ماهواره

امروزه همه ما به اهمیت ماهواره و نقش آن در تکنولوژی و تمدن کنونی ما وخدماتی که این ابزارها به طور مستقیم و غیر مستقیم به ما ارائه می دهند واقف هستیم . این اولین مقاله از فصل ماهواره ها می باشد در این مقاله در مورد ماهواره ، تاریخ ماهواره ، کشورهای دارای فناوری ماهواره و … به تفصیل توضیح خواهیم داد . و در مقاله های بعدی توضیحات مفصلتری در مورد ماهواره ها می دهیم
قبل از شروع مقاله به خلاصه ای از مقالاتی که در فصل گرانش(۱)درموردگرانش گفته شد می پردازیم و درآخر هم خلاصه ای ازبخش های مختلف این مقاله را می آوریم.

۱- مختصری از گرانش

قبل از توضیح در موردحرکات مداری بهتر است در مورد گرانش و قانون جاذبه عمومی توضیحات مختصری بدهیم برای توضیحات کاملتر به لینک مقاله هائی که گذاشتیم(با رنگ آبی)مراجعه کنید.بخصوص مقاله “ قانون جاذبه عمومی نیوتن“ را حتما مطالعه کنید.

۱) تاریخچه گرانش قبل از نیوتن

از دوران باستان برای بشر همواره سوال بود که چرا همه اشیا روی زمین سقوط می کنند ولی ماه و خورشید و ستارگان روی زمین سقوط نمی کنند؟ همچنین حرگت هماهنگ همه ستارگان از شرق به غرب برای آنها یک معما بود . براین اساس بطلمیوس دانشمندیونانی (۹۰–۱۶۸ میلادی) نجوم بطلمیوسی را پایه گذاری کرد که بر اساس آن تمام ستارگان به کره ای به نام کره آسمان چسبیده اندو این کره (که مرکز آن زمین است)گرد زمین می چرخد. ۱۵۰۰سال طول کشیدتا کپرنیک منجم لهستانی(۱۴۷۳تا ۱۵۴۳) توانست بطلان آن را نشان دهد که کره آسمان وجود ندارد و طلوع و غروب و حرکت اجرام آسمانی نتیجه چرخش زمین است و همه سیارات  ازجمله زمین به دورخورشید می چرخند. برای مطالعه کامل به مقاله “تاریخچه گرانش “مراجعه کنید .

۲) زندگینامه نیوتن

سِر ایزاک نیوتن در ۲۵دسامبر۱۶۴۲ انگلیس بدنیا آمد.در ۱۸سالگی یعنی در سال۱۶۶۱وارد کالج ترینیتی شد و مراحل ترقی را یکی پس ازدیگری طی کرد.نیوتن نتیجه کشفیات خودش را (در مورد قوانین حرکت و قانون جاذبه عمومی)در سال۱۶۸۷در کتابی به نام “ اصول ریاضی فلسفه طبیعت “منتشر کرد و نام خود را جاودانه کرد . برای توضیح کامل زندگینامه نیوتن به مقاله “ زندگینامه نیوتن “ مراجعه کنید . 

۳) نیوتن و گرانش

در مقاله “نیوتن و گرانش“داستان کشف و فرمول بندی نیروی گرانش جهانی را توسط نیوتن شرح می دهیم.  از داستان اقتادن سیب شروع کرده تا مقایسه نیروی جاذبه زمین در مدار ماه و…همچنین داستان چرخش سطل های آب و…که منجر به کشف گرانش شد.

۴) قانون جاذبه عمومی نیوتن

در مقاله “قانون جاذبه عمومی نیوتن“ ابتدا فرمول قانون گرانش جهانی را شرح داده و بسیاری از پدیده های مربوط به آن را توضیح داده و بعد از محاسبه ثابت گرانش جرم زمین و خورشید را محاسبه می کنیم .

۲- ماهواره چیست؟

یکی از بزرگترین اکتشافات بشر در عرصه علم و تکنولوژی ماهواره می باشد.ماهواره ها انقلابی بزرگ در عرصه های مختلف دانش و تکنولوژی ایجاد کرده اندو مسیرتحولات و پیشرفت تمدن ما را سرعت بخشیدند. کاربردهای ماهواره بسیار گسترده است از کاربردهای علمی و فنی و نظامی گرفته تا… کمک به ارتباطات و کنترل بسیاری ازدستگاه های حیاتی و…این کاربردها بقدری گسترده می باشد که به جرائت می توان گفت تکنولوژی امروزه ما بدون ماهواره ها به کلی مختل می شود در این بخش نخست به تعریف ماهواره پرداخته و بعد به طور خیلی مختصر کاربرد آن را شرح می دهیم .

۱) ماهواره( Satellite )چیست ؟ 

هر دستگاهی که توسط بشر ساخته شده و به فضا فرستاده شود و در مداری(دایره ای یا بیضی) به دور زمین و یا سیارات دیگر می چرخند ماهواره (شبیه ماه) و یا قمر مصنوعی نامیده می شود. نکته ای که بسیار مهم است و باید به آن توجه شود تنها وسائل مصنوعی ساخت بشر(حتی اگر یک گلوله فلزی بسیار ساده باشد ) که در مدار زمین قرار داده شده و مورد استفاده واقع می شوند را ماهواره می نامند.

۲)نکاتی در مورد تعریف ماهواره

طبق تعریف ماهواره همه اشیائی که توسط بشر در مدار قرار داده می شوند ماهواره نامیده می شوند ولی در اینجا باید به چند نکته اساسی توجه کرد.
۲-۱) ماهواره و قمر طبیعی : طبق تعریف ماهواره اشیائی که به صورت طبیعی از فضا جذب زمین شده و به صورت موقت و حتی دائم در مدار زمین قرار بگیرند ماهواره محسوب نمی شوند و قمر طبیعی نامیده می شوند مانند کره ماه که میلیاردها سال است به گرد زمین می چرخد .

شکل شماره ۱ – تفاوت ماهواره و قمر طبیعی
۲-۲) تفاوت ماهواره با مدارگرد : اگرچه اشیاء مصنوعی که توسط بشر بر گرد سیارات و قمرهای سیارات و حتی خورشید قرار داده می شوند را هم باید ماهواره به حساب آورد ولی این اشیا را بهتر است مدار گرد بنامیم . در مورد مدارگردها در مقاله “ ماهواره های نجومی “ توضیح می دهیم .

شکل شماره ۲ – تفاوت مدار گرد با ماهواره و قمرهای طبیعی
۲-۳)تفاوت ماهواره با زباله فضائی :ماهواره ها را برای قرار دادن در مدار ساخته و به ارتفاع لازم برده و در مدار قرار می دهندولی اشیای بسیار زیادی در مدار زمین وجود دارند که اگر چه توسط بشر ساخته شده ولی به طور ناخواسته در مدار قرار دارند.این اشیا عمدتا ماهواره های ازرده خارج شده بوده که دیگر کاربردی ندارند و یا از برخورد و انهدام ماهواره های دیگر بوجود آمده و بی هدف و بدون استفاده در مدار زمین قرار دارند . این اشیا را به جای ماهواره بهتر است“زباله فضائی“ نامید که امروزه تبدیل به معضل بزرگی در فضا شده است. همچنین در آینده مدار سیارات و اقمار دیگر منظومه شمسی هم می تواند به محل تجمع زباله های فضائی تبدیل شود بنابر این تعریف زباله های فضائی دیگر به مدار زمین محدود نخواهد شد.در مورد زباله های فضائی در بخش دهم“۱۰- زباله های فضائی “ به طور کامل توضیح می دهیم(همچنین در مقاله“ زباله های فضائی“ توضیح کاملتری در این رابطه خواهیم داد.)

شکل شماره ۳ – زباله فضائی
در شکل های  شماره ۱ تا ۳ تفاوت ماهواره و مدارگرد و زباله فضائی نشان داده شده است.
۲-۴)مدت زمان قرار گیری در مدار: ماهواره ای که در مدار زمین قرار داده می شود لزومی ندارد عمر جاودانه داشته باشد بلکه اگر مدت کوتاهی هم بتواند در مدار قرار بگیرد(حتی کمتر از ده دور) میتواند ماهواره تلقی شود و مادامی که هدف هائی را که سازندگان ماهواره در نظر دارند تامین کرده و خدمت رسانی کند ماهواره نامیده می شود و بعد از آن به زباله فضائی تبدیل می شود(حتی اگر سالم باشد)

۳) عمرماهواره

بجز گرانش زمین گرانش ماه و خورشید و… برماهواره ها اثر کرده و می تواند ماهواره را به مرور از مسیرخود منحرف کندبنابر این با وجودی که مقاومت جوی وجود نداردماهواره ها نمی توانند تا ابد درمداربمانند.
با این وجود در بسیاری از ماهواره ها نیروی پیشران وجود دارد که ماهواره را به جای اول خود بر گرداند( در مقاله “مدارهای ماهواره ای” بخش پنجم«۶- ماهواره و پیش رانش فضائی» در این مورد توضیح خواهیم داد ) ولی این هم دائمی نمی باشد . همچنین به علت استهلاک دستگاه ها و ابزار آلات ماهواره و به دلیل این که امکان تعمیر در فضا وجود ندارد و به روز کردن ماهواره ها(همانند دیگر ماشین ها و دستگاه ها )حتی اگر ماهواره را به توان به طور دائم در فضا نگهداری کرد باز هم یک ماهواره نمی تواند تا ابددر مدار باقی بماند.

