نجوم اشعه ایکس با ماهواره(۲)- ماهواره های سایر کشورها

بررسی ومطالعه پرتو ایکس که از فضا به سمت زمین می آیدرا اخترشناسی پرتو ایکس مینامند.در مقاله “نجوم اشعه ایکس با ماهواره(۱)-ماهواره های ناسا “ ضمن توضیح در مورد اشعه ایکس و نجوم اشعه ایکس ماهواره های اشعه ایکس ناسا را توضیح دادیم . در این مقاله که ادامه مقاله فوق است ماهواره های اشعه ایکس کشورهای دیگر ( ژاپن ، هندو چین ، روسیه و شوروی ، ماهواره های اشعه ایکس اروپا) توضیح می دهیم و البته قبل از آن توضیح کوتاهی در موردگرانش و ماهواره داده و بعد توضیح کوتاهی هم در مورد نجوم ماهواره ای می دهیم.کسانی که مایلند فقط اصل مطلب را مطالعه کنند می توانند از بخش سوم شروع کنند همچنین خلاصه کلیه بخش های مقاله در بخش (خلاصه مطلب) جمع آوری شده است .

۱- مختصری از گرانش و ماهواره

قبل از توضیح در موردحرکات مداری بهتر است درمورد گرانش و قانون جاذبه عمومی توضیحات مختصری بدهیم برای توضیحات کاملتر به لینک مقاله هائی که گذاشتیم(با رنگ آبی) مراجعه کنید.بخصوص مقاله “ قانون جاذبه عمومی نیوتن“ را حتما مطالعه کنید.

۱) فصل اول گرانش

بی شک گرانش یکی از مهمترین نیروهای طبیعت است بدون نیروی گرانش هیچ ستاره و سیاره…بوجود نمی آمد و جهان شکل نمی گرفت.در بخش اول گرانش ازتاریخچه گرانش شروع کرده و بعد توضیح میدهیم که نیوتن چگونه نیروی گرانش را کشف کردو بعدهم به مسائل دررابطه باگرانش میپردازیم برای مطالعه کامل مقاله های فصل اول گرانش به “ جمع بندی مقاله های فصل هفتم – گرانش(۱) “ مراجعه کنید.

۲) فصل دوم گرانش

در فصل دوم که ادامه فصل اول است از مقاله « گرانش سطحی » شروع کرده و مقاله های دیگر را در رابطه با گرانش و به خصوص گرانش سطحی نوشتیم . برای مطالعه در مورد مقاله های این فصل به “جمع بندی مقاله های فصل هشتم – گرانش(۲) “ مراجعه کنید .

۳) فصل سوم گرانش

درفصل سوم نظریه های نوین که در مورد گرانش مطرح شده شرح می دهیم از «انبساط جهان» شروع کرده و بعد به ماده و انرژی تاریک و…بعد نسبیت عام انشتین می پردازیم و گرانش را از این دیدگاه مورد بررسی قرار می دهیم.برای مطالعه مقاله های فصل سوم گرانش به “جمع بندی مقاله های فصل مهم- گرانش(۳) ” مراجعه کنید . 

۴) مهمترین مقاله های سه فصل گرانش

برای مطالعه مقاله های مربوط به ماهواره توصیه میشود حتما سه مقاله مربوط به فصل گرانش راحتما مطالعه کنید این سه مقاله عبارتند از :
۴-۱) مقاله “قانون جاذبه عمومی نیوتن“ : در این مقاله در مورد قانون جاذبه عمومی و مطالب مرتبط با آن توضیح کامل داده شده است .
۴-۲) مکانیک مداری و قوانین کپلر(۱):درمقاله “مکانیک مداری و قوانین کپلر(۱)“در مورد مکانیک مداری و قوانین کپلر توضیح داده و قوانین کپلر را ثابت کردیم .
۴-۳) مکانیک مداری و قوانین کپلر (۲) : در مقاله “مکانیک مداری و قوانین کپلر (۲) “در مورد کاربرد قوانین کپلر(بخصوص قانون سوم کپلر) و انواع مدارهای کپلری توضیح می دهیم .

۵) فصل اول ماهواره

امروزه همه ما به اهمیت ماهواره و نقش آن در تکنولوژی و تمدن کنونی ما و خدماتی که این ابزارها به طور مستقیم و غیر مستقیم به ما ارائه می دهند واقف هستیم .بنابر این در ادامه مقاله های نجومی دو فصل را هم به ماهواره ها اختصاص دادیم در فصل اول ابتدا در مورد ماهواره توضیح داده و بعد به مدارهای ماهواره ای و اجزاء ماهواره ها پرداخته و بعد انواع مختلف ماهواره ها را بر حسب کاربرد توضیح می دهیم . برای مطالعه مقاله های این فصل «فصل اول ماهواره »به “جمع بندی مقاله های فصل دهم – ماهواره “ مراجعه کنید.

۲- مختصری از مقاله های فصل نجوم ماهواره ای

علم نجوم قدمتی چندهزار ساله دارد.حداقل از زمان باستان بشر ابتدا  ازسر کنجکاوی بعداز سر نیاز به شناخت آسمان و رصداجرام نجومی پرداخت و همین باعث پیشرفت علم نجوم شد. در فصل نجوم ماهواره ای در مورد رصدخانه های فضائی ، انواع رصدخانه های فضائی ، اهمیت آنها و…به صورت کامل توضیح می دهیم . در این بخش درمورد مطالبی که درمقاله های قبلی در مورد رصدخانه های فضائی ذکر شد به طورخلاصه می پردازیم .    

۱) نجوم ماهواره ای و ماهواره های نجومی

یکی از مهمترین کاربردهای ماهواره ،رصداجسام فضائی به کمک ماهواره می باشد که به آن نجوم ماهواره ای می گویند، درنجوم ماهواره ای تلسکوپ ها و رصدخانه ها را به جای استقرار درروی زمین در فضا کار می گذارند در مقاله “ نجوم ماهواره ای “به صورت کامل توضیح می دهیم که چرا رصدخانه و تلسکوپ ها را به جای استقرار در روی زمین در فضا و بر روی ماهواره ها کار می گذارند .

۲) ماهواره های نجومی (رصد در طیف مرئی)

اگر رصددر طیف هائی مانند(گاما ، ایکس ، فرابنفش و…)در روی زمین امکان پذیر نمی باشد ، رصد در طیف مرئی امکان پذیر می باشد زیرا تابش های مرئی از جو عبور می کنند و هم اینک نیز هزاران رصدخانه زمینی در روی زمین مشغول رصد می باشند با این وجود دانشمندان با صرف هزینه های گزاف و مشکلات بسیار زیاد بسیاری از رصدخانه هائی که در نور مرئی به کاوش مشغول می باشندرا به فضا برده اند ، راستی چرا ؟
در مقاله « نجوم ماهواره ای در طیف مرئی » ضمن توضیح کامل در مورد فوائد و زیان های ساخت و اسقرار رصدخانه ها در فضا(همچنین روی زمین)به معرفی بعضی از این رصدخانه ها و تلسکوپ ها خواهیم پرداخت.

