می گیرند باز هم به دلیل این که کشف سیاره های فراخورشیدی نیاز به دقت بسیار بالائی دارد رصدخانه های فضائی موفق تر عمل می کنند(برای توضیح بیشتر در این مورد به مقاله “نجوم ماهواره ای “ بخش پنجم « ۵- رصدخانه های فضائی و نجوم ماهواره ای» مراجعه کنید. )

۲) ماهواره های رصدکننده سیارات فرا خورشیدی

همزمان با کشف اولین سیارات فراخورشیدی علاقه دانشمندان به این سیارات بیشتر شد و رقابتی در کشف این سیارات پدید آمد و سازمان های فضائی درصدد شدند تا علاوه بر رصدسیارات فرا خورشیدی به کمک رصدخانه های زمینی رصدخانه های فضائی مخصوصی ساخته و به فضا بفرستد در ادامه همین بخش توضیح خیلی کوتاهی در مورد این رصدخانه ها داده و در بخش های بعد توضیح کاملتری می دهیم همچنین مشخصات مهمترین این رصدخانه ها را در جدول شماره یک می توانید ببینید .

جدول شماره یک – مشخصات ماهواره های رصدکننده سیاره های فرا خورشیدی

۳) چگونگی رصدسیارات فرا خورشیدی توسط تلسکوپ های فضائی

تلسکوپ ها و رصدخانه های فضائی که سیارات فرا خورشیدی را می خواهند پیدا کنند نخست ناحیه ای در آسمان را انتخاب می کنند و ستارگان آن ناحیه را زیر نظر می گیرند و از یکی از روش های پیدا کردن سیارات فرا خورشیدی (که بیشتر روش گذر می باشد) موفق به پیداکردن سیاره می شوند.این مرحله را نامزد کردن سیاره می نامند در مرحله بعد باید این نامزد توسط سایر تلسکوپ ها(تلسکوپ های زمینی یا فضائی)تایید شود و تنها بعد از تایید توسط تلسکوپ های دیگر به عنوان سیاره فراخورشیدی معرفی می شوند. همچنین هر گذر سیاره (در روش گذر)سه بار،با فاصله های زمانی یکسان باید تکرار شود تا به عنوان سیاره فراخورشیدی معرفی شود.
برای دنبال کردن ستارگان باید فاصله زاویه ای را از ماه و خورشید و زمین به ترتیب زیر رعایت کنند : 
«حداقل فاصله ازخورشید۱۲۰درجه »،«حداقل فاصله از ماه ۵ درجه »،«هرقسمت روشن زمین۳۵ درجه »

۳) ماهواره کورت CoRoT

ماهواره کورت اولین ماهواره و رصدخانه جستجوی سیارات فرا خورشیدی بود که طرح آن درسال۱۹۹۶توسط مرکز مطالعات فضائی فرانسه (CNES) پیشنهاد شده و درسال ۱۹۹۹موردموافقت شرکای دیگر قرار گرفت CoRoT ماهواره ای است که از طرف  CNES و آژانس فضایی اروپا ESA ودیگر شرکای بین المللی برای مطالعه سیارات فراخورشیدی به مدار قطبی خورشید آهنگ فرستاده شد. تا قبل از ماهواره کورت تعداد سیارات فرا خورشیدی بزحمت به ۲۰۰ سیاره می رسید که این سیاره ها هم بیشتر مشتری داغ بودند . با فرستادن ماهواره کورت در« ۲۷دسامبر ۲۰۰۶ » به مدار قطبی خورشید آهنگ تعداد سیارات فراخورشیدی بسرعت رو به افزایش نهاد به طوری که تا پایان ماموریت کورت در ۱۷ژوئن۲۰۱۴ به صدها سیاره رسید. روش کار این تلسکوپ برای پیدا کردن سیارات فرا خورشیدی بر پایه روش گذر بود که رضدخانه های بعدی هم کمابیش همین روش را در پیش گرفتند. در بخش ششم همین مقاله( ـ ماهواره کوروت) به تفصیل در باره آن توضیح می دهیم .

۴) رصدخانه فضائی کپلر Kepler

رصدخانه فضائی کپلر یک فضاپیما ساخت ناسا می باشد که برای شکار سیارات فرا خورشیدی در تاریخ  ۷ مارس ۲۰۰۹ به فضا پرتاب شده و در نقطه لاگرانژی (زمین،خورشید)L2 قرار گرفت.و تا پایان ماموریت خود (ازکار افتادن ) توانست حدود ۲۷۲۳سیاره فرا خورشیدی را شناسائی کند بدین گونه کپلر انقلابی عظیم در شناخت سیارات فرا خورشیدی ایجاد کرد و تعداد سیارات فرا خورشدی را که قبل از کپلر به صدها عدد رسیده بود به هزاران عدد برساند . روش کار کپلر هم مانند کورت بر مبنای گذر سیارات بود به علاوه این که کپلر بسیار از کورت پیشرفته تر بود فضاپیمای کپلر ناحیه ای درصورت فلکی قو(دجاجه) را به اندازه ۱۲درجه قوسی زیر نظر گرفته و ازبین ستارگان این قسمت روی ۱۵۰هزار ستاره کار رصد را انجام داد.در بخش هفتم(۷- تلسکوپ فضائی کپلر)همچنین در مقاله “ تلسکوپ فضائی کپلر“ درباره آن به صورت مفصل توضیح می دهیم .  

۵) ماهواره تِسTESS

ماهواره نقشه‌بردار فراخورشیدی گذران (به اختصار تِسTESS)ماهواره ای متعلق به ناسا می باشد که به منظور ادامه دادن راه تلسکوپ فضائی کپلر درتاریخ ۱۹آوریل ۲۰۱۸ به مدار بسیار بلند دور از زمین(حدود مدار ماه) فرستاده شد و هم اکنون(۱۴۰۰-۲۰۲۱)درحال کار می باشد تلسکوپ TESS بسیار پیشرفته از کپلربوده  و تفاوت های اساسی با کپلر دارد که به عنواان نمونه به این موارد می توان اشاره کرد : « کپلر منطقه محدودی را پوشش می دهد ولی TESS تمام آسمان »،« کپلر ۱۵۰ هزار ستاره را زیر نظر می گرفت ولی TESS بیست میلون ستاره »، «کپلر حدود ۲۷۰۰ سیاره پیدا کرد ولی امید می رود  TESSتا۰۰۰ر۲۰ سیاره پیدا کند»همچنین TESS ستارگان نزدیک را که شرایطی مشابه خورشید داشته باشند به امید پیدا کردن زمین دوم جستجو می کند روش کار TESS هم مانند کپلر از روش گذر می باشد همچنین TESS هم اول باید نامزد کند و بعد از تایید به عنوان سیاره فراخورشیدی نامش اعلام می شود در بخش هشتم در باره آن بیشتر توضیح می دهیم . 

۶) تلسکوپ فضائی چیاپس CHEOPS

ماهواره چیاپس به معنی « توصیف‌گر سیاره‌های فراخورشیدی » که به اختصار چیاپس CHEOPS نامیده می شود به همت دانشگاه برن سوئیس و حمایت آژانس فضائی اروپا ساخته و در ۱۸سپتامبر ۲۰۱۹ در مدار لئو ( مدار پائین ) و در ارتفاع حدود ۷۱۵ کیلومتری زمین قرار گرفت یکی ازتفاوت های تلسکوپ فضائی چیاپس با تلسکوپ های فضائی دیگر (کورت،کپلر وتس)در این است که بر خلاف این تلسکوپ ها که سیارات فرا خورشیدی را کشف میکنندچیاپس با استفاده از اطلاعات تلسکوپ های دیگر و با دانستن زمان گذر سیاره از مقابل ستاره میزبان جرم و اندازه سیاره را دقیقا (با دقت بسیار بالا) تعیین کرده و به این وسیله دانشمندان می توانند چگالی سیاره را بدقت بدست آورده و مواد سازنده سیاره را حدس بزنند. و این برای کششف سیارات مستعد حیات اهمیت بسیار زیادی دارد.در بخش نهم در باره این تلسکوپ بیشتر توضیح می دهیم .

شکل شماره ۵ – ماهواره های رصدکننده سیاره های فراخورشیدی

۷) رصدخانه های آینده شکار سیارات فرا خورشیدی

رصدخانه های فضائی که برای پیداکردن سیارات فرا خورشیدی که معرفی کردیم تاکنون نتوانستند هیچ اثری از خیات در سیاره های فرا خورشیدی بدست بیاورند همچنین بجزتعداد انگشت شماری از این سیارات همه به روش های غیر مستقیم(مانند روش سرعت شعاعی و روش گذر) شناسائی شدند . برای پیدا کردن سیارات زمین سان مستعد حیات (زمین دوم ) لازم است این سیارات با دقت بیشتری رصد شوند و به صورت مستقیم دیده شده و جو آنها  بررسی شود و گازهای اتمسفر مشخص شوند.لازمه این کار ساخت تلسکوپ های فضائی(همچنین تلسکوپ های زمینی) بسیار بزرگتر و پیشرفته تر از تلسکوپ های امروزی بوده و قدرت بزرگنمائی و وضوح تصاویر آنها صدها و هزاران بار از تلسکوپ های امروزی بیشتر باشد این کار در حال انجام شدن است و تا۲۰سال آینده انقلابی عظیم در همه زمینه های نجومی(ازجمله سیارات فرا حورشیدی)اتفاق می افتد دربخش های دهم ویازدهم در این باره بیشتر توضیح می دهیم.    

