ماه تنها قمر سیارهٔ زمین است و با بازتاباندن نور خورشید، شب‌های زمین را کمی روشن میکند. ماه پنجمین قمر طبیعیِ بزرگ در سامانهٔ خورشیدی در میان ۱۷۳ قمر موجود در این سامانه است. قطرِ ماه حدودِ ۳٬۵۰۰ کیلومتر است. جوّ ندارد و در پهنهٔ آن دهانه‌های برخوردی درپیِ برخوردِ سنگ‌های آسمانی پدید آمده است.
قطر کرهٔ ماه یک‌چهارمِ کرهٔ زمین است و هیچ سیارهٔ دیگری در سامانهٔ خورشیدی، نسبت به اندازهٔ خود، دورگردی به این بزرگی ندارد. چگالی ماه چهارپنجم چگالی زمین است.
شکل شماره ۱ – ماه کامل
۱- مشخصات فیزیکی ماه
مشخصات فیزیکی ماه عبارتند از پارامترهائی شامل جرم و اندازه و … که تنها به خود ماه مربوط می شوند
۱) شعاع متوسط ماه
کیلومتر۱۷۳۷/۱– برابر با ۲۷۳/ برابر شعاع زمین ( تقریبا ۲۷ درصد شعاع زمین )
۲) شعاع استوائی
کیلومتر۱۷۳۸/۱– برابر با ۲۷۳/ برابر شعاع زمین ( تقریبا ۲۷ درصد شعاع زمین )
۳) شعاع قطب جغرافیایی
کیلومتر۱۷۳۶/۱– برابر با ۲۷۳/ برابر شعاع زمین ( تقریبا ۲۷ درصد شعاع زمین )
۴) تخت شدگی
تخت شدگی عبارت است از مسطح‌بودن و تخت‌شدن یک دایره یا یک کره در امتداد یک قطر یک بیضی یا بیضی‌گون است. ( مقدار تخت شدگی ماه ۰۰۱۲/ می باشد
فرمول تخت‌شدگی به این صورت است : f=(a-b)/a
تخت شدگی در واقع نشان می دهد کره تا چه حدبه کره کامل نزدیک است .
شکل شماره ۲ – تخت شدگی
۵)مساحت سطح
مساحت سطح ماه برابر است با :
۰۰۰ر۹۳۰ر۳۷ کیلومتر مربع — برابر با برابر با ۰۷۴/ برابر سطح زمین (۷/۴ درصد سطح زمین)
۶) حجم
حجم ماه برابر است با : ۰۰۰ر۰۰۰ر۵۸۰ر۱۹ کیلومتر مکعب– برابر با ۰۲/ برابر زمین (۲درصدحجم زمین )
۷)جرم
۲۲^۱۰ × ۷/۳۴۲ کیلوگرم ( ۷/۳۴۲ضرب در ۱۰ به توان ۲۲ ) — برابر ۰۱۲/جرم زمین (۱/۲ درصد جرم زمین )
۸) چگالی
چگالی ماه برابر است با : ۳/۳۳۴ گیلوگرم بر متر مکعب (( Kg/m3 که برابر ۶۰۶/ چگالی زمین (۶۰درصد چگالی زمین ) می باشد .
بنابر این چگالی ماه هم بسیار از چگالی زمین کمتر است .
۹) گرانش سطحی (مقدار g)
شتاب گرانشی شتابی است که به اجسام به واسطه گرانش وارد می شود . این مقدار در روی زمین برابر ۹/۸ متر بر مجذور ثانیه می باشد .
مقدار شتاب گرانشی در سطح ماه برابر است با :
۱/۶۲ متر بر مجذور ثانیه (m/S2)– برابر ۱۶۵/گرانش سطحی زمین (۱۶/۵درصد )
۱۰) سرعت فرار
سرعت فرار یا گریزحداقل سرعتی است که جسم باید داشته باشد تا بتواند از چنگ گرانش جسم بزرگتر بگریزد .