۳) رصد سیاره های فرا خورشیدی به کمک ماهواره

سیاره های فرا خورشیدی سیاره هائی هستند که به جای گردش در مدار خورشید به دور ستاره های دیگری گردش می کنند.
 در مقاله “رصدسیاره های فراخورشیدی به کمک ماهواره “ به بسیاری از این پرسش ها در مورد : « سیاره های فرا خورشیدی » ، « تاریخچه کشف سیارات فرا خورشیدی » و…خواهیم پرداخت همچنین مهمترین رصدخانه ها و تلسکوپ های کشف سیاره های فرا خورشیدی(کورت ، کپلر ، تس ، چیاپس و…) را معرفی و توضیح می دهیم و در مقاله های ” سیاره های فراخورشیدی(۱)“ و“ سیاره های فراخورشیدی (۲)“ و همچنین مقاله“روش های شناسائی سیاره های فرا خورشیدی »در مورد سیارات فراخورشیدی ، اهمیت آنها و…روش های شناسائی آنها به طور کامل تری توضیح خواهیم داد.

۴)  نجوم اشعه گاما با ماهواره

اخترشناسی پرتو گاما یعنی بررسی پرتوهای گاما که از فضا به سمت زمین می آیند با توجه به این که پرتوهای گاما صدها و هزاران و حتی میلون ها بار از پرتوهای نور مرئی بیشتر بوده و از طرف دیگر بر خلاف نور مرئی جهان در برابر پرتوهای گاما بسیار شفاف تر می باشد بنابراین با دریافت و بررسی اشعه گاما اطلاعات بسیار بیشتر و با ارزش تری نسبت به نور مرئی می توان بدست آورد و از این رو اهمیت اخترشناسی پرتو گاما بیش از پیش آشکار می شود.
در مقاله “نجوم اشعه گاما با ماهواره “در مورد اشعه گاما ، اخترشناسی پرتو گاما ،اهمیت آن ، تابش ها و انفجارهای گاما و…رصدخانه های پرتو گاما توضیح می دهیم.

۵) نجوم اشعه ایکس با ماهواره(۱)-ماهواره های ناسا

بررسی ومطالعه پرتو ایکس که از فضا به سمت زمین می آیدرا اخترشناسی پرتو ایکس مینامند.اخترشناسی پرتو ایکس یک شاخه نسبتا جوان در نجوم می باشد که به مطالعه، رصد و پایش پرتو ایکس ازاجرام آسمانی می‌پردازد. منابع اشعه ایکس در فضا بسیار زیاد می باشند از جو ستارگان بسیار داغ تا انفجار ابرنواخترها و…  این اشعه از گازهای بسیار داغ درحدود میلون ها درجه و همچنین رویدادهای خشونت آمیزی مانندانفجار ابرنواخترها بوجود می آید.در مقاله “نجوم اشعه ایکس با ماهواره(۱)-ماهواره های ناسا“درمورد اخترشناسی پرتو ایکس و اهمیت آن توضیح داده و در ادامه در مورد رصدخانه های پرتو  ایکس ناسا توضیح می دهیم .

۳- اخترشناسی اشعه ایکس

بررسی ومطالعه پرتو ایکس که از فضا به سمت زمین می آیدرا اخترشناسی پرتو ایکس مینامند.اخترشناسی پرتو ایکس یک شاخه نسبتا جوان در نجوم می باشد که به مطالعه، رصد و پایش پرتو ایکس از اجرام آسمانی می‌پردازد. در این بخش در مورد اخترشناسی اشعه ایکس و اهمیت آن توضیح می دهیم و البته قبل از آن در مورد امواج الکترومغناطیس و بعد اشعه ایکس توضیح مختصری می دهیم .

۱) امواج الکترو مغناطیس

امواج الکترو مغناطیس پدیده های موجی هستند که از تبدیل میدان های الکتریکی و مغناطبسی به یکدیگر در فضا منتشر شده و به سرعت نور حرکت و منتقل می شوند . امواج الکترومغناطیس طیف گسترده ای از تابش ها را در بر می گیرند که نور مرئی کسر بسیار کوچکی از این تابش ها می باشد . این تابش ها همگی حامل انرژی بوده و تفاوت آنها در طول موج (فاصله بین دو قله موج)و فرکانس یا بسامد(تعداد موج های تولید شده در واحد زمان) می باشند و همین تفاوت خواص آنها را بسیار متفاوت کرده است . برای مطالعه در مورد امواج الکترومغناطیس به مقاله “  امواج الکترومغناطیس “ مراجعه کنید .

۲) اشعه ایکس

در بین امواج الکترومغناطیس پرتوهای ایکس بعد از گاما دارای پائین ترین طول موج و در نتیجه بالاترین فرکانس و انرژی می باشند . تابش پرتو ایکس هم مانند گاما خطرناک است(البته نه به اندازه گاما)با این حال قرارگرفتن طولانی در معرض اشعه ایکس می تواند باعث ایجاد انواع سرطان ها و جهش های ژنتیکی شود. درروی زمین اشعه ایکس توسط دستگاه تولید اشعه ایکس بوجود آمده و درفضا اشعه ایکس از گازهای بسیار داغ که میلون ها درجه حرارت دارند(مانند اتمسفر ستاره های بسیار داغ)و یا دررویدادهای خشونت آمیزی مانند انفجار ابرنواخترها بوجود می آید.

۳) اخترشناسی پرتو ایکس X-ray astronomy

بررسی پرتو ایکس که ازفضا به سمت زمین می آیدرا اخترشناسی پرتو ایکس( X-ray astronomy)می گویند. اخترشناسی پرتو ایکس یک شاخه نسبتا حوان درنجوم می باشد.مطالعه پرتو ایکس رسیده از فضا اطلاعات بسیارمفیدی درموردستارگان ودیگرمنابع تولید اشعه ایکس به مامیدهد.ازآنجائی که جوزمین اجازه عبور پرتوهای ایکس رسیده ازفضا را نمی دهدبرای مطالعه و بررسی اشعه ایکس باید رصدخانه ها و تلسکوپ ها را در فضای خارج ازجو زمین قرارداد.به کمک پیشرفت تکنولوژی و حساسیت آشکارسازهای اشعه ایکس و…اکتشافات جدید در فیزیک و اخترشناسی ، نجوم اشعه ایکس رشدبسیار چشمگیری داشته به گونه ای که امروزه می توانیم اشعه ایکس رسیده از فضا را رصدکرده و اطلاعات گرانبهائی درمورد منابع تولید اشعه ایکس بدست آورد.