شکل شماره ۶- ماهواره های رصد کننده سیاره های فرا خورشیدی آینده

۶ ـ ماهواره کوروت

امروزه ثابت شده که جستجوی سیارات فراخورشیدی به دلیل اختلالاتی که جو زمین ایجاد می کند در روی زمین بسیار مشکل می باشد و برای این کارباید رصدخانه ای درفضا ایجاد کنیم. اولین رصدخانه فضائی جستجوی سیارات«فرا خورشیدی»،ماهواره «کورث» میباشدکه دراین بخش به آن خواهیم پرداخت. نظر به اهمیت مطالب گفته شده در بخش چهارم (۴- سیاره های فراخورشیدی) قبل از مطالعه این بخش حتما بخش چهارم را مطالعه کنید .

شکل شماره ۷ – ماهواره کورت

۱) مشخصات ماهواره کوروت CoRoT

طرح ماهواره Convection, Rotation and planetary Transits (به معنی«چرخش همرفت در گذر سیاره ای») به اختصار« CoRoT (کورت)» خوانده می شود برای اولین بار درسال۱۹۹۶توسط مرکز مطالعات فضائی فرانسه (CNES) پیشنهاد شده و درسال ۱۹۹۹موردموافقت شرکای دیگر قرار گرفت CoRoT ماهواره ای است که از طرف CNESو آژانس فضایی اروپا ESA ودیگر شرکای بین المللی برای مطالعه سیارات فراخورشیدی به مدار قطبی خورشید آهنگ فرستاده شد.مشخصات ماهواره کورث CoRoT از این قرار است:
«تاریخ پرتاب :۲۷دسامبر ۲۰۰۶»،«محل پرتاب: پایگاه فضایی بایکونور(Baikonur Cosmodrome ) » ، «موشک پرتاب کننده :سایوز۲ (Soyuz-2)»،«وزن ماهواره: ۶۳۰کیلوگرم »،«نقطه اوج :۸۹۸/۱کیلومتر»،«نقطه حضیض: ۶۰۷/۸کیلومتر»،«دوره تناوب : ۹۹/۷دقیقه »،«انحراف مداری : ۹۰ درجه »،«سازنده(پیمانکار):شرکت آریان ‌اسپیس (Arianespace)»،«مالکیت : CNES ، ESA و…سایر شرکا بین المللی(اتریش ، بلژیک ، آلمان ، اسپانیا ، برزیل ، سوئد ، انگلستان و پرتقال) »،« تاریخ بازنشستگی : ۱۷ژوئن ۲۰۱۴) »

۲) قبل از کورت

تا قبل از ماهواره کورت شمار سیارات فرا خورشیدی به زحمت به ۲۰۰عدد می رسید که این سیاره ها هم بیشتر مشتری های داغ (مشتری‌های داغ سیاره‌هایی گازی در ابعاد سیارهٔ مشتری یا بزرگتر از آن هستند که فاصلهٔ بسیار کمی با ستاره خود دارند از این رو درجه حرارت بسیار بالائی دارند )و یا سیارات گازی بسیار بزرگی بودند که این قبیل سیارات خیلی راحت ترشناسائی می شونددرحالی که آنچه برای دانشمندان و مردم عادی مهم است سیارات سنگی در حد زمین و یا اَبَر زمین ها می باشد.
در این میان سیاراتی که در کمربندحیات ستاره خود قرار دارند(کمربند حیات محدوده ای در اطراف یک ستاره است که آب به صورت مایع در آن وجود دارد)اهمیت بیشتری دارند زیرا یکی از اهداف مهم جستجوی سیارات فرا خورشیدی جستجوی حیات فرا زمینی می باشد و احتمال وجود حیات در سیاراتی در حدزمین (و یا اَبَر زمین ها) که درکمربند حیات قرار دارند بسیار بیشتر است .

۳) اهداف کورت

هدف اصلی ماهواره کورت پیدا کردن سیاره های فراخورشیدی از راه بررسی نور آنها به روش گذرسیاره می باشد. اهداف ماهواره کورث را به این صورت می توان خلاصه کرد . 
۳-۱) تعداد ستارگان : رصد۶۰هزارستاره برای یافتن سیاره های فرا خورشیدی از راه گذر سیاره
۳-۲) سیارات زمین سان : یکی از اهداف کورت پیدا کردن سیاراتی هم اندازه زمین و یا حداکثر تا ۲ برابر زمین می باشد . در این مورد در قسمت پنجم بیشتر توضیح می دهیم .
۳-۳) سیاره های موجود در کمربند حیات : یکی از مهمترین اولویت های ماهواره کورت کشف سیاراتی که در کمربندحیات ستاره خود قرار دارند.زیرا سیاره های دارای حیات در این منطقه قرار دارند .
۳-۴) پیدا کردن سیاره های پر آب : یکی از اهداف کورت پیدا کردن سیاره های پرآب می باشد(سیاره هائی که همه سطح آنها را آب مایع پوشانده است) این ماهواره می تواند تفاوت دنیای سنگی و دنیای گازی و دنیای تماما پوشیده از آب را تشخیص دهد.کورت نشان داد که این سیاره های پر آب فراوان می باشند.
۳-۵) اختر لرزه شناسی : یکی از قابلیت های بسیار مهم ماهواره کورث استفاده از اخترلرزه شناسی می باشد. که در قسمت بعد توضیح می دهیم .

۴) اختر لرزه شناسیِ ماهواره کورت

یکی از قابلیت های ماهواره کورت داشتن ابزارهائی برای اخترلرزه شناسی می باشد. اختر لرزه‌ شناسی Asteroseismology)) شاخه‌ای از ستاره‌شناسی و یکی از روش‌های بررسی در اخترفیزیک است که به کمک روش‌های دانش لرزه‌شناسی به بررسی لرزه‌های نورستارگان پرداخته و به این وسیله به ساختار درونی این ستارگان پی می برد(مانند شناخت درون زمین از روی بررسی امواج زمین لرزه)این کمک می کندتا دانشمندان سن ستارگان را بدست بیاورند. از آنجائی که برای شناخت سیارات دارای حیات سن ستاره میزبان اهمیت دارد به این روش می توان سیاراتی که در اطراف ستارگان مناسب (برای تشکیل حیات) وجود دارند پیدا کرد.

۵) از مشتری های داغ تا سیاره های زمین سان

پیدا کردن سیاره های فرا خورشیدی کاری بس مشکل می باشد حال هرچه سیاره کوچک تر باشد و از ستاره میزبانش دورتر باشد.پیدا کردنش مشکل تر می باشد تا قبل از کورت بیشتر سیاره های کشف شده مشتری های داغ بودند که این قبیل سیارات بهیچ وجه مستعدحیات نیستند. سیارات دیگری هم که کشف شدندحداقل پنج برابر زمین جرم داشتند بنابر این یکی ازمهمترین ماموریت های کورت پیدا کردن سیاره های زمین سان بود سیاره های سنگی که حداکثر تا ۲ برابر زمین جرم داشته باشند.طبیعی است که یافتن این سیاره ها بسیار مشکل تر می باشد.

۶) ابزارها و روش کار کورث

ماهواره کورت به « روش گذر سیاره ها از مقابل ستاره میزبان » ابتدا سیاره ها را شناسائی کرده و به عنوان نامزد سیاره های فرا خورشیدی معرفی می کند در مرحله بعد باید توسط رصدخانه های معتبر تایید شوند. (در مورداین رصدخانه ها درقسمت بعد توضیح می دهیم)بعد از تایید به عنوان سیاره فراخورشیدی معرفی میشوند.
مهمترین ابزار کورت تلسکوپ ۲۷ سانتیمتری آن بود که با وجود کوچکی می توانست ۱۲۰ هزار ستاره را زیر نظر گرفته و نامزدهای خود را معرفی کند . همچنین دوربین CCD4 آن قادر بود کوچکترین تغییرات نور ستارگان را تشخیص دهد. که این کمک زیادی به کشف سیارات کوچکترداشت با کمک این تجهیزات کورت قادر بودبر۵ و یا ۶ قسمت آسمان تمرکز کرده و هر بار به مدت ۱۵روز و در هر۵۱۲ ثانیه یک بار درخشش۱۰هزار ستاره را همزمان اندازه گیری کند. همچنین تلسکوپ این ماهواره تبحر زیادی در اندازه گیری سوسو زدن ستارگان داشت . 

۷) رصدخانه های پشتیبان

مهمترین رصدخانه هائی که نامزدها را تایید کرده و در این راه ماهواره کورت را همراهی می کردند عبارتند از :
«تلسکوپ فضائی هابل»،« تلسکوپ اسپیتزر» ، «رصدخانه اوت-پرووانس Haute-Provence (درجنوب فرانسه)» ، « رصدخانه تیده Teide(درجزیره تیده بزرگترین جزیره مجمع الجزایر قناری) » و « رصدخانه های لاسیا Lasilla  »    
نکته : کویرآتاکامای شیلی محلی است که در بعضی نقاط آن هزاران سال باران نیاریده وخشک ترین بیابان جهان حساب می شود.خشکی هوا و ارتفاع بالای این بیابان ازسطح دریا این بیابان را به بهترین نقطه دنیا برای رصدستارگان تبدیل کرده است به طوری که بزرگترین تلسکوپ های دنیا دراین بیایان قرار دارند.در«منطقه لاسیلا » با ارتفاع ۲۴۰۰ کلکسیونی ازتلسکوپ ها متعلق به کشورهای مختلف جهان(۱۸کشور)برای رصدوجود دارد .  

شکل شماره ۸ – سایت رصدی لاسیلا

۸) کشفیات کورت

کورت توانست تعداد سیارات فرا خورشیدی تایید شده را از ۲۰۰سیاره به صدها سیاره برساند و راه را برای ساخت تلسکوپ های فضائی دیگر که درکارشناسائی سیارات فراخورشیدی میباشندباز کند. طبق نظریه های رایج درآن زمان منظومه های سیاره ای بسیار کمیاب بوده و تعداد بسیار کمی ازستاره ها منظومه سیاره ای دارند ولی بعد ازکشفیات ماهواره های کورث و بعدکپلر تعداد بسیار زیادی سیاره های فرا خورشیدی از سیاره هائی که دور ستاره های حوان(حدود ۶۰۰میلون ساله) تا سیاره هائی که دور ستاره های پیر(حدود۱۰میلیارد ساله) می چرخیدند، از سیاره های زمین سان و حتی کوچکتر تا مشتری های داغ و … کشف شدند این کشفیات باعث شد همه نظریات درمورد منظومه های سیاره ای دگرگون شود و راه برای نظریات جدید در مورد منشاء و چگونگی خلقت سیاره ها باز شود.(در این مورد در مقاله “ سیاره ها “بیشتر توضیح می دهیم.)