سرعت فرار در سطح ماه :
۲/۳۸ کیلومتر بر ثانیه (Km/s) — برابر ۲۱۳/ برابر سرعت فرار زمین (۲۱/۳ درصد )
۱۱) دوره چرخش به دور خود
مدت زمانی که سیاره (یا قمر) یک دور به دور محور خود می چرخد که این مقدار را شبانه روز نیز می نامند :
این مقدار در سطح ماه برابر است با :
۲۷/۳۲۱۶۶۱ روز زمینی( به دلیل قفل گرانشی — ۲۷/۳۲برابر زمین (۲۷۳۲درصد )
باید توجه کرد به دلیل قفل گرانشی ( که بعد توضیح می دهیم ) مقدار چرخش ماه به دور محورش با مقدار گردش ماه به دور زمین دقیقا برابر شده است .
۱۲) انحراف محوری ( زاویه بین استوای ماه با دایره البروج )
۱/۵۴۲۴ درجه نسبت به دایره البروج که مقدار بسیار پائینی است در حالی که در مورد زمین ۵/۲۳ می باشد .
۱۳ ) دمای سطح
حداقل ۱۰۰درجه کلوین (۱۷۳- سانتیگراد ) –حداکثر ۳۹۰ کلوین (۱۱۷سانتیگراد) – میانگین۲۳۰ کلوین (۱۷- سانتیگراد)
۱۴) سپیدائی ( ضریب بازتاب ) یا آلبدو (Albedo)
سپیدایی یا آلبدو به معنی درصد بازتاب نور از سطح یک جسم است. مقادیر این کمیت می‌تواند از صفر (تاریک مطلق) تا یک (روشن مطلق) تغییر پیدا کند. آلبدو را گاه با درصد و گاه با یک عدد اعشاری کوچکتر از یک نشان می‌دهند. این مقدار برای ماه ۰۷/ می باشد .
آلبدو در لاتين به معناي سفيد است. ستاره شناسان برای تعریف میزان بازتاب نوری از سطح یک عضو از منظومه شمسی، اصطلاح “آلبدو” را به کار می برند. که عددی است بین صفر و یک , اگر یک سیاره تمام نوری را که به آن می تابد بازتاب کند(مانند آینه ) آلبدو آن “یک “ می باشد و اگر هیچ نوری بازتاب نکند آلبدو آن صفر است . در فارسی بجای ان از لغت “سپیدائی” استفاده می شود
در منظومه شمسی بیشترین مقدار آلبدو مال “انسلادوس” (قمر بزرگ زحل ) می باشد که ۹۹/ می باشد یعنی ۹۹درصد نوری را که به آن می خورد بازتابش می کند . و کمترین مقدار مربوط به سیارک ها می باشد که ۰۴/ یعنی تنها ۴ درصد نور را بازتابش می کند .
آلبدو (سپیدائی )زمین ۳۶۷/ می باشد و آلبدو (سپیدائی) ماه ۰۷/ می باشد . در حالی که در مورد زهره این عدد به ۸/ می رسد .
آلبدو را تنها به کل نور اخصاص نمی دهند بلکه می توان آلبدو را برای یک ظیف خاص مثلا فرابنفش تعریف و محاسبه کرد.جالب است بدانید که آلبدو ماه در طیف فرابنفش بیشتر از فروسرخ است.
شکل شماره ۳ – سپیدائی یا آلبدو یا ضریب بازتاب
۲- خواص مداری
منظور از خواص مداری در اینجا مشخصه های حرکت ماه در مدارش به دور زمین می باشد .