۴) موانع رصد پرتوهای ایکس

در بین لایه های جو زمین لایه ای وجود دارد به نام یونسفر(یون سپهر) لایه یونوسفر از ارتفاع۵۰کیلومتری شروع وتا۵۰۰کیلومتری گسترده می شود این لایه تابش های گاما و ایکس که از فضا به ما می رسد را جذب کرده و آن رابه تابش های بی خطر مادون قرمز تبدیل می کند بنابراین رصد تابش های ایکس(همچنین تابش های گاما) از روی زمین امکان پذیر نمی باشد و برای رصداین تابش ها باید دوربین ها و آشکارسازهای رصد اشعه ایکس را در ماهواره قرار داد و در خارج از جو زمین این پرتوها را رصد کرد .

۵) ماهواره های رصد پرتوهای ایکس

حتی قبل از اولین رصدهای اشعه ایکس و گاما دانشمندان پی برده بودند که در فضا منابع بسیار زیادی از اشعه ایکس وجود دارد. ولی دانشمندان نمی توانستند به آنها دست پیدا کنند . قبل از شروع عصر فضا و ماهواره دانشمندان آشکارسازهای اشعه ایکس را بر فراز بالن های ارتفاع بلند قرار داده تا بتوانند در لایه های بالائی جو اشعه ایکس رسیده از فضا را آشکار کنند ولی نظر به این که لایه یونسفر خیلی بالاتر از سقف پرواز بالن ها قرار داشت موفقیت چندانی در این راه کسب نکردند . بعد از شروع عصر ماهواره اولین آشکارسازهای اشعه ایکس را سوار بر ماهواره ها به فضا فرستادند که در بخش های بعد در این مورد توضیح می دهیم .

۴- مروری بر ماهواره های اشعه ایکس ناسا

با شروع عصر فضا و ماهواره ، امکان این پیدا شدکه به وسیله ماهواره ، پرتوهای ایکس رسیده از فضا را رصد کنند در این میان مانند بسیاری از حوزه های مربوط به نجوم و فضا و فضانوردی این آمریکا بود که پیشتاز بود بنابراین اولین ماهواره های رصداشعه ایکس هم توسط ناسا به فضا فرستاده شد و هم اینک هم پیشرفته ترین ماهواره ها متعلق به ناسا می باشد.
در مقاله “نجوم اشعه ایکس (۱) – ماهواره های آمریکا “ در مورد نجوم اشعه ایکس و ماهواره های رصد اشعه ایکس ناسا به طور کامل توضیح دادیم آنچه دراین بخش توضیح می دهیم تقریبا خلاصه ای از مقاله فوق است.

۱) رصدخانه های فضائی مخصوص اشعه ایکس ناسا

این ماهواره هایا «فقط در طیف اشعه ایکس کارکرده» و یا عمده فعالیت آنها در طیف اشعه ایکس بوده ولی به  صورت خیلی مختصر درطیف های دیگر هم فعالیت کرده و میکنند برای نمونه می توان به این موارد اشاره کرد :
«ماهواره اهورو(Uhuru)» ، «آریل۵(Ariel 5)» ، «ساس-۳(SAS-3)» ، «رصدخانه نجومی انرژی بالا-۱ (HEAO1)» ، «رصدخانه نجومی انرژی بالا-۲ ،رصدخانه انشتین(HEAO 2)»،«کاوشگرزمان سنج پرتو ایکس روسی(RXTE)» ، « رصدخانه پرتو ایکس چاندرا (Chandra) » و « تلسکوپ آرایه‌ای طیف‌سنجی هسته‌ای (NuSTAR) »

۲) رصدخانه های فضائی اشعه ایکس ناسا که چند کاره هستند

دسته ای از ماهواره های ناسا هستند که علاوه بر طیف اشعه ایکس در سایر طیف ها هم رصد می کنند( معمولا گاما و فرا بنفش) مهمترین این ماهواره ها عبارتند از :
« رصدخانه نجومی انرژی بالا۳ (HEAO 3) » ، « کاوشگر چشمه‌های پرانرژی گذار۲) (HETE » و « رصدخانهٔ مأموریت انفجار پرتوی گاما سوئیفت(Swift) »

۳) جدیدترین رصدخانه های اشعه ایکس ناسا

این دو کاوشگر نه تنها جدیدترین کاوشگرهای ناسا می باشند بلکه علاوه بر رصد اشعه ایکس کارهای دیگری هم در این رابطه انجام می دهند این دو کاوشگر عبارتند از :
« کاوشگر ترکیب داخلی ستاره نوترونی NICER »، «کاوشگر تصویر برداری قطبش سنجی اشعه ایکس IXPE »

۴) ناوگان رصدخانه های فضائی ناسا

ناسا تاکنون ده ها ماهواره کوچک و بزرگ را برای رصد انواع طیف های الکترومغناطیس به فضا فرستاده است که بیشتر آنها به پایان عمر خود رسیده و دیگر فعال نیستند و بعضی از آنها هنوز هم فعال بوده و به فعالیت خود ادامه می دهند . مهمترین این رصدخانه ها که به « ناوگان رصدخانه های فضائی ناسا » معروفند عبارتند از :
۴-۱) رصدخانه فضائی فرمی( Fermi) :تلسکوپ فضائی فرمی(گلاست)یکی از پیشرفته ترین و مهمترین تلسکوپ های فضائی می باشد که برای رصدو ثبت« اشعه گاما و انفجارهای گاما » در تاریخ ۱۱ژوئن ۲۰۰۸به مدار نزدیک زمین(حدود ۵۳۵ کیلومتری) فرستاده شد هم اکنون نیز مشغول رصدجهان در طیف گاما می باشد.
۴-۲) چاندرا (Chandra) : رصدخانه « اشعه ایکس چاندرا » درتاریخ ۲۳ ژوئیه ۱۹۹۵در مداری بیضوی بسیار کشیده و بلند (۵۰۰ر۱۳۴- ۳۰۰ر۱۴کیلومتر)به فضا فرستاده شده و هم اکنون نیز مشغول کار می باشد .
۴-۳)سوئیفت(Swift ) : سوئیفت در ابتدا قرار بود برای شناسائی پرتوهای گاما به کار گرفته شود ولی بعد به یک تلسکوپ چهارکاره (گاما ، پرتوهای ایکس ، ماوراءبنفش و نور مرئی تبدیل شد ) این ماهواره در ۲۰ نوامبر ۲۰۰۴ به مدار نزدیک زمین (۶۰۴- ۵۸۵ کیلومتر) فرستاده شده و هم اکنون نیز فعال است .
۴-۴) تلسکوپ فضائی هابل(Hubble) : هابل مهمترین تلسکوپی بوده و هست که برای رصد در نور مرئی در تاریخ ۲۴ آوریل۱۹۹۰در مداری تقریبا دایره ای(۵۴۰ کیلومتر) قرار گرفت و هم اکنون نیز مشغول کار می باشد.
۴-۵) تلسکوپ فضائی اسپیتزر(Spitzer) : این تلسکوپ مهمترین رصدخانه فضائی برای رصد آسمان در طیف « مادون قرمز» می باشد اسپیتزر در ۲۵ اوت ۲۰۰۳ در نقطه لاگرانژی L2 قرار گرفت .
۴-۶) تلسکوپ جیمز وب(James Webb):این تلسکوپ که در تاریخ ۲۵دسامبر۲۰۲۱ به نقطه لاگرانژی L2 فرستاده شد و در طیف های « نارنجی،قرمز و مادون قرمز» فعالیت می کند و هنوز(۱۴۰۰-۲۰۲۲)کارخود را شروع نکرده قرار است جایگزین هابل و اسپیتزر شود. درموردتلسکوپ جیمز وب درمقاله“ تلسکوپ جیمز وب “ به طور کامل توضیح می دهیم .