۹) بازنشستگی و پایان کار CoRoT

در تاریخ ۱۲نوامبر ۲۰۱۲کامپیوتر اصلی کورت ازکار افتاد با این حال توسط کامپیوتر یدکی به کارخود ادامه داد تا آن که درتاریخ ۱۷ژوئن۲۰۱۴کامپیوتر یدکی هم از کار افتاد.بنابر این کورت دیگر نتوانست به کارخود ادامه دهدو برای همیشه از کار افتاد .یکی از دلائل خراب شدن تجهیزات ماهواره هائی مانند کورت این است که این ماهواره ها در ارتفاع ۲۰۰تا ۸۰۰کیلومتری فعالیت می کنند.( ارتفاع کورت ۶۰۰ تا ۹۰۰ کیلومتر بود)در این ارتفاع میدان مغناطیسی زمین ضعیف است و نمی تواند از ماهواره در مقابل بادهای خورشیدی و تشعشعات کیهانی محافظت کندبنابراین بادهای خورشیدی و تشعشعات کیهانی به ابزارهای حساس ماهواره صدمه زده و موجب از کار افتادن آنها می شوند.  

۷- تلسکوپ فضائی کپلر

اولین ماهواره جستجوی سیارات فرا خورشیدی«ماهواره کوروت» بود که انقلابی در شناخت سیارات فرا خورشیدی ایجاد کرد به منظور ادامه راه کوروت ناسا اقدام به ساخت فضاپیمائی به مراتب پیشرفته تر به نام «کپلر» کرد.در این بخش به صورت خیلی خلاصه در مورد فضاپیمای کپلر توضیح داده  و در مقاله “ تلسکوپ فضائی کپلر“ به طور کامل تلسکوپ کپلر را بررسی می کنیم.همچنین در مقاله های “ سیاره های فراخورشیدی(۱) “ و “ سیاره های فراخورشیدی (۲) “ ، “ حیات فرا زمینی“ در مورد سیارات فراخورشیدی و حیات فرا زمینی توضیح می دهیم.

شکل شماره ۹ – تلسکوپ فضائی کپلر

۱) تلسکوپ فضائی کپلر (مشخصات)

فضاپیمای کپلر (Kepler space telescope) یک تلسکوپ فضایی ساخت ناسا(NASA) است که باهدف کشف سیارات فراخورشیدی مشابه زمین به فضا پرتاب شده‌ مشخصات فضاپیمای کپلر از این قرار است :
«تاریخ پرتاب : ۷ مارس۲۰۰۹»،« تاریخ بازنشستگی:« ۳۰ اکتبر ۲۰۱۸ » ، « وزن سفینه : ۱۰۴۰کیلوگرم » ، « مراحل ساخت و راه اندازی : لابراتور پیشرانه جت ناسا(JPL ) » ، « مسئولیت ساخت سیستم پرواز : مرکز هوا فضای بال(Ball Aerospace) » ، « مسئولیت سیستم های زمینی و تجزیه تحلیل اطلاعات: مرکز مطالعات ایمز(Ames Research Center  ) » ، « هزینه ساخت تا زمان پرتاب : ۶۰۰ میلون دلار آن زمان(۲۰میلون هم بعدا اضافه شد ) » ، محل پرتاب (پایگاه هوایی کیپ کارناوال فلوریدا ) »، « موشک پرتاب کننده :دلتا ۲(Delta  II ) »

۲) مدار تلسکوپ فضائی کپلر

فضاپیمای کپلر یک ماهواره نیست و در مدار زمین قرار نگرفته بلکه تقریبا در نقطه لاگرانژی L2 (در فاصله ۵/۱کیلومتری خارج از مدارزمین- برای مطالعه نقاط لاگرانژی به مقاله“ نقاط لاگرانژی “مراجعه کنید) قرار گرفته است جسمی که دراین نقطه قرارداشته باشددر مداری مستقل به دور خورشید چرخیده ولی همواره و فاصله اش از زمین ثابت بوده و تغییری نمی کندکپلر در مداری مستقل به دورخورشید می چرخد با توجه به این که دوره تناوب کپلر۷/۳۲۴ روز ازدوره تناوب زمین بیشتر است کپلر سال به سال بیشتر از زمین فاصله می گیرد.  

۳) کپلر چگونه عمل می کند ؟

میدان دید کپلر ۱۱۵درجه می باشد که کپلر درنگاه اول ۱۲درجه قوسی(معادل مشت گره کرده درحالی که بازو کاملا بازباشد) را  بررسی میکند منطقه مورد رصد ابتدا در « صورت فلکی دجاجه »یا قو (Cygnus) انتخاب شد(این بخش از آسمان دارای ستاره هائی است ۶۰۰ تا ۳۰۰۰سال نوری از زمین فاصله داشته وخیلی به خورشید شبیه می باشند) از۰۰۰ر۵۰۰ ستاره «صورت فلکی قو (دجاجه) » کپلر۰۰۰ر۱۵۰ستاره را انتخاب و مورد بررسی قرار داده است و درمدت ماموریت اول خود ۲۳۳۹سیاره فراخورشیدی را کشف کرده است.

شکل شماره ۱۰- گذر یک سیاره از مقابل ستاره مادرش

شکل شماره ۱۱ – صورت فلکی قو (دجاجه)

۴) از نامزدشدن سیاره های فرا خورشیدی تا تایید کشف آنها

کپلر روی تغییرات کوچک در روشنائی ستاره حساس است فرض اولیه بر این است که این تغییرات کوچک ناشی از عبور یک سیاره می باشدعبور سیاره یک فرایند تکرار شونده و مشخص است.سیاره ای که به این وسیله تشخیص داده شد ابتدا به عنوان نامزد انتخاب می شود بعد توسط تلسکوپ های دیگر(مهمترین آنها : هابل ، اسپیتزر و رصدخانه کُک جزایر هاوائی) هم این رصد انجام میشودکه به آن «اعتبار سنجی» می گویند.
در روش دیگر که «اعتبار سنجی با تعداد » نامیده می شود این عبور سه بار به فاصله های زمانی ثابت باید تکرار شود در این صورت سیاره شناسائی شده و نامش به عنوان یک «سیاره فراخورشیدی » ثبت میشود .

۵) ماموریت K2 و پایان کار کپلر

به علت خراب های پی در پی در ۱۷ ژانویه ۲۰۱۳ناسا و JPL تصمیم گرفتند ماموریت سبکتری (شامل رصد سیارک ها و ستاره های دنباله دار و… )در اختیار کپلر قرار دهند که به نام « ماموریت K2 » نامیده شد. با این وجود در این ماموریت کپلر توانست تعدادی سیاره های بزرگ فراخورشیدی بزرگ (مشتری های داغ و…)را هم کشف کند و تعداد سیاره های کشف شده را به ۲۷۲۳عدد برساند (۲۳۸۶نامزد هم در انتظار تایید) سرانجام در۳۰ اکتبر ۲۰۱۸ کپلر برای همیشه خاموش شد.

۸- ماهواره نقشه‌بردار فراخورشیدی گذران، تِس(TESS)

تاکنون (۲۰۲۱-۱۴۰۰) حدود ۵۰۰۰ سیاره فراخورشیدی کشف شدند ولی در هیچ کدام از آنها کوچکترین نشانه ای ازحیات پیدا نشد. وقتی تلسکوپ فضائی کپلردرحال بازنشسته شدن بود دانشمندان ناسا برای این که راه کپلر را ادامه دهندماهواره ای به نام «تس TESS» (به معنی ماهواره نقشه‌ بردار فراخورشیدی گذران) ساخته و درمدار زمین قرار دادند.در این بخش در مورد ماهواره  TESSتوضیح می دهیم.

 

شکل شماره ۱۲ – تصویری هنری از تلسکوپ فضائی تِس و سیارات فراخورشیدی

۱) مشخصات ماهواره تِس

ماهواره نقشه‌بردار فراخورشیدی گذران (Transiting Exoplanet Survey Satellite )که به اختصار «TESS -تِس» نامیده می‌شود. کاوشگری می باشد که در سال۲۰۱۸ ( اندکی قبل از بازنشستگی کپلر ) جایگزین تلسکوپ فضائی کپلر شده تا به مشاهده سیارت فراخورشیدی بپردازد.تِس قابلیت های به مراتب بیشتری از کپلر دارد و امیدمی رود در مقایسه با حدود ۲۷۰۰سیاره ای که کپلر پیدا کرد این ماهواره بیش از۰۰۰ر۲۰ سیاره پیدا کند مشخصات ماهواره TESSبه این قرار است: «تاریخ پرتاب :۱۹ آوریل ۲۰۱۸»،«محل پرتاب:پایگاه نیروی هوایی کیپ کاناورال(CCAFS)»،«موشک پرتاب کننده : فالکون ۹(Falcon 9)»،«وزن ماهواره:۳۶۲ کیلوگرم »،«نقطه اوج : ۰۰۰ر۳۷۵کیلومتر» ، « نقطه حضیض:۰۰۰ر۱۰۸کیلومتر » ، « دوره تناوب : ۱۳/۷روز » ، « سازنده(پیمانکار): شرکت اسپیس‌ اکس (SpaceX) » ، « مالکیت : ناسا و مؤسسه فناوری ماساچوست » ، « هزینه پرتاب : ۲۰۰ میلون دلار هزینه ساخت و ۸۷ میلون دلار هزینه پرتاب (جمعا ۲۸۷ میلون دلار) »