۱ ) موقعیت در سامانه خورشیدی :
تنها قمر سیاره زمین
۲) حضیض
نزدیکترین فاصله تا مرکز جرم را ( مرکز جرم ماه و زمین در فاصله ۴۷۰۰ کیلومتری مرکز زمین واقع شده است ) حضیض می گویند :
۶۰۰ر۳۶۲ کیلومتر (کمترین فاصله از مرکز جرم زمین و ماه – فاصله ۴۷۰۰ کیلومتری مرکز زمین)
۳) اوج
دور ترین فاصله تا مرکز جرم را اوج می نامند . در مورد ماه : ۴۰۰ر۴۰۵ کیلومتر
۴)نیم قطر بزرگ
مدار ماه به دور زمین بیضی است و نیم قطر بزرگ نصف قطربزرگ بیضی است: ۳۹۹ر۳۸۴کیلومتر
۵) خروج از مرکز مداری
خروج از مرکز مداری پارامتری‌است که توسط آن مقدار تفاوت مدار یک جرم به دور جرمی دیگر از نظر انحراف از یک دایرهٔ کامل بودن را تعیین میکند. این مقدار در مورد ماه ۰۵۴۹/ می باشد .
مقدار صفر این پارامتر دایرهٔ کامل بودن یک مدار را نشان می‌دهد، مقادیر بین صفر و ۱ یک مدار بیضی شکل، و مقدار ۱ نمایان‌گر یک مدار سهموی فرار است و همچنین مقادیر بیشتر از ۱ یک مدار هذلولی است.( شکل شماره
خروج از مرکز را بدین وسیله بدست می آورند( شکل شماره ۴ ) :
که در آن a نیم قطر بزرگ بیضی, b نیم قطر کوچک بیضی و eخروج از مرکز بیضی است .
اگر c را فاصله هر کانون بیضی از مرکز بیضی ( نصف فاصله دو کانون بیضی ) بگیریم بین c و a و b این رابطه بر قرار است :
بنابر این می توانیم بنویسیم :
شکل شماره ۵- خروج از مرکز — شکل شماره ۶ -روش بدست آوردن خروج از مرکز بیضی
۶) دوره تناوب نجومی
مدت زمان گردش کامل ماه به دور زمین از دید ناظرخارج از زمین را دوره تناوب نجومی می گویندکه برابر است با : ۲۷/۳۲۱۶۶۶ روز ( ۲۷ روز و ۷ ساعت و ۴۳ دقیقه و ۱۹ ثانیه )
۷) دوره تناوب هلالی
مدت زمان گردش کامل ماه به دور زمین از دید ناظر زمینی را دوره تناوب هلالی می گویند . ۲۹/۵۳۰۵۸۹ روز ( ۲۹ روز و ۱۲ ساعت و ۴۴ دقیقه و ۳ ثانیه )
نکته : همانطور که دیده می شود دوره تناوب نجومی با دوره تناوب هلالی تفاوت دارد تفاوت آنها را بعد شرح می دهیم . علت اختلاف این دو را بعدا مفصل توضیح می دهیم .
۸) سرعت متوسط مداری
سرعت خطی حرکت ماه به دور زمین را سرعت متوسط مداری می گویند که در مورد ماه برابر است با :
۱/۰۲۲ کیلومتر در ثانیه
۹) زاویه انحراف
زاویه ای که صفحه مدار ماه به دور زمین با دایره البروج می سازذ را زاویه انحراف می نامند که در مورد ماه ۵/۱۴۵ می باشد .
۱۰) قطر زاویه ای
قطر زاویه ای اندازه قطری است که در آسمان زمین دیده می شود . اگر مدار ماه به دور زمین دایره کامل بود قطر زاویه ای ماه مقداری ثابت بود ولی چون مدار ماه به دور زمین ثابت نیست و فاصله آن از زمین کم و زیاد می سود قطر زاویه ای ماه ۲۹/۳تا ۳۴/۱دقیقه قوسی می باشد
۱۱ ) قدر ظاهری
قدر ظاهری (apparent magnitud) مقیاسی عددی از روشنایی ستارگان از دید ناظر در زمین است. هرچه مقدار آن کمتر باشد ستاره نورانی تر است. قدر ظاهری را با m نشان می‌دهند.
قدر ماه۱۲/۵- تا ۱۲/۹- مقیاسی عددی از روشنایی اجرام آسمانی از دید ناظر در زمین است. هرچه مقدار آن کمتر باشد ستاره و آن جرم نورانی تر است. قدر ظاهری را با m نشان می‌دهند. بیشترین قدر مربوط به خورشید است که ۲۶- می باشد .