 

۵- ماهواره های اشعه ایکس ژاپن

ژاپن یکی از پیشرفته ترین کشورهای جهان است و در زمینه های مختلف علمی یکی از کشورهای پیشرو  می باشد. بنابراین در زمینه های فضائی و علوم مربوط به آن(مانند: فضانوردی ، نجوم و اخترفیزیک و …)نیز یکی از پیشرفته ترین کشورهای جهان می باشد دراین بخش در مورد ماهواره های نجومی ژاپن که در زمینه اشعه ایکس فعالیت می کنند توضیح می دهیم. و البته قبل ازآن توضیح کوتاهی هم در مورد سازمان های فضائی ژاپن(JAXA و ISAS)می دهیم .

۱) آژانس کاوش‌های هوافضای ژاپن(جاکسا) JAXA

آژانس پژوهش‌های هوافضای ژاپن(Japan Aerospace Exploration Agency)به اختصار JAXA (جاکسا) سازمان فضائی کشور ژاپن می باشدجاکسا در تاریخ یکم اکتبر ۲۰۰۳ میلادی از طریق ادغام سه سازمان مستقل تشکیل شد و مسئول پژوهش، توسعهٔ فناوری و پرتاب ماهواره به مدار است. دفتر جاکسا در چوفو توکیو و مهمترین پایگاه فضائی آن در«مرکز فضایی تانیگاشیما » درجزیرهٔ تانیگاشیما می باشد.

۲) مؤسسه علوم فضایی و فضانوردی ژاپن ISAS

مؤسسه علوم فضایی و فضانوردی ژاپن(Institute of Space and Astronautical Science) یا (ISAS) مؤسسه علوم فضایی و فضانوردی، یک سازمان ملی تحقیقات ژاپنی در زمینهٔ اخترفیزیک است که با استفاده  از موشک‌ها ، ماهواره‌های اخترشناسی و کاوشگرهای بین سیاره‌ای نقش مهمی در توسعهٔ فضایی ژاپن دارد. از سال ۲۰۰۳، این مؤسسه بخشی از آژانس کاوش‌های هوافضای ژاپن (JAXA) است .

۳) ماهواره تشعشع کیهانی هاچوکو HAKUCHO

ماهواره « هاکوچو (HAKUCHO)»که نام دیگرش«CORSA-b »می باشد اولین ماهواره رصداشعه ایکس ژاپن بود که توسط ISAS(که زیر مجموعه ای ازجاکسا میباشد)ساخته و مدیریت شد.هاکوچو (درزبان ژاپنی«هاکوچو»به معنی مرغ وخروس است)درتاریخ۲۱فوریه ۱۹۷۹برای رصدپرتوهای ایکس به مدار پائین زمین(۵۷۷-۵۴۵ کیلومتر) فرستاده و تا تاریخ ۱۵آوریل ۱۹۸۵توانست بسیاری ازمنابع اشعه ایکس را کشف کند از جمله کشفیات آن می توان به «مقایسه تغییرات دوره ای در تپ اخترها » و « کشف انفجارهای پرتو ایکس » اشاره کرد .

۴) تنما TENMA

ماهواره «تمنا (TENMA) »که نام دیگرش«ASTRO-B» می باشددومین ماهواره ای بوده که از طرف ISAS برای رصد پرتو های ایکس ساخته شد و در تاریخ ۲۰ فوریه ۱۹۸۳ازمرکزفضائی کاگوشیما و با موشک M-3S-3 به مدار پائین زمین(حدود ۵۰۰کیلومتر)فرستاده شدتمنا(در مذهب بودائی یکی ازدوازده الهه نگهبان می باشد)برای رصد اشعه ایکس…به فضا فرستاده شد ولی مدت کوتاهی پس ازپرتاب(ژوئیه ۱۹۸۴)باطری های ماهواره ازکار افتادند و ماهواره نتوانست کارمفیدی انجام دهدودر۱۹ژانویه۱۹۸۹به طور کامل سقوط کردبنابراین تمنا پروژه موفقی نبود ولی ساخت ماهواره های اشعه ایکس ادامه یافت.
نکته : سری ماهواره های ژاپن که نحت عنوان «ماهواره پیشرفته کیهان شناسی و اخترشناسی
«Advanced Satellite for Cosmology and Astrophysics »برای رصد اشعه ایکس ساخته شدند قبل از پرتاب با خلاصه کردن نام آن،همگی به نام هایASTRO-A ، ASTRO-B ، ASTRO-C و … نامیده شدند و بعد از پرتاب یک نام اختصاصی هم به نام آنها اضافه شد (مانند ماهواره تمنا که اول ASTRO-B بود)

۵) گینگا Ginga

بعد از شکست پروژه تمنا درتاریخ ۵ فوریه ۱۹۸۷سومین ماهواره رصداشعه ایکس ژاپن به نام«گینگا Ginga» (نام دیگرش«ASTRO-C» می باشد) از مرکزفضایی اوچینورا ژاپن (Uchinoura Space CenteR) و با موشک ماهواره بر M-3S2 به مدارپائین  زمین «مدار لئو»(۵۹۵-۵۳۰کیلومتر)فرستاده شد تا تابش های اشعه ایکس و انفجارهای گاماوایکس را ردیابی و اندازه گیری کند.درساخت این ماهواره علاوه برISAS آمریکا(آزمایشگاه ملی لس آلاموس و ناسا) و بریتانیا (دانشگاه لستر)هم کمک کردند(بخصوص برای ساخت ردیاب های اشعه گاما)پروژه گینگا در کل پروژه موفقی بود . ازجمله کشفیات بسیار مهم Ginga کشف ابرنواختری در کهکشان ابر ماژلانی بزرگ بود (این نخستین بار بعد از۴۰۰سال ابرنواختری مشاهده می شد)مشاهده بعدی در ابرماژلانی بزرگ تراکم نوترینو رانشان دادکه این کشف منجر به دریافت جایزه نوبل فیزیک سال۲۰۰۲ به دانشمند اخترفیزیکدان ژاپنی ماساتوشی کوشیبا(متولد۱۹سپتامبر۱۹۲۶ – وفات۱۲نوامبر۲۰۲۰) شد همچنین با مشاهده اشعه گاما و ایکس از درون سیاه چاله ها گینگا توانست اطلاعات مفیدی از سیاه چاله ها بدست بیاورد .