۴) کاربردهای ماهواره

ماهواره کاربردهای مختلف و بسیار متنوعی دارد کاربردهائی که هدف سازندگان و طراحان ماهواره ها می باشد . ماهواره دستگاهی است که در ارتفاع بسیار بالا ( بسیار بالاتر از هر برج دیده بانی و مخابراتی)و با سرعت های بسیار زیاد دور کره زمین می چرخد و بنابر این می تواند از تمام سطح زمین عکس و فیلم و اطلاعات تهیه کند( کاربرد نظامی و صلح جویانه ) همچنین می تواند به عنوان واسطه سیگنال های مخابراتی (صدا و تصویر و…)را ازیک فرستنده دریافت کرده و پس ازتقویت دوباره آن را در سطح بسیار وسیعی پخش کند. همچنین بسیاری از اطلاعات علمی که بشر در مورد زمین و آب و هوای زمین و… بدست آورده بدون  استفاده از ماهواره ها غیر ممکن و یا بسیار مشکل می شد.امروزه بسیاری از رصدهای و اندازه گیری های نجومی نیازمند دور کردن تلسکوپ ها و دستگاه های رصدی از جو زمین می باشد و بدون استفاده از ماهواره این کار بسیار مشکل می شد . تمام موارد فوق باعث گردیده امروزه ماهواره ها به عنوان مهمترین فراورده تکنولوژی ما خدمات بسیار مفیدی به سازندگان و کاربران آن ارائه دهند. درمقاله های دیگر این فصل توضیحات مفصلی در مورد هر کدام از ماهواره ها خواهیم داد.

۵) هزینه ساخت و پرتاب ماهواره

هزینه ساخت وپرتاب ماهواره یکی به تجهیزات و امکانات به نوع ماهواره و تجهیزاتی که درآن به کاررفته بستگی دارد هزینه دیگرمربوط به پرتاب ماهواره می شود.که آن هم هزینه بسیار زیادی دارد و هر چه ارتفاع ماهواره بیشتر باشد هزینه پرتاب هم بیشتر می شود بنابر این نمی توان مبلغی را برای این مهم تعیین کرد ولی به طور متوسط هزینه ساخت و پرتاب ماهواره ها بین حداقل۵۰ میلون دلار ( ماهواره های ارزان قیمت و آزمایشی) تا ۵۰۰ میلون دلار (ماهواره های مخابراتی) را دربر میگیرد این درحالی است که مثلا فقط هزینه ساخت (بجز هزینه پرتاب ) ابزاری چون تلسکوپ هابل ۲ میلیارد دلار می باشد.  

۳- مدارهای ماهواره

ماهواره بعد از این که ساخته شد باید در مداری(دایره ای یا بیضی) قرار داده شود تا بتوند در این مدار بر گرد زمین چرخیده و ماموریت خود را به انجام برساند در این بخش توضیح بسیار کوتاهی در مورد مدارهای ماهواره و طریقه قرار دادن ماهواره در مدار می دهیم و توضیح مفصل در مورد مدارهای ماهواره را در مقاله “مدارهای ماهواره ای” می دهیم . آنچه در این بخش می آید فشرده ای از مقاله فوق است.

۱) چگونه ماهواره در مدار قرار می گیرد ؟

شروع ماموریت ماهواره ها با پرتاب ماهواره توسط موشک های بزرگ ماهواره بر شروع میشود. وقتی ماهواره از جو غلیظ پائینی زمین خارج شد(در ارتفاع پائین )به جای مسیر عمودی مسیر افقی را در پیش می گیرد تا در مدار بیضی شکل قرار گیرد و وقتی به نقطه اوج رسید آن را در مدار دایره ای قرار می دهند .

۲) چرا ماهواره سقوط نمی کند؟

وقتی ماهواره در مداری (دایره یا بیضی) به دور زمین می چرخد دو نیروی عمده به آن وارد می شود . یکی نیروی جاذبه زمین است که ماهواره را به سمت زمین می کشاند و دیگری نیروی گریز از مرکز است که اثرات نیروی جاذبه زمین را خنثی میکند این دو نیرو مانع از سقوط ماهواره بر روی زمین و رها شدن آن درفضا میشوند.

شکل شماره ۴ – چرا ماهواره سقوط نمی کند؟

۳) دوره تناوب و سرعت متوسط ماهواره

دوره تناوب ماهواره مدت زمانی است که ماهواره یک دور کامل مدارخود را می پیماید و با T نشان می دهند و سرعت ماهواره هم سرعتی است که ماهواره با آن سرعت مدار را می پیماید که در مدارهای دایره ای این سرعت ثابت و در مدارهای بیضی این سرعت متغیر است . اگر Re شعاع زمین ، Me جرم زمین ، ٖG ثابت گرانش H ارتفاع ماهواره ،Tدوره تناوب و V سرعت متوسط ماهواره باشد . (در مدارهای بیضی به جای Re+H نیم قطر بزرگ بیضی را قرار می دهیم )سرعت متوسط و دوره تناوب ماهواره از این فرمول ها بدست می آید.

۴) انواع مدارهای ماهواره ای

مدار و ارتفاع ماهواره( از سطح دریا ) بر اساس وظیفه ای که ماهواره داشته تعیین می شود بر این اساس مدارهای ماهواره به این صورت طبقه بندی می شوند .
۴-۱)ماهواره های مدار پائین(لئو Leo):ارتفاع این ماهواره ها بین۳۲۰تا۸۰۰ کیلومتر میباشد
۴-۲)مدار میانی(مئو Meo) : ارتفاع این مدار بین ۲۰۰۰ کیلومتر تا ۱۹۰۰۰ کیلومتر می باشد
۴-۳)مدار زمین آهنگ(ژئو Geo):مدارزمین ثابت با ارتفاع دقیقا۳۵،۷۸۶کیلومتر وجوددارد که مهمترین مدار ماهواره ای میباشد ماهواره ای که در این مدار قرار میگیرد در هر شبانه روز نجومی(۲۳:۵۶:۰۴) یک بار به دور زمین می چرخد بنابر این موقعیت آن نسبت به زمین همواره ثابت می باشد .
۴-۴)مداربسیاربالا(Heo):ارتفاع این مدار بالاتر از مدار زمین ثابت می باشد . تعداد بسیار اندکی از ماهواره ها (آن هم ماهواره های با مدار بیضی کشیده)در این مدار قرار می گیرند .
همچنین می توان به : ماهواره های مدار قطبی ، خورشید آهنگ ، مولنیا و توندرا هم اشاره کرد . که در مقاله “مدارهای ماهواره ای” این مورد مفصل توضیح می دهیم .

۴- کاربرد ماهواره

ماهواره ها کاربردهای بسیار گسترده و مهمی دارند که سازندگان ماهواره با قرار دادن ابزارها و دستگاه های مختلفی درآنها و قرار دادن درمداراز پیش تعیین شده ازآنها استفاده میکنند.درمقاله های مختلف از «فصل ماهواره» ، ضمن توضیح در موردکاربرد ماهواره در تکنولوژی امروز به تقسیم بندی ماهواره ها بر اساس کاربرد و وظیفه ای که به عهده دارندخواهیم پرداخت آنچه در این بخش توضیح می دهیم خلاصه ای از مقاله های فوق است.

۱)عکس برداری و فیلمبرداری

ماهواره ها در ارتفاع بالائی برگرد زمین می چرخند آنها در مدتی زمانی که دوره تناوب ماهواره نامیده می شود می توانند در اطراف زمین بچرخند و با حرکت و چرخش خود به قسمت های زیادی از زمین مسلط باشند(حدود ۴۲/۴درصد)بنابر این با نصب دوربین ها و تجهیزات قوی می توانند از قسمت های زیادی از زمین فیلمبرداری کنند بسیاری از ماهواره های علمی و تحقیقاتی و همچنین ماهواره های نظامی در این دسته قرار میگیرند . در مقاله های “تصویربرداری ماهواره ای ” و ” ماهواره های تصویربردار ” در این مورد بیشتر توضیح می دهیم .

۲)ماهواره های ارتباطی و مخابراتی

یکی ازفوائد استفاده ازماهواره این است که ماهواره میتواندبه عنوان یک واسطه سیگنال های ارتباطی  امواج رادیوئی و تلویزیونی) را ازیک ایستگاه زمینی گرفته و بعداز تقویت کردن در نقاط مختلف منتشر کند . و به این وسیله ارتباط بین ایستگاه فرستنده را با آنتن های گیرنده در نقاط مخلف جهان برقرار کند ماهواره های مخابراتی و همینطور ماهواره هائی که برنامه های تلویزیونی را پخش می کنند همگی در این راستا قرار می گیرند . برای مطالعه بیشتر به مقاله ” مخابرات نجومی ” و ” ماهواره های مخابراتی ” مراجعه کنید .

۳)ماهواره های موقعیت یاب

ماهواره های موقعیت یاب به ماهواره هائی می گویند که برای موقعیت یابی در روی زمین از آن استفاده می شود . نمونه آن ماهواره های Gps می باشد که برای تعیین طول و عرض جغرافیائی از آن استفاده می شود .برای مطالعه بیشتر به مقاله ” سامانه های ناوبری ” بخش سوم ( ۳- سامانه موقعیت‌یاب جهانی ) مراجعه کنید .

۴)ماهواره های قاتل

ماهواره های قاتل ماهواره هائی هستند که می توانند ماهواره های دیگر(بخصوص ماهواره های نظامی)را منهدم کرده و حتی از همان بالا اهداف زمینی و …نقاط استراتژیک را مورد حمله قرار بدهند.و یا به منظور دفاعی موشک های بالستیک و تهاجمی را منهدم کنند .
نکته : به منظورجلوگیری از کشیده شدن دامنه درگیری های نظامی به فضا و استفاده صلح آمیز از صنعت فضانوردی طی پیمان هائی(نظیر پیمان فضای ماوراء جو)که از طرف بسیاری از کشورها امضا شده هر گونه استفاده از سلاح های اتمی و کشتار جمعی در فضا ممنوع می باشد ولی استفاده نظامی از فضا با سلاح های متداول ممنوع نمی باشد که در مقاله های آینده به آن خواهیم پرداخت . 

۵) مدار گرد چیست؟

طبق تعریف هر گونه جسم ساخته دست بشر که در مداری بر گرد زمین می چرخد ماهواره نام دارد ولی اگر این اشیا را در مداری بر گرد کرات دیگر (سیاره های دیگر منظومه شمسی ، قمرهای سارات و حتی خود خورشید و ماه زمین)به چرخش در آمده و به انجام وظیفه بپردازند مدارگرد نام دارند.هم اکنون ده ها مدارگرد بر گرد سیارات منظومه شمسی و قمرهای آنها درحال چرخش بوده و اطلاعات گرانبهائی در مورد منظومه شمسی به زمین ارسال می کنند .
برای مطالعه بیشتر به مقاله ” ماهواره های نجومی ” مراجعه کنید .