نکته : واحد قدر به صورت لگاریتمی است . به این صورت که ستارگان قدر اول ۱۰۰ بار از ستارگان قدر ششم کم نورترند .
۲- مختصری از جغرافیای ماه
علم جغرافیا به شناخت عوارض سطحی زمین ( کوه ها و درشت هاو دریاها و…)محدود می شود حال اگر به این را به شناخت عوارض سطحی ماه گسترش بدهیم می توانیم از جغرافیای ماه استفاده کنیم , منجمان به جای این از کلمه “ماه سنجی” استفاده می کنند که همان جغرافیای ماه می باشد .
همانند روی زمین در روی ماه هم عوارض مختلفی شامل : کوه ها و دشت ها و دریاها و … تا گودال های برخوردی دیده می شود .
مطالبی که در این قسمت گفته می شود در واقع خلاصه ای است از جغرافیای ماه که در این قسمت به طور مختصر به توضیح آنها خواهیم پرداخت و توضیح کاملتر را در بخش جغرافیای ماه می دهیم .
۱) مدارها و نصف النهارهای ماه
همچنان که برای مشخص کردن نقاط بر روی زمین مدار و نصف النهار تعریف می کنیم برای مشخص کردن نقاط روی کره ماه هم مدارها و نصف النهار ها را تعریف می کنیم. برای این منظور احتیاج به تعریف نصف النهار مبدا در ماه داریم
۲) نیمه پنهان و نیمه آشکار ماه
به دلیل قفل گرانشی ما از روی زمین فقط یک روی ماه را می بینیم بنابر این ماه دو رو دارد . نیمه پنهان و نیمه آشکار
نیمه آشکار یا مرئی : نیمه ای از ماه هست که همیشه از روی زمین می بینیم .
نیمه پنهان یا نامرئی : نیمه ای از ماه هست که از روی زمین نمی بینیم .
۳) دریاهای ماه
مناطقی از ماه که امروزه دریا نامیده می شوند در واقع فقط نام دریا را یدک می کشند . و هیچ آبی ندارند .
در سال ۱۶۱۰ وقتی که گالیله با تلسکوپ تازه اختراع شده خود به رصد ماه پرداخت نواحی تاریکی را در سطح آن مشاهده کرد و فکر کرد که این نواحی تاریک دریاست و لذا این مناطق را دریا نامید.
۴) کوه های ماه
ماه سرزمینی کوهستانی است و کوه ها و رشته کوه های بلندی در آن وجود دارد.
۵) دهانه ها ( چاله ها )
یک دهانه یا چالهٔ ماه، یک گودال با کفی مسطح و دایره‌ای شکل در کرهٔ ماه است که با دیواره‌ای گرد محصور شده است. تقریباً تمامی چاه‌های کرهٔ ماه از نوع دهانه‌های برخوردی هستند که در واقع از برخورد شهاب سنگ‌ها بوجود آمده‌اند ( به هین چاله ها گودال های برخوردی نیز می گویند )
برای مطالعه کاملتر به ( جغرافیای ماه مراجعه کنید )
۳- مختصری از زمین شناسی ماه
ماه از نظر زمین شناسی سیاره ای مرده است یعنی پدیده های زمین شناسی مانند : حرکات تکتونیک , زمین لرزه ( به تعداد محدود اتفاق می افتد ) ,آتشفشان , کوهزائی و… پدیده های در ارتباط با زمین شناسی تقریبا در ماه اتفاق نمی افتد . از طرفی بعلت نداشتن جو پدیده هائی مانند فرسایش هم اتفاق نمی افتد.
مطالبی که در این قسمت گفته می شود در واقع خلاصه ای است از زمین شناسی ماه که در این قسمت به طور مختصر به توضیح آنها خواهیم پرداخت و توضیح کاملتر را در بخش زمین شناسی ماه می دهیم .