۶) ماهواره ASCA

ماهواره پیشرفته کیهان شناسی و اخترشناسی « Advanced Satellite for Cosmology and Astrophysics » که به اختصار« ASCA » نامیده می شود (نام دیگرش«ASTRO-D» می باشد)چهارمین ماهواره اشعه ایکس ژاپن و دومین ماهواره آمریکا بود که با مشارکت سازمان های فضائی ناسا و جاکسا ساخته شد و در تاریخ ۲۰ فوریه ۱۹۹۳ازمرکزفضایی «اوچینورا ژاپن»و با موشک ماهواره بر« Mu-3SII »به مدار پائین زمین«مدارلئو» (۶۱۵-۵۲۴کیلومتر) فرستاده شده و توانست تا تاریخ ۲ مارس ۲۰۰۱ به فعالیت خود ادامه دهد .
بعد ازپرتاب حدود هشت ماه طول کشید تا عملکرد آن تثبیت شود و بعد شروع به ارسال عکس ها و تصاویر و اطلاعات خود کرد . داده های این رصدخانه فضائی در اختیار منجمان و اخترفیزیکدانان کشورهای ژاپن و آمریکا و همچنین کشورهای اروپائی قرار گرفت این رصدخانه اشعه ایکس مجهز به چهار دوربین بود و با استفاده از همین امکانات توانست بیش از۳۰۰۰مشاهده انجام دهدکه منجر به تولید ۱۰۰۰مقاله علمی شد.زمان استفاده از این تلسکوپ به صورت۱۸ماه برای ژاپن و ۱۲ماه برای آمریکا در نظرگرفته شدبا این حال داده های این ماهواره به رایگان در اختیار  دانشمندان همه جهان (بخصوص اتحادیه اروپا)قرار گرفت .
در۱۴ژوئیه ۲۰۰۰طی یک طوفان خورشیدی کنترل سفینه مختل شدو ازدست رفت و بعد در۲مارس۲۰۰۱واردجو زمین شدو ازبین رفت.

۷) سوزاکو SUZAKU

سوزاکو SUZAKU پنجمین پروژه ازپروژه های اشعه ایکس ژاپن می باشد .قبل از سوزاکو ماهواره ای با نام «ASTRO-E»به مدار زمین پرتاب شد که پرتاب موفقیت آمیز نبود و ASTRO-E(که بعد از شکست ASTRO-E1 نامیده شد)۴۲ثانیه بعد ازپرتاب سقوط کرد و از این رو ماهواره ASTRO-E2 را به عنوان جانشین ماهواره منهدم شدهASTRO-E1 به مدار فرستادند.(ارتفاع ۵۵۰ کیلومتری)این ماهواره بعدا به سوزاکو«SUZAKU »تغییر نام داد. نام سوزاکو برگرفته ازنام یکی از جانوران افسانه ای و مقدس ژاپنی می باشد.(پرنده ای قرمز که در اساطیر ژاپنی به عنوان یکی ازچهار نگهبان آسمان جنوبی می باشد)
سوزاکو SUZAKU با همکاری ژاپن و آمریکا(جاکسا و ژاپن)برای رصدانفجارهای ایکس و پیداکردن منابع اشعه ایکس(هسته کهکشان های فعال،خوشه های کهکشانی،تاج ستاره ها،بقایای ابرنواخترها،دوتائی های پرتو ایکس و…اشعه ایکس ساطع شده ازسیارات منظومه شمسی)درتاریخ۱۰ژوئیه ۲۰۰۵ ازمرکزفضایی « اوچینورا ژاپن » و با موشک ماهواره بر«M-V6»به مدار پائین زمین«مدارلئو» (دایره ای۵۰۰کیلومتر) فرستاده شد.برای نیل به این اهداف سوزاکو به انواع تجهیزات پیشرفته(پنج تلسکوپ پرتو ایکس نرم،یک تلسکوپ پرتو ایکس سخت،   طیف ‌سنج های با وضوح بالا،دوربین های پر قدرت و…)مجهز شده بود درسایه این تجهیزات سوزاکو بالاترین قابلیت ها را دربین رصدخانه های اشعه ایکس کسب کرد.یکی ازکشفیات بزرگ سوزاکو کشف یک کوتوله سفید چرخان به نام AE Aquarii می باشد که انقلابی در زمینه های شناخت کوتوله های سفید ایجاد کرد.زیرا تا قبل ازاین کشف دانشمندان اعتقاد داشتند کوتوله های سفید اجسامی بدون تحرک و حرکت چرخشی هستند( این کوتوله سفیدبا جرمی ۶۳/خورشید در فاصله۲۰سال نوری و در صورت فلکی دلو واقع شده است) سرانجام سوزاکو دردوم دسامبر ۲۰۱۵به کار خود پایان داد.    

۸) هیتومی Hitomi

رصدخانه پرتو ایکس هیتومیHitomi)) ششمین و آخرین ماهواره در پروژه« ASTRO»می باشدکه قبل از پرتاب به نام«ASTRO-H »نامگذاری و بعدازپرتاب نام آن به «هیتومی Hitomi » تغییر نام یافت.هیتومی در افسانه های باستانی ژاپن به معنی چشم اژدها می باشدکه اشاره به قدرت بالای این رصدخانه فضائی می کند .
ماهواره هیتومی در تاریخ ۱۷فوریه ۲۰۱۵ ازمرکز فضایی تانیگاشیما (Tanegashima)وبا موشک H-2A به مدار (۵۸۱ – ۵۶۰ کیلومتر) پرتاب شده و مشغول رصدکیهان شد . علاوه برجاکسابیش از۷۰ شرکت مختلف از ژاپن ، آمریکا ، کانادا و…کشورهای عضو اتحادیه اروپا در ساخت این رصدخانه فضایی همکاری کردند تا بهترین ماهواره برای رصد کیهان و کشف ساختار وتکامل کهکشان ها(با رصدسیاه چاله ها،خوشه های کهکشانی و…)ساخته شود.همچنین برای ساخت این رصدخانه ازپیشرفته ترین تکنولوژی روزاستفاده کردندواگر هیچ حادثه ای برای آن پیش نمی آمد می توانست رازهای بیشماری را فاش کند ولی متاسفانه به دلائل نامعلوم(احتمالا برخورد زباله های فضائی) این ماهواره ارزشمند( ۲۷۳ میلون دلاری)دو ماه بعدیعنی در۲۶ مارس۲۰۱۶منهدم شد. 