شکل شماره ۱۳ – ابعاد تلسکوپ فضائی TESS

۲) اهداف تلسکوپ تِس و تقاوت آن با تلسکوپ کپلر

ماهواره TESS ازماهواره کپلر کوچک تر بوده ولی دستگاه ها و فناوری بسیار پیشرفته تری دارد تا تعداد بسیار بیشتری سیاره فرا خورشیدی را شناسائی کند . مهمترین تفاوت ها در اهداف TESS و کپلر از این قرار است.
۲-۱) پوشش آسمان : درحالی که تلسکوپ کپلر بخش کوچکی از آسمان(حدود ۱۲درجه در صورت فلکی قو ) را پوشش می داد TESSتمام آسمان یعنی۴۰۰برابر کپلر را تحت پوشش می گیرد .
۲-۲) تعداد ستارگان : فضاپیمای کپلر ۱۵۰هزار ستاره را رصد می کرد ولی TESSدر مدت ماموریت خود تا ۲۰میلون ستاره را درسرتاسر آسمان می تواند تحت نظر بگیرد.( البته اولویت با کمربند دایره البروج می باشد)
۲-۳) روش انتخاب ستارگان : برای انتخاب ستارگان TESS از«کاتولوگ ستارگان گایا »(در موردفضاپیمای گایا در بخش ششم مقاله “ماهواره های نجومی (۱) طیف مرئی “ توضیح دادیم)استفاده می کند. بعد از انتخاب ستارگان بر روی آنها تمرکز می کند.
۲-۴) فاصله ستارگان : ستارگانی که TESSپیدا می کندحتی الامکان باید به زمین نزدیک باشند به گونه ای که فاصله آنها از زمین حداکثر ۳۰۰سال نوری باشدتا مطالعه خصوصیات آنها بسیار راحت تر باشد.
۲-۵) انتخاب نوع ستارگان : تلسکوپ TESSبرروی ستارگانی تمرکز می کندکه ۳۰ تا ۱۰۰برابر ستارگانی می باشندکه تلسکوپ کپلر بر روی آن تمرکز کرده بود. روشنائی این ستارگان به TESS اجازه می دهد با طیف سنجی و از روی جذب نور ستاره توسط جو سیاره ، ترکیبات و سایر مشخصات فیزیکی جو سیاره را بررسی کرده و به دنبال آب مایع و سایر ترکیبان مهم برای وجود حیات (و حتی تمدن پیشرفته )بگردد.
۲-۶) رده طیفی ستارگان : در ستاره شناسی ستارگان بر اساس نور و رنگ و دمای سطحی آنها به رده های مختلفی تقسیم می شوند(در مقاله های آینده در این مورد توضیح می دهیم ) رده طیفی که TESS بررسی می کند بین F5 تا M5 می باشد(خورشید در رده طیفی G و بین این دو رده طیفی قرار دارد) این ستارگان مستعدترین ستارگان ( از نظر دما و طول عمر و…) برای داشتن سیاره های مستعد حیات هستند.
۲-۷) ابعادسیاره ها: فضاپیمای TESSبخصوص برروی سیارات سنگی که ابعادشان درحدزمین و یا اَبَر زمین ها(ابرزمین ها سیاره های سنگی بزرگتر از زمین و کوچکتر از نپتون یعنی حداکثر تا ۱۴برابر زمین می باشند) تمرکز میکند. البته اولویت با سیاره هائی است که بیش از ۴ برابر زمین حجم نداشته باشند .
۲-۸) پیدا کردن زمین دوم : زمین دوم اصطلاحا سیاره ای درحد و ابعاد زمین می باشد که درکمربندحیات ستاره اش(کمربند حیات محدوده ای دراطراف یک ستاره است که آب به صورت مایع می تواند وجودداشته باشد) واقع بوده و دارای حیات همانند زمین بوده و یا لااقل برای انسان قابل زندگی باشد.
۲-۹) تعداد سیاره ها : درحالی که تلسکوپ فضائی کپلر در مدت عمر خود توانست۲۷۲۳سیاره فراخورشیدی را شناسائی کند.دانشمندان امیدوارند TESSبتواند بیش از۰۰۰ر۲۰سیاره فراخورشیدی را شناسائی کند که حداقل ۵۰ سیاره در حد و ابعاد زمین بوده و قابلیت حیات را داشته باشند.( زمین دوم ) 

۳) مدار ماهواره  TESS

یکی ازعواملی که مانع کار ماهواره های فضائی می شود (بخصوص ماهواره های حساس) امواج و تشعشعات ارسالی از طرف زمین (نورهای بازتابیده خورشید،نورهای شهری،امواج رادیوئی و تلویزیونی ارسالی و…) است.  به این منظورتلسکوپ کپلر به جائی دوراز زمین(درفاصله ۵/۱میلون کیلومتری زمین)فرستاده شد.تلسکوپ TESS با مدار بیضی کشیده که نقطه اوج آن به اندازه مدار ماه(یعنی۰۰۰ر۳۷۵کیلومتر) و نقطه حضیض آن حدود سه برابر مدار زمین ثابت(۰۰۰ر۱۰۸کیلومتر) می باشد به اندازه کافی از زمین دور می شود تا هم تشعشعات ارسالی از زمین به حداقل برسد و هم کمتر در سایه زمین قرار بگیرد و بهتر بتواند ماموریت خود را انجام دهد .     

۴) تس چگونه عمل می کند ؟

عملکردTESSمانند فضاپیمای کپلر می باشد یعنی از روش گذر ستاره (کاهش نور ستاره براثر عبور سیاره) استفاده می کند. همچنین TESSنیز ابتدا سیاره ها را به عنوان نامزد پیدا کرده و در مرحله بعد تایید آنها را بر عهده تلسکوپ هائی مانند هابل،جیمز وب (که در آینده به فضا پرتاب می شود) و…می گذارد.برای جستجوی تمام آسمان TESSنوارهائی به ابعاد ۲۴×۹۶درجه را انتخاب کرده (که ناحیه نامیده می شود) و شروع به رصد آنها می کند. ازآنجائی که هر نیمکره آسمان به ۱۳ناحیه تقسیم می شود و هر نیمکره را در یک سال باید تمام کند با احتساب زمان هائی که نیاز دارد تا داده ها را به زمین بفرستد . به هر ناحیه از آسمان ۲۷روزخیره  می شود و بعد از اتمام کار ناحیه دوم و… تا همه آسمان را بتواند رصدکند. در همان سال اول TESSتوانست هر ۱۳ناحیه از آسمان نیمکره شمالی را رصد کرده و سال بعد هم تمام آسمان نیمکره جنوبی را رصدکرد.این کار به کمک چهار دوربین CCD بسیار پیشرفته که رزولوشن هردوربین ۱۶مگاپیکسل می باشدانجام می پذیرد.

۵) شرکا و حامیان ناسا در پروژه تلسکوپ فضائی TESS

بجز ناسا (و سازمان های زیر نظر ناسا مانند مرکز تحقیقات ایمز) که مسئولیت اصلی و مالکیت تلسکوپ را به عهده دارد چندین موسسه تجاری مانند بنیاد کاولیBL(موسسه ای است که توسط فیزیکدان میلیادر آمریکائی به نام « یوری میلنر »درلس آنجلس تاسیس شده و هدف اصلی آن جستجوی وارتباط برقرار کردن بابیگانگان فرا زمینی می باشد،درمقاله “ هوش فرا زمینی “ در مورد این موسسه توضیح خواهیم داد) ، موسسه فناوری ماساچوست (یکی از مهمترین داشگاه های خصوصی آمریکا در شهر ماساچوست)،شرکت گوگل و…همچنین سازمان ها و نهادهای خصوصی و مردمی حامی این پروژه بوده و کمک های شایانی درجهت تحقق این پروژه به ناسا کردند . در حال حاظر موسسه ماساچوست قسمتی از مالکیت ماهواره TESS را بر عهده دارد . 

۶) جمع آوری و انتشار داده ها

تس یک تلسکوپ نوری می باشد که هر نیم ساعت یک بار منحنی های نوری هرچیزی را که در معرض دیدخود باشدجمع آوری می کند(این منحنی ها به صورت تابعی از زمان می باشد) موقعی که TESS به نقطه حضیض خود می رسد فعالیت رصدی تلسکوپ متوقف شده ، همه آنتن ها رو به زمین نشانه روی کرده و طی عملیاتی که از۳تا ۱۶ساعت به طول می کشد داده های جمع آوری شده خود را به ایستگاه های زمینی می فرستد . این داده ها در مرکز تحقیقات ایمز ناسا ویرایش و بایگانی شده و بعد از چهار ماه منتشر می شود .

۷) کشفیات و اهمیت تلسکوپ فضائی TESS

از زمان پرتاب TESS تاکنون (۱۴۰۰-۲۰۲۱) این تلسکوپ۲۲۰۰سیاره فراخورشیدی را نامزد کرده که۱۲۰سیاره  تایید شده و بقیه در انتظارتایید هستند.اطلاعاتی که دانشمندان با استفاده ازتلسکوپ کپلر بدست آوردند نشان دادکه درکهکشان راه شیری حداقل یک سوم وحداکثر۹۰درصد ستاره هائی همانند خورشید دراطراف خود دارای سیاره های سنگی هم اندازه زمین و یا ابرزمین های سنگی هستند که بسیاری از آنها درکمربند حیات ستاره خود قرار دارند.دانشمندان تعداد این سیاره ها را بیش از۳۰۰میلون تخمین می زنند.
بنابراین مطالعه و بررسی این ستارگان برای کشف سیارات قابل سکونت یکی از مهمترین اولویت های ناسا و سازمان های فضائی و ستاره شناسان می باشد و TESS به بهترین نحو می تواند این وظیفه را انجام دهد.
علاوه بر موارد فوق TESS کشفیات بی شماری در مورد لکه های ستارگان (مانند لکه های خورشیدی ) انفجار ابرنواخترها ، بلعیده شدن ستارگان توسط سیاه چاله ها و… را انجام داده است .