۱) قسمت های داخلی ماه
ماه مثل زمین سه بخش دارد: پوسته، گوشته (mantle) و هسته. اما تركيبات، ساختمان و منشأ مناطق مختلف ماه خيلي با زمين متفاوت است. ماه از يك پوسته خارجي سخت، گوشته خارجی سخت و انعطاف ناپذير، گوشته داخلي نيمه سخت و هسته لايه ای برخوردار است.
۲) مقایسه زمین شناسی ماه و زمین
اگر ضخامت بخش های مختلف ماه را در نظر بگیریم حدود ۸۶ درصد ماه جامد و ۱۴درصد ماه مایع است در حالی که۸۱ درصد زمین مایع و ۱۹درصد جامد است و اگر حجم لایه ها را در نظر بگیریم ۵/۱ درصدماه مایع و ۵/۹۸درصد آن جامد است . و در مقابل ۹۸ درصد زمین مایع و ۲ درصد آن جامد است .
بنابر این زمین کره ای زنده است که فعالیت های زمین ساختی ( آتشفشان ها و زمین لرزه و… ) در آن هنوز ادامه دارد در حالی که تقریبا تمامی فعالیت های زمین ساختی در ماه متوقف شده است .
۳) دریاهای ماه چگونه بوجود آمدند
در ابتدای خلقت ماه که فعالیت های آتشفشانی در روی ماه زیاد بود مواد مذابی که از اعماق ماه بیرون آمدند در دشت های پهناور سرد شدند و یک لایه سخت را روی ماه تشکیل دادند که امروزه دریاهای ماه نامیده می شوند .
۴) کوه های ماه چگونه شکل گرفته اند
شکل گیری کوه ها در ماه با آنچه در روی زمین می بینیم بکلی متفاوت است . بیشتر کوه ها در روی زمین نتیجه حرکات صفحه های زمین (تکنوتیک ) می باشد در حالی که روی ماه نتیجه آتش فشان های قدیمی (تا ۳ میلیارد سال پیش هنوز آتش فشان های ماه فعال بودند) و برخوردهای شهاب سنگی می باشند .
۵) چاله ها و گودال های ماه
اگر ماه را با تلسکوپ و یا دوربین دوچشمی قوی نگاه کنیم می بینیم که پر از چاله می باشد . حدود ۳۰۰۰۰۰ چاله در ماه وجود دارد که همه منشاء شهاب سنگی دارد . و از برخورد شهاب سنگ ها بوجود آمده اند و بسته به نوع برخورد و حجم و جرم و شکل شهاب سنگ چاله ها شکل های متفاوتی به خود می گیرند .
برای مطالعه سایر مقاله های نجومی روی شکل زیر کلیک کنید.
برای مطالعه مقاله های روانشناسی اینجا را کلیک کنید .
عکس های طبیعت, طبیعت خوانسار , شکوفه های بهاری , گلستان کوه ,دانلود آلبوم های کامل بهترین و زیباترین عکس ها ,آلبوم هائی با صدها عکس کیفیت بالا , در هیچ کجای اینترنت این عکسها را پیدا نمیکنید , عکس هابدون استفاده از تکنیک های فتوشاپ تهیه شده , کاملا طبیعی
برای آموزش کامل و حرفه ای گوگل مپ روی شکل زیر کلیک کنید
۱) هر گونه اظهار نظر را در فرم اظهار نظر کاربران وارد کنید .
۲) نظرات بعد از تایید مدیریت نشان داده می شود .
۳) با انتقادات و پیشنهادات سازنده خود ما را هرچه بیشتر همراهی کنید . مدیریت از انتقادات و پیشنهادات سازنده شما استقبال میکند .
۴) هرگونه بهره برداری : کپی تمام و یا قسمتی از مطالب این سایت بدون ارجاع منبع آن ممنوع می باشد .
۵) تکثیر فایل های Pdf با ذکر منبع آزاد ولی فروش آن تحت هر عنوان و با ذکر منبع هم ممنوع می باشد .