 

۶- ماهواره های اشعه ایکس هند و چین

هند و چین هم دو کشور قدرتمند در عرصه فضا هستند بنابراین ماهواره های متعدد از جمله ماهواره های رصد اشعه ایکس را درمدار زمین قرار دادند دراینجا در مورد ماهواره های اشعه ایکس هندوچین توضیح می دهیم ولی قبل از آن درمورد سازمان فضائی هند و چین توضیح کوتاهی می دهیم .

۱) سازمان فضائی هند ISRO

سازمان پژوهش‌های فضایی هند (Indian Space Research Organisation) که به اختصارISRO نامیده می‌شود، آژانس فضایی اصلی هند است و بزرگ‌ترین آژانس فضایی دولتی دنیا  به ‌شمار می‌رود. هدف اصلی این سازمان توسعه فناوری فضایی و کاربرد آن در منافع ملی است. این سازمان در سال ۱۹۶۹بنیادگذاری شد و نخستین ماهواره خود به نام آریاباتا را با کمک اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی در آوریل ۱۹۷۵به فضا پرتاب کرد. از آن زمان تا امروز این سازمان روز به روز تواناتر شده است و هم اکنون هند یکی از ده قدرت برتر فضائی در جهان می باشد .

۲) سازمان ملی فضایی چین

سازمان ملی فضایی کشورچین(China National Space Administration) به اختصار CNSA میباشد.مرکز فرماندهی  این سازمان درشهرپکن و مهمترین پایگاه فضائی آن به نام اختصاری «Jiuquan»در صحرای گوبی در مغولستان داخلی می باشد.
برنامه فضایی چین از سال۱۹۶۱با پرتاب موشک به فضا آغاز شد و با ساخت ماهواره با کمک شوروی گسترش یافت.درسال ۱۹۷۰چین با ساخت و پرتاب ماهواره دونک فانگ هونگ یک توانست نام خود را به عنوان پنجمین کشوری که به توانائی ساخت و پرتاب ماهواره دست پیدا کرده ثبت کند.
با وجود این که چین دیرتر از سازمان های فضائی آمریکا و شوروی و … وارد صحنه رقابت های فضائی شد در حال حاظر ازنظر قدرت فضائی در رتبه دوم (بالاتر از روسیه و اتحادیه اروپا) بوده و درحال پیشرفت می باشد و پیش بینی می شود که سازمان فضائی چین طی ده های آتی حتی از ناسا هم جلوتر می زند.

۳) ماهواره آریاباتا Aryabhata

ماهواره«آریاباتا (Aryabhata) » (آریابهاتا ) اولین ماهوره ساخت هند بود که در ۱۹ آوریل ۱۹۷۵ از سایت پرتاب «کاپوستین یارKapustin Yar» در استان آستراخان در روسیه به مدار(۶۱۹-۵۶۳ کیلومتری)پرتاب شد.( چون در آن زمان هند امکانات پرتاب ماهواره را نداشت شوروی این ماهواره را پرتاب کرد و در عوض هند موافقت کرد که از بنادرش برای برای ردیابی کشتی ها استفاده کند) Aryabhata اولین ماهواره هندبود که توسط ISRO ساخته شد. ایندیاگاندی (نخست وزیر هند) و فخرالدین علی احمد(رئیس جمهور) این رویداد را بزرگترین رویداد علمی و فضائی هندخواندند و حتی در سال ۱۹۸۴یک تمبریادگاری با شوروی منتشر کردند. وزن آریاباتا ۳۶۰کیلو گرم بوده که از یک منشور ۲۶وجهی به قطر ۱/۴متر ساخته شده بود که همه روی آن از سلول های خورشیدی پوشیده بود نام آریاباتا از نام ریاضیدان و ستاره شناس هندی آریابهاتا (۴۷۶ -۵۵۰ میلادی) گرفته شده است.
هدف از پرتاب آریاباتا بررسی شرایط جو زمین درلایه یونسفر،اندازه گیری پرتوهای گاما وایکس رسیده ازخورشید ، ستاره های نوترونی و…دیگر تحقیقات نجومی بود.با وجودی که بیش از۳میلیارددلارخرج ساخت آریاباتا شد به دلیل نقص فنی درسیستم برق ماهواره بیش از ۵روز نتوانست به ارسال اطلاعات بپردازد ولی درهمین مدت کوتاه اطلاعات بسیاربا ارزشی جمع آوری کرد تاسرانجام در۱۱فوریه۱۹۹۲به درون جوسقوط کردو از بین رفت. بعد از آریاباتا ،ISROبه فعالیت خود ادامه دادتا امروز به یکی ازقدرت های بزرگ فضائی تبدیل شده است .

۴) رصدخانه فضائی استروسات Astrosat

رصدخانه فضائی آستروسات «آزمایشگاه نجوم پرتو ایکس هند-Indian X-ray Astronomy Experiment » که به صورت خلاصه«IXAE»نامیده شده و بعد به « آستروسات – Astrosat » تغییر نام داد اولین و مجهز ترین رصدخانه  پرتو ایکس هند می باشد که به منظور مطالعه منابع پرتو ایکس (ازمنظومه شمسی ، ستاره های نوترونی و سیاه چاله ها و…در کهکشان راه شیری و خارج از کهکشان راه شیری)در تاریخ ۲۸سپتامبر ۲۰۱۵ از«مرکز فضایی ساتیش داوان – Satish Dhawan Space Centre »(مرکز پرتاب ماهواره های ISRO – ایالت آندرا پرادش هند) توسط موشک ماهواره بر PSLV-C35 (پرتابگر ماهوارهٔ قطبی ) به مدار تقریبا دایره ای ۰۳ کیلومتری زمین پرتاب شد و هم اینک مشغول انجام وظیفه می باشد .
رصدخانه Astrosat یک رصدخانه چند طول موجی می باشد و نقش بسیار مهم و موثری در نجوم اشعه ایکس درجهان دارد نظر به اهمیت این رصدخانه فضائی در بخش     در موردآن به صورت کاملتری توضیح می دهیم .