۹ – تلسکوپ فضائی چئوپس CHEOPS

پروژه چئوپس به معنی « توصیف‌گر سیاره‌های فراخورشیدی » به همت دانشگاه برن سوئیس و حمایت آژانس فضائی اروپا کلیدخورد این پروژه که سومین پروژه از برنامه چشم انداز کیهانی ESA است برای بدست آوردن جرم و چگالی دقیق سیارات فراخورشیدی کشف شده ، انجام شد که دراین بخش به آن خواهیم پرداخت .

۱) برنامه چشم انداز کیهانی «بینش کیهانی» آژانس فضائی اروپا ESA

چشم‌انداز کیهانی ۲۰۱۵ – ۲۰۲۵ (Cosmic Vision) نام سومین برنامه ازمأموریت‌های علوم فضایی و اکتشاف‌های فضایی ESA می باشد.این برنامه در سال ۲۰۰۵شروع شد. هدف از اجرای این برنامه پیش بینی و برنامه ریزی برای اکتشافات و برنامه ریزی های فضائی ESA ( اخترشناسی ، اکتشاف منظومهٔ شمسی و… ) برای سال های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۵ می باشد . در این برنامه پروژه های مختلفی برای یک دوره ده ساله (۲۰۱۵ تا ۲۰۲۵) در نظر گرفته شده است که به عنوان نمونه می توان از: «کاوشگر قمرهای یخی مشتری(سال۲۰۲۲) »،«رهگیر دنباله‌دارها »، «آشکارساز موج گرانشی»،« آنتن فضایی تداخل‌سنج لیزری (سال۲۰۱۶پرتاب شد)» و…« رصدخانه های فضائی آشکارسازی سیارات فرا خورشیدی (مانند پروژه چئوپس) » نام برد.
همچنین برخی از پروژه هائی که در این برنامه گنجانده شده می باید با همکاری سازمان های فضائی دیگر ( سازمان های فضائی: آمریکا ،چین،ژاپن ،روسیه،هند و…)انجام گیردکه به آن نام «ماموریت های فرصتی » دادند.

شکل شماره ۱۴- لگوی برنامه چشم انداز کیهانی

۲) تاریخچه ماهواره چئوپس CHEOPS

ایده این پروژه ازسال۲۰۰۷توسط دانشگاه برن سوئیس(وسایردانشگاه های سوئیس)ودفتر فضائی سوئیسSSO (که عضوی ازESA می باشد)دربرنامه چشم انداز کیهانی به ESA ارائه شد.دراکتبر سال ۲۰۱۲درمورد آن تصمیم گیری شد و ESA ازبین ۲۶طرح مختلف سرانجام این طرح را پذیرفت .در مرحله بعد برای مراحل اجرائی و مدیریت و بودجه و… تصمیم گیری شد.یازده کشور عضو اتحادیه اروپا برای تهیه بودجه وخدمات اجرائی اعلان آمادگی کردند که دراین میان کشورهای بلژیک ، آلمان و ایتالیا در تهیه ابزارهای علمی تلسکوپ مشارکت فعالتر داشتند وظیفه تهیه موشک های ماهواره بر و مراحل پرتاب و…به عهده سازمان دفاعی و هوائی اسپانیا افتاد و مدیریت و کنترل ماهواره همچنان دردست دانشگاه برن سوئیس ماند.کار پیمانکاری برای ساخت ماهواره هم به عهده شرکت «ایرباس دیفنس اند اسپیس »(به عنوان زیر مجموعه ای از شرکت ایرباس)گذاشته شد.سرانجام پس از این که وظیفه هر کشور و سازمان مشخص شدو مقداربودجه(۵۰میلون یورو)تعیین شدجزئیات پروژه تا سال ۲۰۱۴به صورت کامل درESA تصویب شد و در ۱۸ سپتامبر ۲۰۱۹ ماهواره آماده و پرتاب شد.

۳) جزئیات ماهواره چئوپس CHEOPS

ماهواره (CHaracterising ExOPlanets Satellite) که به طور خلاصه CHEOPS به معنی « توصیف‌گر سیاره‌های فراخورشیدی » و به فارسی « چئوپس »نامیده می شود دارای این مشخصات می باشد : 
«تاریخ پرتاب : ۱۸سپتامبر ۲۰۱۹»،«محل پرتاب: پایگاه فضایی گویان (Guiana Space Centre) »،«موشک پرتاب کننده:سایوز۲(Soyuz-2)»،«وزن ماهواره:۲۷۳کیلوگرم»،«نقطه اوج:۷۱۵کیلومتر»،«نقطه حضیض:۷۱۲کیلومتر» ، «دوره تناوب: « ۹۸/۹ دقیقه » ، « انحراف مداری:۹۲/۸درجه » ، « سازنده (پیمانکار) : شرکت آریان‌اسپیس (Arianespace) » ، « مالکیت : دفتر فضایی سوئیس (SSO) ، ESA و…سایر شرکا بین المللی » ، « مدار : قطبی خورشید آهنگ » و « ابعاد ماهواره منشور ۶ ضلعی به ابعاد ۱/۵ × ۱/۵ × ۱/۵ متر می باشد »

شکل شماره ۱۵- لگوی برنامه چشم انداز کیهانی

۴) اهداف ماهواره چئوپس CHEOPS

سیارات فرا خورشیدی به روش های مختلف(گذر،سرعت شعاعی و…)مشخص می شوند با وجودی که با این روش ها می توان اندازه و جرم(درنتیجه چگالی) آنها را بدست آورد ولی این اندازه گیری ها که درحین کشف سیارات صورت می گیرد دقیق نیست وفقط مشخصات تعداد کمی از آنها دقیق است.پس لازم بود روی سیارات کشف شده مطالعات بیشتری صورت بگیرد تا این مشخصات(جرم و اندازه و چگالی)دقیقا بدست آید.دقت بالای این اندازه گیری ها می تواند سرنخ هائی در مورد مواد تشکیل دهنده سیارات فرا خورشیدی و تاریخچه تکامل آنها به دست دانشمندان بدهد تا از این طریق هم سیارات مستعد حیات را شناسائی کنند هم اطلاعات بیشتری درمورد نحوه شکل گیری و تشکیل منظومه های سیاره ای بدست بیاورند.
یکی ازتفاوت های تلسکوپ فضائی چئوپس با تلسکوپ های فضائی دیگر (کورت،کپلر وتس)در این است که بر خلاف این تلسکوپ ها که سیارات فرا خورشیدی را کشف میکنندچئوپس با استفاده از اطلاعات تلسکوپ های دیگر و با دانستن زمان گذر سیاره از مقابل ستاره میزبان جرم و اندازه سیاره را دقیقا (با دقت بسیار بالا) تعیین کرده و به این وسیله دانشمندان می توانند چگالی سیاره را بدقت بدست آورده و مواد سازنده سیاره را حدس بزنند. درحدود ۸۰درصدزمان رصدچئوپس صرف وظیفه اصلی(اندازه گیری جرم و شعاع ) سیارات کشف شده می باشد و ۲۰درصد دیگر زمان تلسکوپ هم به رصدکوتوله های سفید و مشتری های داغ و… می گذرد .

۵) روش کار و زمان تلسکوپ فضائی چئوپس

روش کار تلسکوپ فضائی چئوپس بر اساس روش گذر می باشد(گذر سیاره از مقابل ستاره میزبان ) همانطور که توضیح داده شدچئوپس سیاره های کشف شده را با آگاهی از زمان عبور از مقابل ستاره میزبان دقیقا رصد کرده و جرم و اندازه و چگالی سیاره را با دقت بالا بدست بیاورد . با این وجود سیارات و منظومه های سیاره ای جدیدی هم چئوپس کشف کرده که در قسمت های بعد به آن خواهیم پرداخت ) که دراین میان اولویت با سیاره های زمین سان (از اندازه زمین تا ۶ برابر  زمین)که در اطراف ستاره های نزدیک ( تا فاصله ۳۰۰سال نوری ) و خورشید مانند در کمربند حیات قراردارند می باشد(به امید کشف زمین دوم)از آنجائی که سیاره ها در سیستم های ستاره ای قرار دارند( مانند سامانه خورشیدی)ستارگانی که حداقل یک سیاره فراخورشیدی داشته باشند به امید کشف سیارات دیگر رصد می شوند که علاوه بر سیاره کشف شده سیارات دیگری هم کشف شوند.

۶) تجهیزات و ایستگاه های پشتیبان

برای ساخت ماهواره مناقصه ای با شرکت ۲۴ شرکت اروپائی از۱۱کشور برگزار شد( هفت شرکت اسپانیائی بودند) تا سرانجام ساخت ماهواره را به شرکت آریان‌اسپیس سپردند.
این ماهواره مجهز به یک تلسکوپ کوچک به نام « ریچی-کرتین » (Ritchey-Chrétien) می باشد که دارای آینه کوچک ۳۰ سانتیمتری است این آینه به همراه دوربین پر قدرت CCD و سایر دستگاه های پیشرفته طیف نگاری و فتومتری … به این ماهواره امکان می دهد که با دقت بالا بتواند جرم و اندازه سیارات را اندازه گیری کند برای جلوگیری از گرم و سرد شدن تجهیزات حساس ماهواره مانند سایر ماهواره ها یک رادیاتور گرما و سرما را تنظیم می کند و همچنین جهت جلوگیری از تابش نور مستقیم خورشید برروی ماهواره مجهزبه سپرخورشیدی می باشد.همچنین حافظه چئوپس به قدری می باشد که می تواند تا سه روز بدون تماس با زمین اطلاعات را در خود نگه داشته و بعد به زمین ارسال کند. مهمترین ایستگاه پشتیبانی زمینی در نزدیکی شهر « تورگون دی اردوز»درنزدیکی مادرید واقع شده است .