۵-تاریخچه ماهواره

از زمان کشف قانون جاذبه عمومی توسط نیوتن تا ساخت نخستین ماهواره پیشرفت های زیادی در مکانیک کلاسیک و مکانیک مداری حاصل شده و بسیاری از اسرار جو زمین و فضای پیرامون جو شناخته شد. بنابر این دانشمندان و نویسندگان مختلف به فکر افتادندکه اگر یک شی را در ارتفاع معینی از زمین برده و سرعت لازم را به آن بدهیم می توانیم برای همیشه این شی را برگرد زمین به گردش در بیاوریم. این ایده ها به شکل گیری مفهوم ماهواره منجر شدو بعد که دانشمندان و متخصصان پی بردند که ساخت و تجهیز ماهواره چه استفاده هائی دارد کم کم به فکر ساخت و در مدار قرار دادن ماهواره افتادند در این بخش در مورد تاریخچه ماهواره و قرار دادن آن در مدار زمین توضیح می دهیم.در مقاله “تاریخچه فضانوردی “ در این مورد بیشتر توضیح میدهیم .

۱) ماهواره در داستان های علمی تخیلی

در طول تاریخ همیشه بوده اند نویسندگانی که داستان های تخیلی نوشتندکه اگر چه در زمان خودشان تخیلی بوده ولی همین داستان ها دانشمندان و محققان را تشویق می کنند تا به دنبال آنچه در داستان ها نوشته شده رفته و در زمان مناسب ایده داستان را اجرا کرده و به واقعیت برسانند .
در نیمه دوم قرن نوزدهم بسیاری از نویسندگان داستان های تخیلی در مورد قرار دادن خواسته و ناخواسته اجسامی در مدار زمین داستان سرائی کردند. که به عنوان نمونه می توان به این موارد اشاره کرد :
۱-۱)ادوارت اورت هیل : برای نخستین بار نویسنده ای به نام ادوارت اورت هیل در سال ۱۸۶۹در داستان “ماه آجری “ از ماهواره حامل انسان نام برده که گرد مدار زمین می چرخید .
۱-۲) ژول ورن : ژول ورن نویسنده معروف فرانسوی(۱۸۲۸تا ۱۹۰۵)درسال ۱۷۸۹درداستان “میلیون های بگم “ گلوله توپی را نام می برد که به طور ناخواسته در مدار زمین قرار داده شد.

شکل شماره ۵ – ژول ورن نویسنده مشهور علمی تخیلی

                                          ۲) کنستانتین تسیولکوفسکی و ماهواره   

کنستانتین تسیولکوفسکی) ۱۸۵۷ تا ۱۹۳۵) یکی ازبزرگترین دانشمندان روسیه بود شهرت او بیشتر بخاطر تحقیقاتش در زمینه موشک و فناوری مربوط به آن بود او به همراه هرمان اوبرت آلمانی و رابرت گُدارد آمریکایی یکی از سه بنیان‌گذار دانش موشک و فضانوردی به‌شمار می‌رود.
ایده قرار دادن ماهواره در مدار و کاربرد ماهواره همچنین ساخت ایستگاه فضائی در مدار زمین از طرح ها و ایده های تسیولکوفسکی بود که بعدها به واقعیت پیوست .

شکل شماره ۶ – تسیولکوفسکی دانشمند روسی

۳) ایده آرتورسی کلارک و ماهواره

 آرتورسی کلارک نویسنده ، مخترع و دانشمند انگلیسی(۱۹۱۷تا ۲۰۰۸) اگر چه در جامعه علمی چهره ای سرشناس بود ولی بیشتر شهرت او بخاطر نوشتن داستان های علمی تخیلی و همچنین نوشتن مطالب علمی به زبان ساده برای عموم مردم می باشد.
در سال ۱۹۴۵کلارک ایده قرار دادن ماهواره درمدار زمین ثابت(مدار ژئو )را برای پوشش سیگنال‌های رادیوئی و تلوزیونی ارائه داد. او همچنین گفته بود می‌توان سه ماهواره را در«مدار زمین‌آهنگ» گذاشت و کل سیاره زمین راتحت پوشش ارتباط ماهواره‌ای قرارداد. بنابراین ایدهٔ ماهوارههای مخابراتی، و زمین آهنگ یرای نخستین بار توسط وی مطرح شد.ازاین رو بعداز درگذشت کلارک مدار زمین ثابت به نام مدارکلارک نام گذاری شد . 

شکل شماره ۷ – آرتورسی کلارک نویسنده و دانشمند انگلیسی

۴) اولین ماهواره جهان

سرانجام دوازده سال بعد از ایده کلارک یعنی در چهارم اکتبر ۱۹۵۷اولین ماهواره به نام اسپوتینگ یک توسط روسیه در مدار زمین قرار داده شد(برای مطالعه در مورد این که نخستین ماهواره چگونه ساخته و در مدار زمین قرار داده شد مقاله “ رقابت فضائی “ بخش سوم« ۳- مسابقه برای ماهواره ها» را مطالعه کنید)و۱۷سال بعداز ایده کلارک یعنی اولین ماهواره مخابراتی به نام “تلستار” توسط آمریکا درسال۱۰جولای ۱۹۶۲ساخته و برای اولین بار برنامه های تلویزیونی توسط ماهواره پخش شد.

 

شکل شماره ۸ -اسپوتینگ یک اولین ماهواره جهان

شکل شماره ۹ – تل استار اولین ماهواره مخابراتی

۵) کشورهای پیشرو در صنعت ماهواره

صنعت ماهواره و فضانوردی از رقابت فضائی بین دو ابر قدرت زمان ( آمریکا و شوروی سابق) شروع شد و بنابر این اولین ماهواره ها را این دو کشور به فضا فرستادند در آن زمان اهمیت ماهواره هنوز روشن نشده بود ولی به مرورکه معلوم شد ماهواره چه کاربردهای گسترده ای درعرصه های مختلف(علمی و نظامی و…مخابراتی) داشته و چه سود اقتصادی بالائی می تواند داشته باشد کشورهای مختلفی به این عرصه پیوستند (فرانسه اتحادیه اروپا ، ژاپن ، چین و… ) در بخش بعدی در این باره به طور کامل توضیح می دهیم .

۶) ایران و صنعت ماهواره

ایران در سال ۲۰۰۹ با ساخت و در مدار قرار دادن ماهواره امید یه عنوان نهمین کشور دارای فناوری تولید و در مدار قرار دادن ماهواره در جهان شناخته شد.دربخش نهم(۹- ماهواره های ایران )به این مسئله خواهیم پرداخت .

۶- کشورها های پیشرو در صنعت ماهواره

صنعت ساخت ماهواره با پرتاب اولین ماهواره به نام “اسپوتینگ یک” توسط شوروی شروع شد و کمتر از یکسال بعد آمریکا هم توانست اولین ماهواره خود (دومین ماهواره جهان) را به نام “اکسپلور یک” درمدار زمین قرار دهد. هر چند اولین ماهواره ها ابتدائی بوده و بیشتر جنبه نظامی داشتند ولی بعدها که ابرقدرت ها و کشورهای مختلف پی به اهمیت ماهواره و کاربردهای آن در عرصه های مختلف بردند شروع به ساخت ماهواره و تجهیزات آن کردند در این بخش به طور خلاصه تاریخچه کشورهای دارای فناوری ماهواره را معرفی میکنیم .

۱) رقابت فضائی و شروع عصر فضا

بعد از پایان جنگ جهانی دوم رقابت نظامی بین دو ابر قدرت زمان (آمریکا و شوروی) شروع شد و این دو ابر قدرت ابتدا شروع به ساخت بمب ها و سلاح های اتمی کردند و برای حمل و پرتاب این سلاح ها نیازمند توسعه تکنولوژی موشکی بودند و چون نیاز به موشک های بزرگی داشتند تکنولوژی تولید موشک های نظامی را توسعه داده و بعد به فکر استفاده از این موشک ها برای رفتن به فضا افتادند به این ترتیب رقابت نظامی که بر سر تولید موشک های بالستیک بود به رقابت برسر ساخت ماهواره و بعد رفتن به فضا و شکستن اولین رکوردهای فضائی (اولین ماهواره ، قرار دادن  موجودات زنده و بعد انسان در فضا و… رقابت بر سر ماه ) شروع شد آغازی که «رقابت فضائی » نام گرفت . برای مطالعه به مقاله “ رقابت فضائی “ مراجعه کنید .

۲) پیشتازی شوروی و روسیه

اولین کشور پیشرو در ساخت ماهواره کشور روسیه (شوروی سابق و روسیه امروزی)می باشد. اولین ماهواره جهان به نام«اسپوتینگ یک» (Sputnik 1) توسط شوروی سابق درسال ۱۹۵۷ساخته شد که با ماهواره برR-7 به فضا پرتاب شد. ازآن زمان تاکنون شوروی سابق و روسیه امروزی همچنان به عنوان مهمترین کشوردر صنعت ساخت و پرتاب ماهواره و فضانوردی درجهان میباشند. دربخش هفتم در این باره مفصل تر توضیح میدهیم.

۳) آمریکا و صنعت ماهواره 

بعد ازشوروی اولین کشوری که در ساخت و پرتاب و در مدارقرار دادن ماهواره پیشتاز بود آمریکا بود.اولین ماهواره آمریکا(دومین ماهواره جهان)با نام اکسپلورریک(Explorer 1)در۳۱ ژانویه ۱۹۵۸ازپایگاه نیروی هوایی کیپ کاناورال توسط موشک Juno I RS-29 به فضا پرتاب شد.از آن زمان آمریکا هم پا به پای شوروی درساخت و پرتاب ماهواره درجهان پیشتاز بوده و هست . در بخش هشتم در این باره بیشتر توضیح می دهیم .