۵) رصدخانه تلفیقی پرتوهای ایکس پرانرژی  HXMT

رصدخانه تلفیقی پرتوهای ایکس پرانرژی (Hard X-ray Modulation Telescope) که به صورت خلاصه«HXMT» نامیده می شود. اولین ماهواره رصداشعه ایکس سازمان فضائی چین (CNSA) می باشدکه در ۱۵ژوئن۲۰۱۷ از مرکز «جیوکوان- Jiuquan Satellite Launch Center» واقع درصحرای گوبی چین(در استان مغولستان داخلی) با موشک قدرتمند «لانگ مارش چهار بی- Long March 4B » به مدار نزدیک زمین (۵۵۴- ۵۴۵کیلومتر) پرتاب شده و هم اکنون نیز مشغول به کار می باشد.(طرح این پروژه ازسال ۲۰۱۱شروع شد)
رصدخانه اشعه ایکس HXMT زیر نظر CNSAبا همکاری مشترک وزارت علوم و فناوری چین(پنج دانشکده متعلق به وزارت علوم و فناوری چین وظیفه هدایت ماهواره را به عهده دارند) ، آکادمی علوم چین(بزرگترین سازمان تحقیقاتی جهان ، که شامل حدود۶۰٬۰۰۰ محقق در ۱۱۴مؤسسه مختلف می باشد) ، دانشگاه چینهوا (Tsinghua University)و تعدادی از مراکز علمی چین ساخته شده و در ساخت آن ازپیشرفته ترین امکانات (ازجمله سه تلسکوپ پرتو ایکس: با انرژی کم ، متوسط و زیاد ) استفاده شده است .
ازمهمترین اهدف این رصدخانه جستجو برای کشف ستاره های کوارکی(ستاره هائی که ازکوارک ساخته شده اند ، این ستاره ها حد واسطی بین ستاره های نوترونی و سیاه چاله ها می باشند) می باشد از اهداف دیگر این رصدخانه می توان به :«حل معمای تکامل سیاه چاله ها،میدان های مغناطیسی ستاره های نوترونی و…» اشاره کرد.

۶) ماهواره آینده چین EXTP

چین قرار است یک رصدخانه پرتو ایکس پیشرفته در آینده بسازد که ماموریت اصلی آن «مطالعه وضعیت ماده در شرایط شدید چگالی، گرانش و مغناطیس » می باشد این رصدخانه «زمان سنج پرتو ایکس و پلاریمتری » نام دارد که به صورت اختصار « EXTP »نامیده می شود رصدخانه  EXTPبا داشتن ۹تلسکوپ و استفاده از پیشرفته ترین امکانات انقلابی دردانش ما نسبت به نجوم اشعه ایکس ایجاد می کند وچین را به یک کشوربرجسته در نجوم اشعه ایکس تبدیل می کند.عمده ترین اجسامی کهEXTPروی آن ها مطالعه و بررسی می کند شامل : « سیاه چاله ها » ، « ستاره های کوارکی » ، « ستاره های نوترونی » می باشد.نکته قابل توجه این است که EXTP برخلاف تلسکوپ هابل و جیمز وب صرفابه گرفتن تصاویر فضائی نمی پردازد وعکس ها و مشاهدات بی نظیرخود را ازراه «فیلترهای متناوب »دراختیار همگان قرار می دهد.
پیش بینی می شود هزینه ساخت EXTP به ۴۷۳ میلون دلار برسد و تا سال ۲۰۲۵ پرتاب شود .

۷- ماهواره های اشعه ایکس روسیه و شوروی

اولین کشوری که در زمینه فضا و ماهواره پیشگام بود شوروی سابق بود.در بین سال های ۱۹۵۸تا ۱۹۷۲بین دو ابرقدرت آن زمان(آمریکا و شوروی)رقابت بر سر اولین های فضا درگرفت و در این رقابت این شوروی بود که موفق شد بیشتر اولین ها (اولین ماهواره ، فرستادن اولین حیوان و انسان به فضا و…) را از آن خود کند (برای مطالعه در مورد رقابت فضائی به مقاله “ رقابت فضائی“ مراجعه کنید)
در این بخش درمورد ماهواره های اشعه ایکس شوروی و میراث دارش(روسیه کنونی)توضیح می دهیم و البته قبل از آن درمورد سازمان فضائی روسیه(روسکاسموس)توضیح می دهیم .

۱) پیشتازی شوروی و روسیه

اولین کشور پیشرو در ساخت ماهواره کشور روسیه(شوروی سابق و روسیه امروزی)می باشد. اولین ماهواره جهان به نام « اسپوتینگ یک» (Sputnik 1)توسط شوروی سابق درسال ۱۹۵۷ساخته شد که با ماهواره برR-7 به فضاپرتاب شد.از آن زمان تاکنون شوروی سابق و روسیه امروزی همچنان به عنوان یکی از مهمترین کشورها  در صنعت ساخت و پرتاب ماهواره و فضانوردی درجهان مطرح می باشند.

۲) سازمان فضائی روسیه ، روسکاسموس Roscosmos

سازمان فضایی فدرال روسیه « روسکاسموس – Roscosmos » نام سازمان ملی فضائی کشور روسیه می باشد در سال ۱۹۹۲بعد از فروپاشی شوروی سابق بوجود آمد (در زمان شوروی سازمان فضائی شوروی علی رغم قدرتی که داشت نام و نشان بخصوصی نداشت)مرکز فرماندهی روسکاسموس در مسکو واقع شده‌است. مرکز اصلی کنترل پروازهای فضایی در نزدیکی شهرکورولف و  مرکز آموزش فضانوردان در شهر استار سیتی واقع شده ‌است. همچنین مهمترین مرکز پرتاب فضاپیماها به فضا در پایگاه فضایی « بایکونور قزاقستان- Baikonur» و پایگاه فضایی « پلستسک-Plesetsk  » در شمال روسیه است .

۳) تلسکوپ فضائی آسترون Astron

تلسکوپ فضائی آسترون (Astron) یک تلسکوپ فضایی رصد اشعه ایکس و فرابنفش متعلق به شوروی بود که درتاریخ ۲۳مارس۱۹۸۳ازپایگاه فضایی بایکونور( Baikonur)قزاقستان و با استفاده از موشک ماهواره برپروتون (Proton-K/D-1 )به مداری با بیضی بسیار کشیده (۰۰۰ر۱۹- ۰۰۰ر۱۸۵کیلومتر)پرتاب شد. طراحی این تلسکوپ توسط اختر فیزیکدانان رصدخانه اخترفیزیک کریمه به سرپرستی الکساندر بویارچوک (متولد۲۱ ژوئن ۱۹۳۱- وفات ۱۰اوت ۲۰۱۵)اخترشناس و فیزیکدان شوروی صورت گرفت(بخاطر همین کارجایزه ای هم از طرف دولت شوروی بهش تعلق گرفت)همچنین لابراتور مارسی فرانسه هم به آنها کمک کرد.تلسکوپ Astron یک تلسکوپ دوکاره بود یعنی علاوه بررصداشعه ایکس به کار رصداشعه فرابنفش هم مشغول بودودرواقع در طیف فرابنفش بزرگترین تلسکوپ بود.وزن تلسکوپ۳۵۰۰کیلوگرم وفقط آینه ۸۰سانتی آن بیش از ۳۰۰کیلوگرم بود . 
ماموریت این تلسکوپ رصدابرنواخترها ،سیاه چاله ها و…سایر منابع اشعه ایکس بود.تلسکوپ فضائی Astron تا ژوئن ۱۹۸۹به فعالیت خودادامه داده و درهمین مدت کوتاه (با استفاده از ابزارهای آن زمان )بیش از ۱۰۰ستاره مختلف ، سی کهکشان ، ده ها سحابی و ستاره دنباله دار را بررسی کرده و به درک و فهم دانشمندان از روند تشکیل ستاره های دنباله دار و سحابی ها کمک شایانی کرد . اکتشافات Astron کمک بسیار زیادی به اصلاح نظریه های مربوط به : «تشکیل ستارگان » ، «تبدیل غول های قرمز به سوپرنوا » ، «شکل گیری ستاره های نوترونی و سیاه چاله ها » و… « تکامل جهان » کرد .