۷) اکتشافات تلسکوپ فضائی چئوپس

اگر چه از ابتدا قرار بر این بود که جئوپس سیاره های کشف شده را که مستعد حیات می باشند بررسی مجدد کندو جرم و ابعاد و چگالی آنها را بدست بیاورد ولی چئوپس همچنین کشفیات مستقلی هم در این رابطه داشته که در اینجا به پاره ای از آنها اشاره می کنیم .
۷-۱) اولین کشف سیاره فرا خورشیدی توسط چئوپس: سیاره HD 70843 اولین سیاره فراخورشیدی کشف شده توسط چئوپس می باشد که درصورت فلکی سرطان قرارداشته و۱۵۰سال نوری اززمین فاصله دارد.
۷-۲) سیستم های سیاره ای :چئوپس سیستم سیاره ای راکشف کردکه برخلاف سامانه خورشیدی ( منظومه شمسی)که سیاره های سنگی در مرکز و سیاره های گازی در بیرون سامانه قرار دارند.سیاره های گازی در داخل و سیاره های سنگی در بیرون قرار دارند، بعدها نمونه های دیگر چنین سامانه هائی کشف شدند .کشف این سامانه ها همه نظریه هائی که در مورد تشکیل سامانه خورشیدی پذیرفته شده بود به چالش کشید و نظریه «مهاجرت سیاره‌ای » را پیش کشید .
۷-۳) کشف داغترین سیاره :یکی ازسیاره های فراخورشیدی که چئوپس کشف کرد یک مشتری داغ به نام WASP-189B می باشد که میزبان ستاره HD 133112 بوده و با درجه حرارت ۳۲۰۰ درجه داغ ترین و درخشنده ترین سیاره فرا خورشیدی می باشد که تاکنون کشف شده است این سیاره بقدری نورانی می باشد که براحتی توسط تلسکوپ های قدرتمنددیده می شود(ستاره میزبان یک غول آبی بوده که درجه حرارتش۷۰۰۰ درجه و۳۲۲سال نوری اززمین فاصله دارد و در صورت فلکی ترازو قراردارد)دوره تناوب این سیاره ۲/۷ روز زمینی بوده که درقفل گرانشی با ستاره میزبان می باشد(مدت یک شبانه روز آن هم ۲/۷ میباشد ) ، فاصله تا ستاره میزبان یک بیستم فاصله زمین تا خورشید(۰۵/ واحد نجومی ) و ۱/۶برابر مشتری جرم دارد.

شکل شماره  ۱۶ – نمای هنری از سیاره WASP-189B و ستاره میزبانش HD 133112

۷-۴) سیاره های پشمکی : سیاره های پشمکی غول های گازی درحد مشتری و یا بزرگتر ولی با جرم و چگالی به مراتب کمتر می باشند یکی از این سیاره ها به نام KELL-11B می باشد که توسط چئوپس کشف شد و با وجودی که سه بار از مشتری بزرگتر است ولی ۱۹/ مشتری جرم دارد .

۱۰- رصدخانه های آینده مشاهده سیارات فرا خورشیدی آژانس فضائی اروپا

دانشمندان تاکنون(۲۰۲۱ -۱۴۰۰)بالغ بر۵۰۰۰سیاره فراخورشیدی را کشف کردندولی هنوز سوالات بیشماری در مورد این سیارات وجود دارد.حیات فرا زمینی هنوز پیدا نشده است برای پیدا کردن سیارات مستعد حیات باید با استفاده ازپیشرفته ترین ابزار آلات اولا بتوان این سیارات را مستقیما رصدکرد ثانیا با طیف نگاری ازجو سیاره بتوان مولکول های حیات یعنی مولکول هائی که فقط با وجود حیات شکل می گیرند (ازن ، اکسیژن و…) « امضای زیستی »را پیدا کرد.در  آینده قرار است رصدخانه هائی با آینه های عظیم الجثه ساخته شده تا سیارات فرا خورشیدی را با دقت بیشتری رصدکند دراین بخش در مورد این رصدخانه ها که توسط سازمان فضائی اروپا ( اساESA)به فضا فرستاده می شوندتوضیح دهیم. 

۱) تلسکوپ فضائی پلاتو PLATO ( افلاطون )

«پلاتو » با نام انگلیسی(stars  (PLAnetary Transits and Oscillations ofکه به معنی« گذر سیاره ها و نوسان های ستاره ها »میباشدولی برای انتخاب نام مخفف حروف را به گونه ای انتخاب کردند که نام مخفف «PLATO» خوانده شود.که نام دیگر «افلاطون» فیلسوف یونان قدیم(تولد۴۲۷قبل از میلاد- وفات ۳۴۷قبل ازمیلاد)می باشد این ماهواره یکی از پروژه های آژانس فضائی اروپا ESAمیباشد که سومین پروژه از«برنامه چشم انداز کیهانی» ESA می باشد. (اولین پروژه خورشیدگرد «سولو SOLO » و دومین پروژه یوکلید نام دارد که در مورد انرژی تاریک تحقیق می کند) این ماهواره قرار است درسال ۲۰۲۶به فضا پرتاب شده و در نقطه لاگرانژی L2 قرار گرفته و با استفاده از«روش گذر »سیاره های زمین سانی که دورستاره های هم اندازه خورشید چرخیده ودرکمربند حیات ستاره میزبان قراردارند(زمین دوم )را پیدا کند.ازویژگی های شاخص این ماهواره این است که دارای۲۶تلسکوپ میباشد(این تلسکوپ ها مجهز به دودوربین پر قدرت می باشد که تصاویر راثبت می کند)به کمک این تلسگوپ ها و ازطریق رصدشبانه روزی قرار است درطول مدت ماموریت خودیک میلون ستاره را درجستجوی زمین دوم زیر نظر بگیرد. وزن این ماهواره با سوخت ۲۱۳۴کیلوگرم بوده و هزینه ساخت و پرتاب هم یک میلیارد یورو میباشد.
همچنین به کمک لرزه سنجی سن ستاره میزبان سیاره را هم پیدا کند. این کار از این جهت اهمیت دارد که اگر ستاره خیلی جوان باشددلیل این است که منظومه های سیاره ای هم جوان می باشند و اگر همه شرایط عالی هم باشد حیات هنوز فرصت تکامل را پیدا نکرده است و سیاره فاقد حیات است.بنابراین پلوتو نه تنها سیاره ها را رصدمی کند بلکه خواص ستارگان میزبان (جرم،دما،سن و…)را هم تعیین میکند.درضمن اولویت هم با ستارگان نزدیک و شبیه خورشید(کوتوله های زرد)می باشد.ولی کوتوله های قرمز را هم زیر نظر می گیرد .  

شکل شماره ۱۷ – تلسکوپ فضائی پلاتو

۲) تلسکوپ فضائی آریلARIEL  

مهمترین عامل در ایجاد حیات در یک سیاره جو سیاره می باشد بنابراین برای پیدا کردن حیات دریک سیاره فراخورشیدی که سال های نوری ازما فاصله داردبایدجو سیاره رابررسی کنیم.دانشمندان با بررسی جو سیارات فراخورشیدی  می توانند در مورد وجود و عدم وجود حیات در سیاره اطلاع پیدا کنند .
تلسکوپ فضائی آریل Atmospheric Remote-sensing Infrared Exoplanet Large-surveyبه معنی«سنجش جو سیاره های فرا خورشیدی از راه دور و با اشعه مادون قرمز » می باشد که به اختصار« آریلARIEL »خوانده می شود.تمام جنبه های ماموریت آریل در۱۲نوامبر۲۰۲۰به ESAرسید و قرار است این تلسکوپ فضائی تا سال ۲۰۲۹درنقطه لاگرانژی L2 قرار بگیرد. این سومین پروژه از«برنامه چشم انداز کیهانی» ESA می باشد. قرار است در این پروژه علاوه بر۵۰ موسسه از۱۷کشور اروپائی عضو اتحادیه اروپا ، ناسا هم همکاری کند.
ماموریت اصلی ARIEL بررسی جو سیارات فرا خورشیدی شناخته شده می باشد . به این وسیله ARIEL قادر خواهد بود ترکیبات شناخته جو سیارات(بخار آب ، دی اکسید کربن و متان و…)را تشخیص دهد همچنین در مورد دمای جو و آب و هوا هم تحقیقات مفصلی انجام دهد. سیاره هائی کهARIEL روی آنها کار می کند تقریبا هزار سیاره فرا خورشیدی شناخته شده (ازغول های گازی،ابر زمین ها و…تا سیاره های زمین سان) می باشند این برسی ها توسط ابزار آلات و آینه یک متری و در طول موج مرئی و مادون قرمز(بیشتر مادون قرمز)صورت میگیرد. (بخاطر پائین بودن دمای بسیاری ازسیارات رصد با مادون قرمز اطلاعات دقیقتری به دست می دهد)

 

 شکل شماره ۱۸ – تلسکوپ فضائی آریل

 ۱۱ – رصدخانه های آینده مشاهده سیارات فرا خورشیدی ناسا

در بخش قبل در مورد رصدخانه های فضائی جستجوی سیارات فراخورشیدی که در آینده ساخته می شود و متعلق به آژانس فضائی اروپا (اساESA) می باشد توضیح دادیم در این بخش در مورد ماهواره های ناسا NASA توضیح میدهیم قبل از آن توضیح کوتاهی در باره چگونگی اجراء ماموریت های آینده ناسا می دهیم .