۴) مرکز ملی مطالعات فضاییCNES

مرکز ملی مطالعات فضایی (CNES) Centre National d’études spatiales  آژانس فضایی دولت فرانسه است دفتر مرکزی آن درمرکز پاریس واقع شده و زیرنظر وزارت دفاع و تحقیقات فرانسه قرار دارد. آژانس فضائی فرانسه در۱۶دسامبر ۱۹۶۱بعد از آنکه تازه رقابت فضائی بین آمریکا و شوروی و در زمان ریاست جمهوری مارشال دوگل بنیانگذاری شد. مهمترین پایگاه فضائی CNESدرگویان فرانسه (مستعمره فرانسه در همسایگی سورینام و برزیل) می باشد ولی بجز این پایگاه CNESچندین پایگاه دیگر هم درنقاط مختلف جهان دارد اولین ماهواه فرانسه  با نام استریکس در سال ۱۹۶۵توسط موشک ماهواره بر آریان به فضا پرتاب و در مدار قرار گرفت و به این ترتیب نام فرانسه به عنوان سومین کشور دارای فناوری پرتاب و در مدار قرار دادن ماهواره و همچنین سومین کشور دارای صنعت فضانوردی ثبت شد . CNES در سال ۲۰۰۱ به آژانس فضایی اروپا پیوست .

۵) آژانس فضایی اروپا ESA

بعد از تشکیل اتحادیه اروپا و یکسان شدن بسیاری از نهادها و سازمان های کشورهای عضو سرانجام تصمیم گرفته شد سازمان های فضائی کشورهای عضو هم یکی شوند از این رو در سال ۱۹۷۵ آژانس فضایی اروپا (European Space Agency)  به اختصار ESA با همکاری ۲۲ کشور عضو تشکیل شد و از آنجائی که فرانسه اولین و مهمترین کشور فضائی اروپا و در واقع پیشگام در برنامه های فضائی جامعه اروپا بود این سازمان از الگوی فرانسوی تبعیت کرد (دفتر آن در پاریس ، مهمترین موشک ماهواره بر همان موشک های خانواده آریان و مهمترین پایگاه آن همان پایگاه  گویان فرانسه میباشد)درحال حاظر ESA یکی از مهمترین سازمان های فضائی جهان است و ماهواره های بسیاری را در مدار قرار داده و سفینه های مختلفی را به فضا فرستاده است .

۶) آژانس کاوش‌های هوافضای ژاپن(جاکسا)JAXA

آژانس پژوهش‌های هوافضای ژاپن(Japan Aerospace Exploration Agency)به اختصار JAXA (جاکسا) سازمان فضائی کشور ژاپن می باشد جاکسا در تاریخ یکم اکتبر ۲۰۰۳ میلادی از طریق ادغام سه سازمان مستقل تشکیل شد و مسئول پژوهش، توسعهٔ فناوری و پرتاب ماهواره به مدار است. دفتر جاکسا در چوفو توکیو و مهمترین پایگاه فضائی آن در مرکز فضایی تانیگاشیما در جزیرهٔ تانیگاشیما می باشد .
با وجودی که سازمان فضائی ژاپن درسال۲۰۰۳ تاسیس شد ولی سابقه فعالیت ژاپن به بیش از سی سال قبل سال۱۹۷۰برمیگردد در این سال ژاپن با پرتاب و در مدار قراردادن ماهواره اسومی(با ماهواره برخانواده اپسیلون ) رسما به عنوان چهارمین کشوری که به توانائی تولید و در مدار قرار دادن ماهواره دست پیدا کرد شناخته شد.
نکته : ماهواره برهای اپسیلون درحال حاظر قوی ترین ماهواره برهای جهان می باشند به گونه ای که این ماهواره بر ها می توانند به طور همزمان هفت ماهواره را پرتاب کرده و با موفقیت در مدار قرار دهند . 

۷) سازمان ملی فضایی چین

سازمان ملی فضایی کشورچین(National Space Administration) به اختصار CNSA میباشد.مرکز فرماندهی  این سازمان درشهرپکن و مهمترین پایگاه فضائی آن به نام اختصاری “ Jiuquan “ در صحرای گوبی در مغولستن داخلی می باشد * برنامه فضایی چین از سال ۱۹۶۱ میلادی با پرتاب موشک به فضا آغاز شد وبا ساخت ماهواره با کمک شوروی گسترش یافت.درسال ۱۹۷۰چین با ساخت و پرتاب ماهواره دونک فانگ هونگ یک توانست نام خود را به عنوان پنجمین کشوری که به توانائی ساخت و پرتاب ماهواره دست پیدا کرده ثبت کند.
با وجود این که چین دیرتر از سازمان های فضائی آمریکا و شوروی و … وارد صحنه رقابت های فضائی شد در حال حاظر ازنظر قدرت فضائی در رتبه دوم(بالاتر از روسیه و اتحادیه اروپا)بوده و درحال پیشرفت می باشد و پیش بینی می شود که سازمان فضائی چین طی ده های آتی حتی از ناسا هم جلوتر می زند .

۸) بقیه کشورهای تولید و پرتاب ماهواره 

بعداز آمریکا و شوروی(روسیه امروز) کشورهای مختلف دیگری هم به فناوری تولید و درمدار قرار دادن ماهواره و سفینه فضائی و…سایر فناوری های فضائی پیوستند که از کشورهای فرانسه و ژاپن و چین در اینجا نام بردیم و توضیح در مورد کشورها و سازمان های دیگر در این مقاله نمی گنجد در جدول های شماره یک و دو تمام ایم موارد را به اختصار توضیح دادیم . 
نکته مهم :با وجودی که شوروی اولین کشور درلیست است ولی نام دوکشور روسیه و اوکراین در این فهرست آمده است علت آن است که در بسیاری از تقسیم بندی ها بین روسیه و شوروی تفاوت قائل می شوند در این تقسیم بندی ها روسیه (همچنین ۱۴ کشور دیگر مانند : اوکراین ،بلاروس ، استونی ، لتونی و…ارمنستان)درنتیجه فروپاشی شوروی به وجود آمدند.درحال حاظرکشوری به نام شوروی وجود ندارد. ازاین رو در این جدول ضمن نام بردن از شوروی به عنوان اولین کشوری که ماهواره ساخت نام روسیه و اوکراین بعد از اسرائیل مجدد آمده است زیرا در سال ۱۹۹۲ این دو کشور منشعب شده از شوروی سابق بعد از استقلال اولین ماهواره خود را به فضا فرستادند .
با این وجود ما دربخش بعد روسیه و شوروی را با هم درنظر میگیریم .

 جدول شماره یک – کشورهای دارای فناوری ماهواره 

  

جدول شماره دو – مهمترین کشورها از نظر دارا بودن تعداد ماهواره ها تا ۲۰ آوریل ۲۰۲۰

 ۷- صنعت ماهواره و فضانوردی در شوروی و روسیه

اولین و مهمترین پیشگام در فضانوردی و تولید و فرستادن ماهواره به جهان شوروی سابق بود هم اکنون نیز روسیه (میراث دار شوروی سابق) یکی از مهمترین کشورها در زمینه فضانوردی می باشد.
نخستین ماهواره جهان ( اسپوتینگ یک) ، نخستین موجودی که به فضا فرستاده شد ، نخستین انسان فضانورد و… نخستین ایستگاه فضائی همه مربوط به شوروی بود. در این بخش به طور خیلی مختصر به دستاوردهای صنعت فضائی روسیه بخصوص در زمینه ماهواره ها می پردازیم .

۱) تاریخچه ماهواره در شوروی و روسیه

اولین کشور پیشرو در ساخت ماهواره کشور روسیه (شوروی سابق و روسیه امروزی)می باشد. اولین ماهواره جهان به نام « اسپوتینگ یک »(Sputnik 1) توسط شوروی سابق در سال ۱۹۵۷ساخته و با ماهواره بر R-7 به فضا پرتاب شد. از آن زمان تاکنون شوروی سابق و روسیه امروزی ۱۶۰۰ماهواره به فضا پرتاب کرده اند. هم اکنون نیز روسیه، متنوع‌ترین ماهواره‌برها را بین تمام کشورهای فعال در عرصه‌ی فضا دارد. اکثر این ماهواره‌برها در زمان بقای شوروی که شامل روسیه و اوکراین نیز میشد توسعه یافتند و هردو کشور روسیه و اوکراین  همچنان به تولید ماهواره‌بر ادامه می‌دهند.

۲) اولین ایستگاه فضائی

ایستگاه فضایی نوعی سازه‌است که برای زندگی و کار بشر در فضا طراحی و ساخته شده‌است. اولین ایستگاه های فضائی(سالیوت یک)توسط روسیه ساخته شده است درادامه برنامه فضائی سالیوت ازسال ۱۹۷۱تا۱۹۸۲مجموعا ۹ ایستگاه فضائی توسط شوروی ساخته و درمدارقرار گرفت. 

۳) حمل و نقل فضائی روسیه

تا سال ۱۹۸۱که نخستین شاتل های فضائی توسط آمریکا ساخته شد حمل و نقل بار و فضانوردان آمریکائی( و کشورهای دیگر) به تنها ایستگاه فضائی ساخت آمریکا(اسکای لب)توسط روسیه و با فضاپیماهای سایوز انجام می شدو بعد از این که درسال۲۰۱۰پروژه شاتل ها کنار گذاشته شد باز هم حمل ونقل آمریکائی ها به ایستگاه فضائی بین المللی توسط روس ها انجام می گیرد.در سال های اخیر با وجودی که وابستگی فضائی آمریکا به روسیه تا حدودی کم شده است ولی هنوز هم صنعت حمل و نقل فضائی آمریکا به روسیه وابسته است .    

۴) ماهواره برهای روسیه

اولین و مهمترین ماهواره برها (موشک های بزرگی که ماهواره را به مدار منتقل می کنند) توسط شوروی ساخته شد این موشک ها نخست برای حمل کلاهک های هسته ای ساخته شد و بعد از رقابت فضائی برای حمل ماهواره به کار گرفته شد این موشک ها با سری R شناخته می شدند . در حال حاظر مهمترین موشک ماهواره بر روسیه پروتون نام دارد که در ادامه به آن اشاره می کنیم .

۵) ماهواره برپروتون Proton

ماهواره برهای پروتون هم مانند ماهواره برهای سری R درابتدا به منظور پرتاب موشک های بالستیک ساخته شدولی بعد به موشکی برای پرتاب ماهواره ها و فضاپیماها تبدیل شد.
موشک های پروتون از سال ۱۹۶۵تا۲۰۱۰به یکی از مهمترین و موفق ترین ماهواره برهای جهان (علی رغم چندین پرتاب شکست آمیز)تبدیل شد . علاوه بر فرستادن و در مدار قرار دادن ماهواره ها بسیاری از پرتاب های  کاوشگرها و سفینه های فضائی به مقصد ماه و مریخ و …توسط پروتون  ( و نمونه توسعه یافته تر آن پروتون ام ) Proton-M ) انجام شد .  

شکل شماره ۱۰ -ماهواره بر پروتون

۸ – آمریکا و صنعت ماهواره

در دوران رقابت فضائی بین آمریکا و شوروی اگر چه شوروی در همه زمینه ها پیشتاز بود ولی آمریکا هم توانست با ایجاد سازمان ناسا پا به پای شوروی پیش برود و … در حال حاظر آمریکا بزرگترین سامانه موشکی را برای پرتاب و در مدار قرار دادن ماهواره ها و فرستادن سفینه ها و کاوشگرهای فضائی به اقصی نقاط منظومه شمسی دارا می باشد.در این بخش در مورد پیشرفت ها و ماهواره های آمریکا توضیح می دهیم.

۱) اولین ماهواره آمریکا

در آمریکا هم اولین موشک های بزرگ و بالستیک را بعد از شروع جنگ سرد برای پرتاب موشک های بالستیک ساختند و بعد که رقابت فضائی شروع شد ازهمان موشک ها برای فرستادن ماهواره و فضاپیما استفاده کردند.
اکسپلورر یک (Explorer 1)نخستین ماهوارهٔ آمریکا بود که در۳۱ ژانویه ۱۹۵۸ازپایگاه نیروی هوایی کیپ کاناورال ( واقع در ایالت فلوریدا ) توسط موشک Juno I RS-29به فضا پرتاب شد. بعد از پرتاب ماهواره اکسپلور یک  آمریکا توانست پا به پای شوروی در ساخت و پرتاب ماهواره و در مدار قرار دادن پیش رفته و حتی جلو بزند .

شکل شماره ۱۱ – ماهواره اکسپلور یک

شکل شماره ۱۲ – موشک Juno I Rs-29

۲) اولین ماهواره مخابراتی جهان

اگر چه آمریکا نتوانست رکورد اولین ماهواره جهان را به نام خود کند.اولین ماهواره مخابراتی جهان به نام «تلستار یک (Telstar 1 ) » را در ۱۰ جولای ۱۹۶۲ توسط موشک ماهواره بر تور-دلتا( Thor-Delta) به فضا فرستاد و در مدار زمین قرار داد تا بتواند برای اولین بار در تاریخ جهان خدمات با ارزش مخابراتی ارائه بدهد . با پرتاب و در مدار قرار دادن این ماهواره برای اولین بار برنامه های تلویزیونی بر فرار اقیانوس اطلس پخش شد.

شکل شماره ۱۳ – موشک تور دلتا

۳) تعداد ماهواره های پرتاب شده توسط آمریکا و ناسا

با وجودی که در ابتدا شوروی پیشتاز در برنامه های فضائی از جمله پرتاب ماهواره بود ولی بعد آمرکا توانست از شوروی پیشی بگیرد به گونه ای که امروزه (۲۰۲۰ – ۱۳۹۹) از۲۲۰۰ماهواره فعال درجهان ۱۳۲۷ماهواره متعلق به آمریکا می باشد جالب اینجاست که برخلاف تصور از این ماهواره های آمریکا تنها ۱۶ماهواره متعلق به ناسا می باشد و روسیه هم پس از چین با داشتن ۱۶۷ماهواره توانسته رتبه سوم را کسب کند(جدول ۲)

۶)شرکت اسپیس‌اکس (SpaceX)

با اتمام پروژه آپولو و کاهش بودجه ناسا تنها پروژ های مهم به عهده ناسا گذاشته شدو پروژه های ساخت و پرتاب ماهواره به عهده شرکت های خصوص گذاشته شد که یکی از مهمترین آنها شرکت اسپیس‌اکس (SpaceX)می باشد که توسط مهندس ایلان ماسک درسال ۲۰۰۲ بنیانگذاری شد . این شرکت تاکنون ۸۰۰ ماهواره را با موفقیت درمدار قرار داده است مهمترین موشک ماهواره بر که این شرکت برای فرستادن ماهواره ها از آن استفاده می کند موشک « فاکون ۹» می باشد .

شکل شماره ۱۴ – ایلان ماسک

شکل شماره ۱۵- مقر فرماندهی اسیس اکس

شکل شماره ۱۶ – موشک فالکوم ۹

۹- ماهواره های ایران

در بامداد ۱۵بهمن بهمن ماه ۱۳۸۷(۳ فوریه ۲۰۰۹)همزمان با دهه فجر انقلاب اسلامی، ایران با پرتاب ماهواره امیدتوانست نام خود را به عنوان نهمین کشوری که دارای توانائی پرتاب و درمدار قرار دادن ماهواره دارد ثبت کند و…در این بخش در مورد تاریخچه فعالیت های ایران در زمینه صنعت ماهواره و … ماهواره و ماهواره برهای ایران توضیح مختصری می دهیم .

۱) شروع فعالیت های فضائی ایران و پروژه زهره

در سال ۱۳۴۸ ایران با عضویت دربرخی از مجامع بین‌المللی مرتبط با فضاخود را به عنوان کشوری پیشرو در امرهوافضا به دنیا معرفی کرد.در دهه۱۳۵۰ مهندسين مشاور آزمايشگاه بل آمريکا طرحی را تهیه کردند تا با تولید و در مدار قرار دادن یک ماهواره نيازهای مخابراتی و سيگنال رسانی برنامه‌های راديویی و تلويزيونی ایران را تامین کنند همزمان قرار شد ۳ نقطه مداری(موقعيت‌های مداری۲۶،۳۴،و ۴۷درجه شرقی) هم به ایران تعلق بگیرد تا بتواند ماهواره خودش را در مدار زمین ثابت قرار دهد در سال ۱۳۵۶ امتیاز گرفته شد و از آن پس ایران هفت سال مهلت داشت تا ماهواره خودش را در مدار قرار دهد این پروژه ، «پروژه زهره» نامیده شد و قرار شد اولین ماهواره ایرانی که در مدار قرار می گیرد ماهواره زهره نامیده شود.

۲) از پروژه زهره تا تاسیس سازمان فضائی ایران

با شروع انقلاب «پروژه زهره»  متوقف ماند و بعد از انقلاب هم با شروع جنگ و تحریم های زمان جنگ تا سال ۱۳۶۴ مهلت ایران تمام شد ولی دوباره ۹سال تمدید شدو در این ۹سال هم بخاطر تحریم ها این مهم انجام نشد و این نقاط مداری از دست رفت از طرفی نیاز به ماهواره و صنعت فضانوردی در ایران روز به روز بیشتر احساس می شد سرانجام در تاریخ ۲۲ آذر ماه ۱۳۸۲ دستور تشکیل «سازمان فضائی ایران » با نام اختصاری ایسا(ISA) توسط رئیس جمهور وقت (دکترسید محمدخاتمی) صادر شد.

شکل شماره ۱۷ – آرم سازمان فضائی ایران

شکل شماره ۱۹ – دفتر سازمان فضائی ایران

۳) ماهواره امید نقطه آغاز فعالیت های فضائی ایران 

عملیات ساخت ماهواره امید در ۱۵اسفند ۱۳۸۵شروع شده و در ۱۵بهمن ماه ۱۳۸۷توسط ماهواره بر سفیر و در پایگاه فضائی سمنان پرتاب شده و در مدار زمین قرار گرفت و نام ایران را به عنوان نهمین کشور دارای فناوری ساخت و پرتاب ماهواره درلیست کشورهای دارای فناوری ساخت و پرتاب ماهواره قرار داد.این ماهواره نخستین ماهواره ای بود که همه عملیات ساخت و پرتاب و در مدار قرار دادن آن توسط امکانات بومی و در سازمان فضائی ایران انجام شد.البته قبل ازآن ماهواره سینا توسط روسیه درمدار قرارداده شدولی امیدفقط با فناوری بومی تولیدشد.

شکل شماره ۱۹ – ماهواره امید

۴) بعد از ماهواره امید  

بعد از قرار دادن موفقیت آمیز ماهواره امید ایسا برنامه دراز مدتی را برای رسیدن کامل به فناوری کامل فضائی ( در ارتباط با قرار دادن ماهواره در مدار) ریخت که قرار شد گام به گام در چهار مرحله انجام پذیرد.درمرحله نخست توسط ماهواره برسفیر به مدار۲۵۰تا ۳۷۵کیلومتری دست پیدا کرده و در مرحله دوم با ماهواره بر سیمرغ تا مدار ۵۰۰کیلومتری و درگام سوم با ماهواره بر سریر تا مدار ۱۰۰۰کیلومتری برسدو در گام چهارم باماهواره بر سروش مدار زمین آهنگ ۳۶۰۰۰ کیلومتری را فتح کنند همچنین برنامه ساخت پایگاه جدیدی در چابهار هم شروع شده که برای گام های سوم و چهارم استفاده می شود . از آن زمان به بعد تعداد دیگر ماهواره توسط ایران پرتاب شد که بیشتر آنها موفقیت آمیز نبودولی برنامه های فضائی ایران دراین زمینه هنوز ادامه دارد . 
نکته : ساخت و در مدار قرار دادن ماهواره امکانات بالائی می خواهد که در اختیار کشورهای پیشرفته می باشد و به سادگی ان را در اختیار بقیه قرار نمی دهند.با توجه به تحریم های بزرگی که دست به گریبان ایران شده پیشرفت در این زمینه راحت نمی باشد امید است با رفع تحریم ها پیشرفت های ایران شتاب بگیرد. 