۱) ماموریت های آینده ناسا

دو رصدخانه فضائی که برشمردیم (پلاتو  و آریل) ماموریت های آینده آژانس فضائی اروپا ESA می باشند حال فضاپیماها و ماموریت های فضائی ناسا را در مورد سیارات فرا خورشیدی مورد بررسی قرار می دهیم قبل از آن در مورد نحوه انتخاب و اولویت بندی پروژه های ناسا توضیحات مختصری می دهیم .
ناسا معمولا برای هیچ پروژه ای بیش از یک میلیارد دلار هزینه نمی کند(هرچند هزینه تلسکوپ فضائی جیمز وب تاکنون به ۱۰میلیارد دلار رسیده است) ازطرفی باتوجه به محدودیت بودجه نمی تواندتمام طرح های ارائه شده رابپذیرد و بایدازبین طرح های ارائه شده بهترین طرح ها را انتخاب کنندتا نهایت استفاده را از بودجه تصویب شده ببرد.این طرح ها به گروهی متشکل از زبده ترین ستاره شناسان از«انجمن نجوم آمریکا AAS»ارائه میشود و این گروه وظیفه دارندازبین طرح های ارائه شده با توجه به بودجه تعیین شده بهترین آنها را انتخاب کنند . مهمترین موضوعاتی که امروزه برای این دانشمندان اهمیت دارد(مطالعه‌ی ستارگان،‌ کهکشان‌ها ،‌سیاه‌چاله‌ها،‌ سیار‌ه‌های منظومه شمسی،سیارات فرا خورشیدی و…)می باشند. درحال حاضرچهار طرح به ناسا داده شده که عبارتند از : « تلسکوپ فضایی لوویر »،« تلسکوپ فضایی هاب‌ای‌ایکس» ، « رصدخانه‌ی اشعه‌ی ایکس لینکس»و «تلسکوپ فضایی اوریجنز » ازبین این طرح ها احتمالا فقط یکی برای دهه ۳۰ قرن ۲۱ اجرا می شود.

۲) تلسکوپ فضایی هاب‌ای‌ایکس (HabEx)

تلسکوپ فضایی « هاب‌ای‌ایکس» Habitable Exoplanet Imaging Mission و یا به اختصار(HabEx) که به معنی «سرزمین های قابل سکونت » می باشد.یکی از بزرگترین و پرهزینه ترین طرح های ناسا می باشدکه اگر تصویب شود و اجرا شود به کمک آن می توان حتی سیارات کوچک زمین سان(که اهمیت خیلی بیشتری برای دانشمندان دارد) را به طور مستقیم دیده و تصویربرداری کرد وبه این وسیله می توان جو سیاره را خیلی راحت تر بررسی کرد و به گازهای تشکیل دهنده اش،دمای سیاره ، آب و هوا و…پی برد. و سیارات زمین سانی مستعد حیات (زمین دوم) را پیدا کرد. این تلسکوپ با داشتن آینه ۴تا ۸متری (بستگی به بودجه دارد)قدرت تصویر برداری ۱۰۰تا ۱۰۰۰برابر تلسکوپ هابل را دارد.
 HabEx یک سفینه غول پیکر (حدود ۱۸/۵تن) و به شکل گل آفتابگردان می باشد. یکی از مهمترین  ابزارهای HabEx وسیله ای به نام «کروناگراف استارشید » (Coronagraph Star Shade) می باشد این وسیله نور ستاره میزبان را مسدود کرده و به این وسیله HabEx خیلی راحت تر سیاره را رصدمی کند.همچنین این تلسکوپ از بین سیارات فرا خورشیدی کشف شده سیاره های زمین سانی که درکمربند حیات قرارداشته و نزدیک تر به ما می باشند رادر اولویت کاری خود قرار می دهد. تا بتواند زمین دوم را پیدا کند . در صورتی که این طرح اجرائی شود انقلابی بزرگ در عرصه شناخت سیارات فرا خورشیدی و سیارات مسکونی بر پا می شود.
HabEx همچنین با آینه غول پیکر خود اهداف بزرگ دیگری که هابل درجستجوی آنها بود (مشاهده کهکشان ها و ستاره های دور دست و…) و همینطور شناخت ماده تاریک دنبال خواهد کرد. در صورت تصویب این پروژه قرار است تا سال ۲۰۳۵ این تلسکوپ پرتاب شده و در نقطه لاگرانژی L2 قرار بگیرد . 

شکل شماره ۱۹- تلسکوپ فضائی هاب ای ایکس

۳) تلسکوپ فضایی اوریجنز (Origins)

سیارات فراخورشیدی قابل سکونت دمای معتدلی مانند زمین دارند در این دما و شرایط بیشتر تشعشعات رسیده از سیاره در طول موج مادون قرمز می باشد بنابراین برای رصد مستقیم سیاره و مطالعه گازهای آن شاید بهتر باشد بجای رصددر طیف مرئی در طیف مادون قرمز تصویر برداری صورت بگیرد .
تلسکوپ فضایی اوریجنز«  Origins Space Telescope » به اختصار Origins (به معنی : اصیل،بکر یه همان اورجینال )یکی از مهمترین و قدرتمندترین طرح های ارائه شده به ناسا میباشد و همانندتلسکوپ هاب‌ای‌ایکس می تواند دیدگاه ما را نسبت به سیاره های فراخورشیدی و جهان دگرگون کند.این ماهواره به کمک آینه عظیم ۸ تا ۱۵متری(بسته به بودجه)خود نه تنها می تواند از سیارات فرا خورشیدی تصویربرداری کندبلکه کوچکترین جرئیات جو و آب هوای این سیارات را هم مشخص کندکه کمک بسیار بزرگی به شناسائی زمین دوم بکند. همچنین با اندازه گیری مقدار آب درابرهای پیش ستاره ای و پیش سیاره ای می تواند مقدار آب درسامانه های ستاره ای دیگر(منظومه های شمسی فراخورشیدی)را هم مشخص کند.
آینه عظیم آن تا صدبرابر تلسکوپ هرشل(بزرگترین تلسکوپ مادون قرمز)میتواند اشعه مادون قرمز جمع آوری کند و به همین ترتیب تصاویر بسیار بزرگتر و واضح تری بگیرد.از این رو علاوه بر رصد سیارات فرا خورشیدی کاربردهای دیگر نجومی هم داشته باشد این تلسکوپ هم در صورت تایید شدن در سال ۲۰۳۵پرتاب شده ودرنقطه لاگرانژیL2قرار می گیرد. 

شکل شماره  ۲۰ – تلسکوپ فضائی اوریجنز

۴) دیگر ماهواره و رصدخانه های آینده جستجوی سیارات فرا خورشیدی ناسا

بجز مواردی که نام بردیم رصدخانه های فضائی دیگری در دستور کار ناسا قرار دارند که چون به جای طیف مرئی در طیف های دیگر الکترومغناطیس ( اشعه گاما و ایکس و… مادون قرمز )کار می کنند در مقاله های دیگر به آنها خواهیم پرداخت همچنین باید متوجه باشیم بعضی از این رصدخانه ها تنها یکی از اهداف آن جستجوی سیارات فرا خورشیدی می باشد و اهداف دیگر ( کاوش در منظومه شمسی ، کاوش ستارگان و کهکشان ها ، ماده و انرژی تاریک و… ) نیز دارند در اینجا فقط به چند نمونه اشاره می کنیم .
۴-۱) تلسکوپ فضائی جیمز وب : تلسکوپ فضایی جیمز وب James Webb Space Telescopeکه به اختصار «JWST»ویا «تفجو»،یک تلسکوپ فضایی است که قراراست جانشین تلسکوپ فضایی هابل شود و از مهمترین پروژه های فضائی آمریکا می باشد و قرار است تا اکتبر ۲۰۲۱ به فضا پرتاب شود . این تلسکوپ در طیف مادون قرمز به کاوش می پردازد و ما در مقاله ” نجوم اشعه مادون قرمز با ماهواره “ درمورد آن توضیح می دهیم.
۴-۲) رصدخانه نقشه بردار فرو سرخ : تلسکوپ نقشه بردار فرو سرخ (WFIRST-Wide Field) که به تازگی به نام تلسکوپ « نانسی گریس رومن»(ستاره شناس مشهور و از اولین مدیران زن ناسا) نامگذاری شده یکی از بزرگترین تلسکوپ هائی است که قرار است در طیف مادون قرمز به کاوش جهان بپردازد یکی از مهمترین اهداف این تلسکوپ « رصد مستقیم سیارات فرا خورشیدی » و مطالعه روی جو سیاره و گازهای آن و حتی دیدن سطح آن می باشد . این تلسکوپ در آینده نزدیک پرتاب می شود .و ما در مقاله ” نجوم اشعه مادون قرمز با ماهواره “ درمورد آن به صورت کامل توضیح می دهیم .

۱۲- خلاصه مطلب

یکی از مهمترین سوالات دانشمندان و مردم عادی و از داغ ترین بحث های نجومی مسئله وجود حیات و تمدن های پیشرفته در سیارات و جهان های خارج از زمین می باشد نظر به این که امروزه ثابت شده در هیچ کجای منظومه شمسی هیچ حیات پیشرفته (از موجودات بزرگ چند سلولی تا حیات هوشمند) وجود ندارد بنابراین اولین قدم دراین راه جستجوی سیارات «فرا خورشیدی»میباشد.و بهترین راه پیدا کردن سیارات فرا خورشیدی هم فرستادن رصدخانه های جستجوی سیارات فرا خورشیدی به فضا میباشد. در این مقاله در مورد ماهواره ها و فضاپیماهای جستجوی سیارات «فرا خورشیدی »توضیح می دهیم.
درمقاله “هوش فرا زمینی “ در مورد حیات فرا زمینی و موجودات هوشمند فرا زمینی و در مقاله“ سیاره های فراخورشیدی(۱) “ و “ سیاره های فراخورشیدی (۲) “ در مورد سیارات فرا خورشیدی به طور کامل توضیح خواهیم داد .