شکل شماره ۲۰ – ماهواره برهای ایران

جدول شماره ۳ – مشخصات کلیه ماهواره های ساخت ایران

۱۰- زباله های فضائی

اگر به تعریف ماهواره برگردیم می بینیم که هر شی که توسط بشر ساخته شده و در مدار زمین قرار داده شود ماهواره نامیده می شود ولی اگر به این تعریف دقت کنیم می بینیم که یک ایرادی در این تعریف وجود دارد . ماهواره ها را برای خدمت رسانی به سازندگان آن(و یا کسانی که دستور ساخت و پرتاب آن را داده اند)ساخته شده اندپس اگر یک شی ساخت بشر دیگر قابل استفاده نباشدو یا به طور ناخواسته در مدار قرار بگیرد دیگر نمی توان به آن ماهواره گفت بلکه بهتراست زباله فضائی نامیده شود.که دراین بخش به طور خلاصه در مورد آن توضیح می دهیم و در مقاله “ زباله های فضائی “ توضیح کاملتری خواهیم داد . 

۱)زباله فضائی Space Debris

زباله های فضائی اشیاء ساخت بشرهستند که در مدار زمین درحال گردش هستند ولی دیگر به درد سازندگان آن نمی خورند بعضی از این اشیا همان ماهواره های مستعمل و از کار افتاده بوده که به حال خود رها شده اند وبعضی دیگر اشیائی هستند که از برخورد ماهواره ها و قطعه قطعه شدن آنها حاصل آمده اند و بعضی دیگر اشیائی(مانند : دستکش فضانوردان ، پیچ و مهره ، آچار و…..) هستند که بر اثر بی مسئولیتی در فضا رها شده اند همچنین بدنه راکت هائی که ماهواره ها را به مدار منتقل کرده و به جای بازگشت به جو و سوختن و نابود شدن در مدار زمین رها شده و به دور زمین گردش می کنند و… به طور خلاصه زباله فضائی را به این گونه می توان تعریف کرد : «اشیاء گوناگونی که ساخته دست بشر بوده و در مدار زمین درحال گردش می باشند ولی هیچگونه کارائی ندارند» درست مانند زباله های زمینی که دور انداخته شده و محیط زیست را آلوده میکنند.

شکل شماره ۲۱ – تصویری فانتزی از زباله های فضائی

۲) آلوده کردن فضا

یکی از اقداماتی که با پیشرفت صنعتی انسان و بی مسئولیتی او انجام شده و چهره زمین را زشت کرده آلوده کردن محیط زیست می باشد از آلودگی آب و خاک و هوا گرفته که همه می دانیم چه اثرات مخربی روی زمین و طبیعت می گذارد تا آلوده کردن مدار زمبن و فضا،حتما می پرسید آلوده کردن فضا چه ایرادی دارد فضا که وسیع می باشد و آلودگی فضا هیچ صدمه ای به زمین نمی تواند بزند؟ در ادامه در این مورد توضیح می دهیم .

۳) خطر زباله های فضائی از کجا ناشی می شود؟

بسیاری از مردم فکر می کنند که فضا بسیار وسیع و در واقع بی انتها است بنابراین  آنچه در فضا رها می شود نمی تواند روی زندگی زمینی تاثیری داشته باشدپس رها کردن اشیا در فضا نمی تواند هیچ صدمه ای به زمین و محیط زیست مردم زمین بزند.این حرف تا حدودی درست است ولی وقتی از فضا و وسعت فضا صحبت می کنیم باید ببینیم منظر ما کدام فضا است؟ اشیائی که زباله های فضائی نام دارنددر فاصله میلون ها و میلیاردها و…کیلومتری زمین قرار ندارند آنها در ارتفاع چند صد کیلومتری و حداکثر چند هزارکیلومتری مدار زمین قرار دارند و از طرفی بی حرکت نیستند (زیرا اگر بی حرکت بودند به داخل جو سقوط کرده و از بین می رفتند) و با سرعت هائی حدود ۸ کیلومتر در ثانیه (حدود ۱۰برابر سرعت گلوله)در مدار زمین در حال چرخش هستند از طرف دیگر مدار زمین پر از انواع ماهواره های مفید و گران قیمتی هستند که در مدار زمین در حال چرخش و خدمت رسانی میباشند.برخورد این اشیاء با ماهواره ها،فضاپیماها ، ایستگاه های فضائی وحتی خدمه ایستگاه ها می تواند زیان های مالی و جانی جبران ناپذیری به صاحبان ماهواره ها و کاربران آنها و همه سیستم ها و افرادی که مستقیم و غیرمستقیم با این ماهواره ها سرو کار دارند بزندکه در ادامه توضیح خواهیم داد. 

۴)خطراتی که زباله های فضائی ایجاد می کنند ؟

خطراتی که زباله های فضائی ایجاد می کنند به این صورت می توان خلاصه کرد .
۴-۱)خطر برای فضاپیماها و ماهواره ها : زباله های فضائی با سرعت حدود ۸کیلومتر درثانیه که۱۰برابر سرعت گلوله می باشد(در برخورد رودر رو این سرعت به ۱۶کیلومتر درثانیه هم میرسد)برخورد حتی یک جسم یک سانتیمتری به یک ماهواره برابر انفجار یک نارنجک می باشد .
۴-۲) از کار افتادن سیستم های زمینی:امروزه بسیاری از سیستم های ناوبری بخصوص ناوبری هوائی به ماهواره ها ارتباط دارد از کار افتادن ماهواره ها حتی می توانند باعث خسارات مالی و جانی فراوانی شود .
۴-۳)خطر برای ساکنین زمین: حتی سقوط کنترل نشده اشیاء بزرگ در روی زمین می تواند به مردم روی زمین هم آسیب بزند گزارش های مختلفی از برخورد این اشیا به افراد و ساختمان ها گزارش شده است.
۴-۴)ناامن شدن فضا : مقدار این زباله ها سال به سال بیشتر می شود و اگر جلو آن گرفته نشود نه تنها هیچ ماهواره ای درامان نخواهد بود بلکه هیچ فضاپیمائی قادر به عبور ازمدار پائین و خروج از زمین نخواهد بود.
۴-۵)ایجاد تنش های سیاسی و حتی جنگ : در دنیائی که تنش های سیاسی بین کشورها روز به روز بیشتر می شود کشورهائی که ماهواره های بار ارزش خود را بر اثر زباله های فضائی از دست دادند بسختی می توانند مقصررا تشخیص دهند و این امکان هست که کشور متخاصم را عامل سقوط ماهواره قلمداد کنند.

۵) مقدار زباله فضائی

طبق آخرین گزارشی که در سال ۲۰۱۹ تهیه شده مقدار زباله های فضائی را به این گونه می توان تعیین کرد : قطعات بزرگتر از ۱۰سانتیمتری حدود ۳۵ هزار ، بین یک تا ۱۰ سانتیمتر حدود ۹۰۰ هزار و کمتر از یک سانتیمتر بیش از نیم میلیارد که در مجموع همه این قطعات حدود ۸ هزار تن جرم دارند . و این در حالی است که جرم و تعداد این قطعات روز به روز بیشتر می شود . ( در شکل فانتزی شماره ۲۲ می توانید مقدار افزایش زباله های فضائی را ببینید )

شکل شماره ۲۲ – افزایش زباله های فضائی از سال ۱۹۵۷ تا ۲۰۱۸

۶) سندروم کسلر

این یک سناریو است که توسط دونالد کسلر (دانشمند ناسا) در سال ۱۹۷۸به این صورت مطرح شد : « برخورد بین زباله های فضائی در مدار پائین باعث ایجاد زباله های جدیدتری می شود و این زباله ها هم باز ذرات بیشتری تولید کرده و ماهواره های بیشتری را هدف قرار می دهند و…سرانجام مقدار زباله های فضائی بقدری زیاد می شود که عملا استفاده از مدار پائین زمین برای نسل های بعد غیر ممکن می شود » 

۷) این زباله ها از کجا می آیند؟

در واقع تولید این همه زباله های فضائی(مانند زباله های زمینی)ناشی از بی مسئولیتی انسان و سوء مدیریت مسئولین و سازمان های فضائی می باشد. نکته بسیار مهم در این میان این است که زباله های زمینی را می توان از روی زمین با کامیون و…جابجا کرد و ازشر آنها خلاص شدولی جسمی که در مدارقرار میگیرد را نمیتوان به آسانی پیدا کرده و از مدار خارج کرد. بسیاری از این زباله ها ماهواره های مستعملی بودند که بعد از این که از رده خارج شدند همچنان در مدار در حال چرخش می باشند بسیاری از آنها بقایای راکت هائی هستند که ماهواره ها را به مدار انتقال داده و به جای این که روی زمین سقوط کنند در مدار قرار گرفتند و از آن بدتر ماهواره هائی که به عمد و بخاطر آزمایش سلاح های ضدماهواره با موشک منهدم شده و انبوه زباله ایجاد کردند .

۸) گزارش هائی از انهدام ماهواره ها

طبق گزارشات سازمان های فضائی هر ساله به طور متوسط یک ماهواره و یا سفینه فضائی هدف این زباله ها قرار گرفته و منهدم شده و یا خسارات جبران ناپذیری می بیند . یکی از جزئی ترین خسارت ها که حتی توسط اشیاء ریز ایجاد می شود خسارت به پانل های خورشیدی ماهواره ها می باشد که بسیاری از ماهواره ها درگیر آن هستند . به عنوان نمونه می توان به این موارد اشاره کرد  : انهدام ماهواره CBERS-1 در سال ۲۰۰۰، انهدام ماهواره ارتباطی Arabsat 4A در سال ۲۰۰۶، انهدام پرتابگر Proton M در سال ۲۰۱۲ و…

۹)روش های از بین بردن زباله های فضائی

روش های مختلفی برای از بین زباله های فضائی پیشنهاد شده است از شبکه تور مانند ، استفاده از زوبین ، آهن رباهای بزرگ ، بازوهای رباتیک و… که هیچکدام هنوز به طور گسترده مورد استفاده قرار نگرفته است . مهمترین مانع برای جلوگیری از تولید و جمع آوری زباله ها این است که اولا هیچ قانونی بین المللی در این زمینه وجود ندارد و ثانیا هیچ کشور و سازمانی نمی خواهد هزینه های سنگین این کار را بپردازد.

شکل شماره ۲۳ – استفاده از تور برای جمع آوری زباله های فضائی

۱۱- رصد ماهواره ها

یکی از مسائلی که برای خیلی از منجمان حرفه ای و آماتور و حتی بسیاری از مردم عادی جالب و هیجان انگیز می باشد این است که چگونه ماهواره ها را با چشم غیر مسلح ببینیم؟ آیا می توانیم ماهواره ها را در زمینه ستارگان آسمان دیده و به تفاوت آنها با اجسام دیگر سماوی پی ببریم؟ اگر جواب مثبت است چگونه ماهواره را تشخیص بدهیم؟ ماهواره ها درچه موقعی ازشبانه روز قابل رویت می باشد؟ آیا راهی برای دیدن ماهواره های مهم(مثلا ایستگاه بین الملی فضائی)وجود دارد؟ دراین بخش به این سوال ها پاسخ می دهیم.

۱) در یک شب تاریک چه می بینیم؟

وقتی در یک شب تاریک در یک هوای صاف و شفاف بدون آلودگی هوا و آلودگی نوری به آسمان شب نگاه کنیم نقاط نورانی مختلفی را در آسمان می بینیم که در ظاهر همه آنها به صورت ستاره دیده می شوند ولی اگر کمی دقت کنیم متوجه می شویم که همه این اجسام ستاره نیستند .
۱-۱) هواپیما : اگر نقاط نورانی دیدیم که چشمک زده و بسرعت در بین زمینه ستارگان حرکت می کنند این اجسام هواپیما می باشند که از مکان شما قابل رویت شده اند . 
۱-۲) ماهواره : نقاط نورانی که بدون چشمک زدن و با سرعت یکنواخت در زمینه ستارگان آسمان بسرعت جابجا می شوند ماهواره هستند .
۱-۳) شهاب : اگر این نقاط نورانی بسیار سریع حرکت کرده و ردی ازخود بر جا بگذارند شهاب می باشند.
۱-۴) ستارگان وسایر اجرام دوردست : هواپیما (که اصولا جسم نجومی نمی باشد)، شهاب و ماهواره اشیاء نجومی بسیار نزدیک می باشند که وجه مشترک آنها این است که در زمینه ستارگان آسمان بسرعت حرکت کرده و جابجا می شوند.بقیه نقاط نورانی به دلیل فاصله بسیار زیادی که دارند وقتی در یک شب به آنها نگاه می کنیم فاصله و موقعیت آنها نسبت به همدیگر ثابت بوده وجابجا نمی شوند فقط دریک حرکت هماهنگ از شرق طلوع کرده و در غرب غروب می کنند حال این نقاط نورانی چه چیزی می باشند (سیاره ، ستاره ، خوشه های ستاره ای و…) درمقاله های آینده بیشتر توضیح می دهیم.

۲) چگونه یک جسم را در آسمان شب ببینیم ؟

اگرقرار باشد جسمی در آسمان شب قابل رویت باشد باید این شرایط را داشته باشد :
۲-۱) در افق دید باشد:جسمی که می خواهیم رویت کنیم باید در افق دید ما باشد(ارتفاع جسم در آسمان به اندازه ای باشد که بدون این که توسط ارتفاعات اطراف وموانع زمینی پوشیده شود قابل دیدن باشد)
۲-۲) روشنائی کافی : جسمی که قرار است رویت شود باید ازآن جسم نور کافی به مابرسد پس با توجه به آلودگی هوا و آلودگی نوری (که از موانع عمده رصدبخصوص درشهرهای بزرگ می باشند) روشنی ظاهری (قدر ظاهری) آن جسم به اندازه ای باشد که در آسمان قابل رویت باشد.
۲-۳) سایر شرایط : شرایط دیگر که بدیهی می باشد و برای رصد مهم است یکی صاف و بدون ابربودن هوا و دیگر قدرت بینائی شخص بیننده و… می باشد. دیگر این که باید موقعیت(سمت و ارتفاع جسم نسبت به مکان و زمان ناظر مشخص باشد ) 
در مقاله “رصد آسمان “ به صورت کاملتری این موضوع را مورد بحث و بررسی قرار می دهیم .

۳) ماهواره ها چگونه دیده می شوند ؟

ماهواره ازخودش نوری ندارد و نوری که از ماهواره به چشم ما می رسد بازتاب نور خورشید از قسمت های شفاف(بخصوص پنل های خورشیدی )ماهواره می باشد.بنابر این ماهواره ها موقعی دیده می شوند که این شرایط مهیا باشد :
۳-۱)ماهواره در روشنائی روز واقع باشد:مهمترین نکته این است که ماهواره به بخش تاریک (سایه زمین) واردنشده باشند زیرا درآن صورت نورخورشیدبه ماهواره تابیده نشده و نوری هم از ماهواره بازتاب نمیشود.
۳-۲)افق دید ناظر : همانند هر جسم دیگر ماهواره بایددر افق دید ناظر باشد .
۳-۳)ناظر در تاریکی باشد : آسمان ناظر باید به اندازه کافی تاریک باشد تا بتواند نور ماهواره را ببیند .
توضیحاتی که در درون شکل شماره ۲۴ داده شده است نشان می دهد که چه موقع و چگونه یک ماهواره در آسمان ناظر دیده می شود . (طبق این توضیحات تنها دو ماهواره و توسط دو ناظر دیده می شوند)

شکل شماره ۲۴ – ماهواره چگونه دیده می شود؟

با توضیحات داده شده در شکل شماره ۲۴ ، ماهواره ها یا در اوئل شب و یا اوائل صبح (مدت زمان اندکی) قابل مشاهده خواهند بود و هرگز در طول روز و یا نصف شب قابل مشاهده نخواهند بود .

۴)چه ماهواره هائی بهتر دیده می شوند؟

همچنان که در شکل شماره ۲۴ دیده می شود ماهواره ها باید در روشنائی روز بوده و ناظردر تاریکی شب قرار بگیرند . همچنین ماهواره باید در افق ناظر باشد.با توجه به ارتفاع ماهواره ازسطح زمین،هرچه ماهواره ارتفاع بیشتری داشته باشددرساعت های بیشتری ازشب قابل رویت خواهدبود زیرا وقتی ماهواره درروز میباشد و ناظر درشب قرار می گیرد مدت زمان بیشتری درافق ناظر قرارخواهدگرفت (شکل شماره ۲۵) از طرفی هرچه ضریب بازتابش (درصد بازتاب نور از سطح یک جسم) ماهواره بیشتر باشدروشنائی ظاهری ماهواره هم بیشتر خواهد بود و این رویت ماهواره را ساده تر میکند.ازطرف دیگر با افزایش ارتفاع ودور شدن ماهواره ازناظر زمینی ماهواره کوچکتر شده ودیدن آن سخت تر می شود.
بنابر این بهترین ماهواره ها برای رصدیا ماهواره های بزرگی می باشند که درخشندگی کافی را داشته و در ارتفاع مناسبی قرار داشته باشند حال اگر این ماهواره ها ارتفاع بیشتری داشته باشند مدت زمان بیشتری از شب قابل رویت خواهند بود(در عوض روشنائی کمتری خواهند داشت) و اگر ارتفاع کمتری داشته باشند مدت زمان کمتری قابل رویت بوده در عوض درخشندگی بیشتری خواهند داشت .
با توجه به آنچه گفته شد بهترین ماهواره برای رصد کردن همان ایستگاه بین الملی می باشد .

شکل شماره ۲۵ –  چرا هرچه ارتفاع ماهواره بیشتر باشد مدت زمان بیشتری دیده خواهد شد؟
نکته مهم : اگربه شکل های شماره ۲۴و ۲۵به دقت نگاه کنید به نظر می رسد که ناظرها مقدار زیادی زیر خط افق را می توانند ببیند این اشتباه از آنجا ناشی می شود که بلندی ناظرها نسبت به زمین بسیار بسیار اغراق آمیز نشان داده شده است.در واقع اگر می خواستیم ارتفاع ناظرها را به مقیاس واقعی نشان دهیم ارتفاع ناظرها میلون ها بار از ابعاد یک نقطه کمتر می شد(به اندازه قطر چند ده اتم ) اگر هم کره زمین نشان داده در شکل به اندازه کره زمین واقعی بزرگ شود ارتفاع ناظر ها حدود ۱۷۰۰کیلومتر می شود.    

۵) چگونه ماهواره ها را با چشم غیر مسلح ببینیم؟

در صورتی که قصد نداشته باشید ماهواره خاصی را در آسمان ببینید کافی است کمی بعد از غروب خورشید (و یا قبل از طلوع خورشید)که هوا هنوز گرگ ومیش است برای مدتی به آسمان نگاه کنیدبه احتمال زیادگذر چند ماهواره را خواهید دید ولی باید توجه کرد هر ماهواره برای مدت اندکی (چند دقیقه) در معرض دید قرار خواهد گرفت و بعد ناپدید خواهد شدمسیر عبور ماهواره ها در آسمان ازشمال شرق به جنوب غرب می باشد(البته بسیاری از ماهواره ها از شمال به جنوب و یا از جنوب به شمال حرکت می کنند) ولی در صورتی که قصد دیدن ماهواره خاصی(مانند ایستگاه فضایی بین‌المللی)را داشته باشیدبایدساعت و تاریخ عبورماهواره را در مکانی که قرار دارید بدانید و برای آن برنامه ریزی کنید این کار طریق سایت ها و اپلیکیشن خاص صورت می پذیرد . 