 ۱)حیات فرا زمینی

یکی از مهمترین سوالاتی که از گذشته های دور تاکنون ذهن فلاسفه و منجمان و سایر دانشمندان را به خود مشغول داشته این است که آیا ما در این کیهان عظیم تنها هستیم؟ با وجود پیشرفت فناوری و نجوم و کیهان شناسی هنوز پاسخ قاطعی برای این سوال یافت نشده است. وجود حیات به صورت کلی یک مسئله و وجود حیات هوشمند مسئله دیگری است که هر دو برای دانشمندان مهم می باشند. در بخش سوم این مقاله (۳- حیات فرا زمینی) به طور خیلی خلاصه توضیح کوتاهی در موردحیات فرا زمینی می دهیم.

۲) سیاره های فراخورشیدی

سیارات فرا خورشیدی سیاره هائی هستند که دور ستاره ای غیر ازخورشید می چرخند اصطلاح سیاره های فرا خورشیدی حدود ۳۰سال است که بر سر زبان افتاده ولی قبل از آن هم مطرح بود.کشف و رصد سیارات فراخورشیدی اهمیت بسیار زیادی دارد هم از نظر جستجوی حیات فرا زمینی و هم از نقطه نظرچگونگی تشکیل سامانه های سیاره ای،از این رو دانشمندان با استفاده از پیشرفته ترین تلسکوپ های فضائی و زمینی درهمه جای کهکشان راه شیری به دنبال سیاره های فرا خورشیدی می گردند.
در بخش چهارم این مقاله (۴- سیاره های فراخورشیدی) توضیح بسیار کوتاهی در مورد سیاره های فرا خورشیدی داده همچنین  چند اصطلاح را در این رابطه تعریف می کنیم و در قسمت های بعدی این بخش به روش های مختلف شناسائی سیارات فرا خورشیدی اشاره می کنیم . و توضیح کاملتر را در مقاله “ سیارات فرا خورشیدی “ می دهیم .

۳) شکار سیاره های فراخورشیدی با ماهواره

از زمان کشف اولین سیاره های فرا خورشیدی  در دهه ۱۹۹۰تاکنون بیش از ۵۰۰۰ سیاره فرا خورشیدی کشف شده اندکه بیشتر این سیاره هاتوسط رصدخانه های فضائی وتلسکوپ های فضائی کشف شدند.راستی چرا؟
در بخش  پنجم (۵- شکار سیاره های فراخورشیدی با ماهواره ) ضمن توضیح این مطلب که چرا رصدخانه های فضائی بسیار بهتر از رصدخانه های زمینی می توانند سیارات فرا خورشیدی را کشف کنند تعدادی از رصدخانه های فضائی را معرفی کرده و در بخش های بعد هر کدام را جداگانه شرح می دهیم .

۳) ماهواره کوروت

امروزه ثابت شده که جستجوی سیارات فراخورشیدی به دلیل اختلالاتی که جو زمین ایجاد می کند در روی زمین بسیار مشکل میباشد و برای این کارباید رصدخانه ای درفضا ایجاد کنیم. اولین رصدخانه فضائی جستجوی سیارات «فرا خورشیدی»،ماهواره «کورت» میباشدکه در بخش ششم این مقاله (۶ ـ ماهواره کوروت) به آن خواهیم پرداخت. همچنین در مورد « اهداف ماهواره کورت » ، « ابزارها و روش کار کورت »، « کشفیات »، « بازنشستگی » این ماهواره توضیح خواهیم داد.

۴) تلسکوپ فضائی کپلر

اولین ماهواره جستجوی سیارات فرا خورشیدی«ماهواره کوروت» بود که انقلابی در شناخت سیارات فرا خورشیدی ایجاد کرد به منظور ادامه راه کوروت ناسا اقدام به ساخت فضاپیمائی به مراتب پیشرفته تر به نام «کپلر» کرد.در بخش هفتم این مقاله (۷- تلسکوپ فضائی کپلر )به صورت خیلی خلاصه در مورد فضاپیمای کپلر توضیح داده  و در مقاله“ تلسکوپ فضائی کپلر“ به طور کامل تلسکوپ کپلر را بررسی می کنیم.

۵) ماهواره نقشه‌بردار فراخورشیدی گذران، تِس(TESS)

تاکنون (۲۰۲۱-۱۴۰۰) حدود ۵۰۰۰سیاره فراخورشیدی کشف شدن دولی در هیچ کدام از آنها کوچکترین نشانه ای ازحیات پیدا نشد. وقتی تلسکوپ فضائی کپلر در حال بازنشسته شدن بود دانشمندان ناسا برای این که راه کپلر را ادامه دهند ماهواره ای به نام «تس TESS»(به معنی ماهواره نقشه‌ بردار فراخورشیدی گذران) ساخته و درمدار زمین قرار دادند.در بخش هشتم این مقاله (۸ – ماهواره نقشه‌بردار فراخورشیدی گذران، تِس(TESS) ) در مورد ماهواره TESS توضیح می دهیم. آنچه در این بخش در مورد آن توضیح می دهیم : « مشخصات ماهواره تِس » ، « اهداف تلسکوپ تِس و تقاوت آن با تلسکوپ کپلر » ، « مدار ماهواره  TESS » و… « کشفیات و اهمیت تلسکوپ فضائی TESS » می باشد .

۶) تلسکوپ فضائی چیاپس CHEOPS

پروژه چیاپس به معنی « توصیف‌گر سیاره‌های فراخورشیدی » به همت دانشگاه برن سوئیس و حمایت آژانس فضائی اروپا کلیدخورد این پروژه که سومین پروژه از برنامه چشم انداز کیهانی ESA است برای بدست آوردن جرم و چگالی دقیق سیارات فراخورشیدی کشف شده ، انجام شد که دربخش نهم این مقاله (۹- تلسکوپ فضائی چیاپس CHEOPS) به آن خواهیم پرداخت . در این بخش از « تاریخچه ماهواره چیاپس » شروع کرده و در ادامه به « اهداف ماهواره چیاپس » ، « روش کار و زمان تلسکوپ فضائی چیاپس » و… « اکتشافات تلسکوپ فضائی چیاپس » خواهیم پرداخت .

۷) رصدخانه های آینده مشاهده سیارات فرا خورشیدی

در بخش های قبلی انواع مختلف رصدخانه های فضائی و تلسکوپ هائی را که هدف اصلی آنهاپیدا کردن و مطالعه سیارات فراخورشیدی بود مورد مطالعه قرار دادیم .دربخش دهم این مقاله (۱۰-رصدخانه های آینده مشاهده سیارات فراخورشیدی آژانس فضائی اروپا)درمورد رصدخانه های فضائی جستجوی سیارات فرا خورشیدی که توسط آژانس فضائی اروپا (اساESA) درآینده ساخته می شود توضیح می دهیم رصدخانه هائی که در این بخش در مورد آن توضیح می دهیم : « تلسکوپ فضائی پلاتو PLATO » و « تلسکوپ فضائی آریل ARIEL » می باشد .

۸)  رصدخانه های آینده مشاهده سیارات فرا خورشیدی ناسا

در بخش دهم در مورد رصدخانه های فضائی جستجوی سیارات فراخورشیدی که در آینده توسط ESA ساخته می شود در بخش بازدهم (۱۱- رصدخانه های آینده مشاهده سیارات فرا خورشیدی ناسا )در مورد ماهواره های ناسا NASA توضیح میدهیم قبل از آن توضیح کوتاهی در باره چگونگی اجراء ماموریت های آینده ناسا می دهیم .رصدخانه هائی که دراین بخش در موردآن توضیح می دهیم عبارتند از : « تلسکوپ فضایی هاب‌ای‌ایکس (HabEx) » و « تلسکوپ فضایی اوریجنز (Origins) »
همچنین در این بخش توضیح می دهیم که تلسکوپ های دیگری هم قرار است ناسا در آینده بسازد(جیمز وب و نانسی گرومن) ولی چون در طیف مرئی کار نمی کند در مقاله های دیگر به آن اشاره می کنیم .

برای مطالعه سایر مقاله های نجومی روی شکل زیر کلیک کنید.

برای مطالعه مقاله های روانشناسی اینجا را کلیک کنید .

عکس های طبیعت, طبیعت خوانسار , شکوفه های بهاری  , گلستان کوه ,دانلود آلبوم های کامل بهترین و زیباترین عکس ها ,آلبوم هائی با صدها عکس کیفیت بالا ,  در هیچ کجای اینترنت این عکسها را پیدا نمیکنید , عکس هابدون استفاده از تکنیک های فتوشاپ تهیه شده , کاملا طبیعی 

برای آموزش کامل و حرفه ای گوگل مپ روی شکل زیر کلیک کنید

همه جیز در مورد گوگل مپ

۱) هر گونه اظهار نظر را در فرم اظهار نظر کاربران وارد کنید .
۲) نظرات بعد از تایید مدیریت نشان داده می شود .
۳) با انتقادات و پیشنهادات سازنده خود ما را هرچه بیشترهمراهی کنید.مدیریت از انتقادات و پیشنهادات سازنده شما استقبال میکند.
۴) نوشته های قرمز پر رنگ ارجاع به لینک هستندکه هنوز لینک آنها قرار داده نشده است(هنوز صفحه آنها منتشر نشده است)
۵) نوشته های آبی پر رنگ ارجاع به لینک هستند که لینک آنها قرار داده شده است ( صفحه آنها منتشر شده است )
۶) هرگونه بهره برداری : کپی تمام و یا قسمتی از مطالب این سایت بدون ارجاع منبع آن ممنوع می باشد .
۷) تکثیر فایل های Pdf با ذکر منبع آزاد ولی فروش آن تحت هر عنوان و با ذکر منبع هم ممنوع می باشد.