۶) رصد ایستگاه فضائی بین المللی

ایستگاه فضائی بین المللی با ابعاد۷۳×۱۰۹متردر ارتفاع حدود ۴۰۰کیلومتری به دور زمین با سرعت متوسط ۷/۷ کیلومتر درثانیه به دور زمین می چرخد.بنابر این با توجه به ابعاد آن وهمینطور ارتفاع کمی که دارد (همچنین درخشندگی بالا) در آسمان شب به صورت درخشنده ترین جسم آسمان (درحد سیاره زهره )می درخشد. برای پیدا کردن این ماهواره می توانید از سایت ها و اپلکیشن های مخصوص استفاده کرد . برای نمونه می توانید به سایت زیر مراجعه و راهنمائی های آن را به کار ببندید تا بتوانید تاریخ و ساعت مشاهده ایستگاه را بدست آورید. “ چگونه ایستگاه فضائی بین المللی را مشاهده کنیم ؟ “

۱۲- خلاصه مطلب

امروزه همه ما به اهمیت ماهواره و نقش آن در تکنولوژی و تمدن کنونی ما و خدماتی که این ابزارها به طور مستقیم و غیر مستقیم به ما ارائه می دهند واقف هستیم .
دراین مقاله در مورد ماهواره ،تاریخ ماهواره ، کشورهای دارای فناوری ماهواره و…به تفصیل توضیح خواهیم داد.

۱) ماهواره چیست؟

ماهواره ها انقلابی بزرگ در عرصه های مختلف دانش و تکنولوژی ایجاد کرده اندو مسیرتحولات و پیشرفت تمدن ما را سرعت بخشیدند. کاربردهای ماهواره بسیار گسترده است از کاربردهای علمی و فنی و نظامی گرفته تا… کمک به ارتباطات و کنترل بسیاری ازدستگاه های حیاتی و…این کاربردها بقدری گسترده می باشد که به جرائت می توان گفت تکنولوژی امروزه ما بدون ماهواره ها به کلی مختل می شود.

۲) مدارهای ماهواره

ماهواره بعد از این که ساخته شد باید در مداری(دایره ای یا بیضی) قرار داده شود تا بتوند در این مدار بر گرد زمین چرخیده و ماموریت خود را به انجام برساند در این بخش توضیح بسیار کوتاهی در مورد مدارهای ماهواره و طریقه قرار دادن ماهواره در مدار می دهیم و توضیح مفصل در مورد مدارهای ماهواره را در مقاله “مدارهای ماهواره ای” می دهیم . آنچه در این بخش می آید فشرده ای از مقاله فوق است .

۳)کاربرد ماهواره

ماهواره ها کاربردهای بسیار گسترده و مهمی دارند که سازندگان ماهواره با قرار دادن ابزارها و دستگاه های مختلفی در آنها و قرار دادن در مدار از پیش تعیین شده از آنها استفاده می کنند.درمقاله های بعدی فصل ماهواره ها ضمن توضیح در مورد انواع  کاربرد ماهواره در تکنولوژی امروز به تقسیم بندی ماهواره ها بر اساس کاربرد و وظیفه ای که به عهده دارند نیز خواهیم پرداخت آنچه در این بخش توضیح می دهیم خلاصه ای از مقاله فوق است.

۴)تاریخچه ماهواره

از زمان کشف قانون جاذبه عمومی توسط نیوتن تا ساخت نخستین ماهواره پیشرفت های زیادی در مکانیک کلاسیک و مکانیک مداری حاصل شده و بسیاری از اسرار جو زمین و فضای پیرامون جو شناخته شد. بنابر این دانشمندان و نویسندگان مختلف به فکر افتادندکه اگر یک شی را در ارتفاع معینی از زمین برده و سرعت لازم را به آن بدهیم می توانیم برای همیشه این شی را برگرد زمین به گردش در بیاوریم. این ایده ها به شکل گیری مفهوم ماهواره منجر شدو بعد که دانشمندان و متخصصان پی بردند که ساخت و تجهیز ماهواره چه استفاده هائی دارد کم کم به فکر ساخت و در مدار قرار دادن ماهواره افتادند در این بخش در مورد تاریخچه ماهواره و قرار دادن آن در مدار زمین توضیح می دهیم.در مقاله “تاریخچه فضانوردی “ در این مورد بیشتر توضیح میدهیم .

۵)کشورها های پیشرو در صنعت ماهواره

صنعت ساخت ماهواره با پرتاب اولین ماهواره به نام “اسپوتینگ یک” توسط شوروی شروع شد و کمتر از یکسال بعد آمریکا هم توانست اولین ماهواره خود (دومین ماهواره جهان) را به نام “اکسپلور یک” درمدار زمین قرار دهد. هر چند اولین ماهواره ها ابتدائی بوده و بیشتر جنبه نظامی داشتند ولی بعدها که ابرقدرت ها و کشورهای مختلف پی به اهمیت ماهواره و کاربردهای آن در عرصه های مختلف بردند شروع به ساخت ماهواره و تجهیزات آن کردند در این بخش به طور خلاصه تاریخچه کشورهای دارای فناوری ماهواره را معرفی میکنیم .

۶)صنعت ماهواره و فضانوردی در شوروی و روسیه

اولین و مهمترین پیشگام در فضانوردی و تولید و فرستادن ماهواره به جهان شوروی سابق بود هم اکنون نیز روسیه (میراث دار شوروی سابق) یکی از مهمترین کشورها در زمینه فضانوردی می باشد.
نخستین ماهواره جهان ( اسپوتینگ یک) ، نخستین موجودی که به فضا فرستاده شد ، نخستین انسان فضانورد و… نخستین ایستگاه فضائی همه مربوط به شوروی بود. در این بخش به طور خیلی مختصر به دستاوردهای صنعت فضائی روسیه بخصوص در زمینه ماهواره ها می پردازیم.

۷)آمریکا و صنعت ماهواره

در دوران رقابت فضائی بین آمریکا و شوروی اگر چه شوروی در همه زمینه ها پیشتاز بود ولی آمریکا هم توانست با ایجاد سازمان ناسا پا به پای شوروی پیش برود و … در حال حاظر آمریکا بزرگترین سامانه موشکی را برای پرتاب و در مدار قرار دادن ماهواره ها و فرستادن سفینه ها و کاوشگرهای فضائی به اقصی نقاط منظومه شمسی دارا می باشد.در این بخش در مورد پیشرفت ها و ماهواره های آمریکا توضیح می دهیم.

۸)ماهواره های ایران

در بامداد ۱۵بهمن بهمن ماه ۱۳۸۷(۳ فوریه ۲۰۰۹)همزمان با دهه فجر انقلاب اسلامی، ایران با پرتاب ماهواره امیدتوانست نام خود را به عنوان نهمین کشوری که دارای توانائی پرتاب و درمدار قرار دادن ماهواره دارد ثبت کند و…در این بخش در مورد تاریخچه فعالیت های ایران در زمینه صنعت ماهواره و … ماهواره و ماهواره برهای ایران توضیح مختصری می دهیم.

۹)زباله های فضائی

اگر به تعریف ماهواره برگردیم می بینیم که هر شی که توسط بشر ساخته شده و در مدار زمین قرار داده شود ماهواره نامیده می شود ولی اگر به این تعریف دقت کنیم می بینیم که یک ایرادی در این تعریف وجود دارد . ماهواره ها را برای خدمت رسانی به سازندگان آن(و یا کسانی که دستور ساخت و پرتاب آن را داده اند)ساخته شده اندپس اگر یک شی ساخت بشر دیگر قابل استفاده نباشدو یا به طور ناخواسته در مدار قرار بگیرد دیگر نمی توان به آن ماهواره گفت بلکه بهتراست زباله فضائی نامیده شود.که دراین بخش به طور خلاصه در مورد آن توضیح می دهیم و در مقاله “ زباله های فضائی “ توضیح کاملتری خواهیم داد. 

۱۰)رصد ماهواره ها

یکی از مسائلی که برای خیلی از منجمان حرفه ای و آماتور و حتی بسیاری از مردم عادی جالب و هیجان انگیز می باشد این است که چگونه ماهواره ها را با چشم غیر مسلح ببینیم؟ آیا می توانیم ماهواره ها را در زمینه ستارگان آسمان دیده و به تفاوت آنها با اجسام دیگر سماوی پی ببریم؟ اگر جواب مثبت است چگونه ماهواره را تشخیص بدهیم؟ ماهواره ها درچه موقعی ازشبانه روز قابل رویت می باشد؟ آیا راهی برای دیدن ماهواره های مهم(مثلا ایستگاه بین الملی فضائی)وجود دارد؟ دراین بخش به این سوال ها پاسخ می دهیم.

 

برای مطالعه سایر مقاله های نجومی روی شکل زیر کلیک کنید.

برای مطالعه مقاله های روانشناسی اینجا  را کلیک کنید .

عکس های طبیعت, طبیعت خوانسار , شکوفه های بهاری  , گلستان کوه ,دانلود آلبوم های کامل بهترین و زیباترین عکس ها ,آلبوم هائی با صدها عکس کیفیت بالا ,  در هیچ کجای اینترنت این عکسها را پیدا نمیکنید , عکس هابدون استفاده از تکنیک های فتوشاپ تهیه شده , کاملا طبیعی 

برای آموزش کامل و حرفه ای گوگل مپ روی شکل زیر کلیک کنید

همه جیز در مورد گوگل مپ

۱) هر گونه اظهار نظر را در فرم اظهار نظر کاربران وارد کنید .
۲) نظرات بعد از تایید مدیریت نشان داده می شود .
۳) با انتقادات و پیشنهادات سازنده خود ما را هرچه بیشتر  همراهی کنید . مدیریت از انتقادات و پیشنهادات سازنده شما استقبال میکند .
۴) نوشته های قرمز پر رنگ ارجاع به لینک هستند که هنوز لینک آنها قرار داده نشده است ( هنوز صفحه آنها منتشر نشده است )
۵) نوشته های آبی پر رنگ ارجاع به لینک هستند که لینک آنها قرار داده شده است ( صفحه آنها منتشر شده است )
۶) هرگونه بهره برداری : کپی تمام و یا قسمتی از مطالب این سایت بدون ارجاع منبع آن ممنوع می باشد .
۷) تکثیر فایل های Pdf با ذکر منبع آزاد ولی فروش آن تحت هر عنوان و با ذکر منبع هم ممنوع می باشد.