۴) رصدخانه اختر فیزیک گرانات GRANAT

رصدخانه اخترفیزیکی بین‌المللی(International Astrophysical Observatory) که به نام«گرانات(GRANAT)» خوانده می شود.نام رصدخانه اشعه ایکس شوروی(بعد از فروپاشی شوروی متعلق به روسیه شد) بوده که با همکاری فرانسه، دانمارک وبلغارستان گسترش پیدا کردگرانات درتاریخ اول دسامبر۱۹۸۹از پایگاه فضایی بایکونور (Baikonur) قزاقستان و با استفاده از موشک ماهواره بر پروتون (Proton-K)به مداری بابیضی بسیار کشیده (۷۶۰ر۱-۴۸۰۰ر ۲۰۲کیلومتر)پرتاب شد.ماهواره GRANAT با عرض ۸/۵متر(که بیشتر آن پنل های خورشیدی بود) و ارتفاع۶/۵مترو با جرم۳۵۰۰ کیلوگرم یکی ازمهمترین و بزرگترین ماهواره های رصداشعه ایکس و گاما در زمان خودش بود.دستگاه ها و ابزارهای پیشرفته گرانات توسط انیسیتو تحقیقات فضائی فرهنگستان شوروی (این موسسه در ۱۵مه ۱۹۶۵تاسیس شده و دفتر آن درمسکو می باشد)ساخته شد.
گرانات در همان چهار سال اول موفق به شناسائی بسیاری از منبع اشعه ایکس و گاما در کهکشان راه شیری و خارج از کهکشان شد که حدود ۲۰ منبع سیاه چاله و ستاره نوترونی بودند.نظر به اهمیت کشفیات گرانات نام گذاری ستاره های نوترونی و سیاه چاله ها با استفاده از پیشوند«GRA»که از نام «GRANAT» گرفته شده انجام شدکه هم اینک هم به همین صورت نامگذاری می شود.
گرانات تصاویر زیادی از مرکز کهکشان راه شیری در طیف ایکس سخت و نرم بدست آورد و از این راه موفق به کشف تعداد زیادی ستاره نوترونی و سیاه چاله شد .
نظر به این که یکی از ایستگاه های کنترل ماهواره در کریمه قراردارد و بعد از فروپاشی شوروی کریمه به کشور تازه تاسیس شده اوکراین تعلق گرفت و با توجه به این که از همان زمان تشکیل دولت اوکراین ، رابطه روسیه با اوکراین دوستانه نبود مشکلات بسیار زیادی دربهره برداری از این ایستگاه برای روسیه پیش آمد .

۵) رصدخانه اشعه ایکس میخایلو لومونوسوف Mikhailo Lomonosov

رصدخانه اشعه ایکس «میخایلو لومونوسوف – Mikhailo Lomonosov » (مخفف ML300) که به افتخار«میخاییل واسیلویچ لومونسف-Mikhail Vasilyevich Lomonosov » (متولد۱۹نوامبر۱۷۱۱-وفات ۱۵آوریل) نویسنده ، شاعر، شیمیدان ،فیزیکدان و… دانشمند اهل روسیه به نام او نامگذاری شد.یک تلسکوپ چندکاره(اشعه ایکس،گاما و فرابنفش)بوده که«روسکاسموس»با همکاری دانشگاه دولتی مسکو برای رصدمنابع ایکس وگاما و فرابنفش در فضا و مطالعه ذرات پرانرژی درلایه مگنوسفرجو زمین(لایه ای از جو که دارای کل میدان مغناطیسی زمین است. همان کمربند وان الن)درتاریخ ۲۸ آوریل ۲۰۱۶(قرار بود در ۱۹نوامبر۲۰۱۱یعنی دقیقا در سیصدمین سالگرد تولد لومونوسوف پرتاب شودولی به دلائلی به تاخیر افتاد) ازپایگاه فضایی وستوچنی(Vostochny Cosmodrome) با فضاپیمای بدون سرنشین سایوز۲(Soyuz 2) به مدار نزدیک زمین(۴۹۳-۴۷۸کیلومتر)پرتاب شد و تا ۱۴ژانویه ۲۰۱۹ مشغول انجام وظیفه بود.(سیستم انتقال داده هایش دچار نقص فنی شدونتوانست به کار ادامه دهد)

۶) رصدخانه فضائی اسپکتر آرجیSpektr-RG

رصدخانه اشعه ایکس« اسپکتر آرجی، Spektr-RG » نام یک پروژه مشترک بین آلمان و روسیه است که برای رصد پرتوهای گاما و ایکس ،کشف منابع جدید پرتوهای ایکس و گاما (سیاه چاله ها ، ستاره های نوترونی ، کهکشان های هسته فعال و…) ، درک ساختار جهان در پرتوایکس و گاما،نحوه شکل گیری و شتاب انبساط جهان(که ناشی از انرژی تاریک می باشد) و … در تاریخ۲۱ژوئیه ۲۰۱۹به نقطه لاگرانژی بین زمین وخورشید(L2) پرتاب شده و هم اکنون نیز مشغول فعالیت می باشد.
اسپکتر-آرجی مهم‌ترین ماموریت اخترفیزیکی روسیه بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی است.همچنین یکی از بهترین رصدخانه های اشعه ایکس در سراسر جهان می باشد. اسپکتر آرجی که به پیشرفته ترین امکانات مجهز شده است دارای دو تلسکوپ می باشد که به طور همزمان مشغول فعالیت می باشد که هر تلسکوپ در مجموع ازهفت آینه تشکیل شده است . با استفاده از این امکانات Spektr-RG درمدت شش ماه توانسته است میلون ها سیاه چاله را شناسائی کرده و از یکصدهزار خوشه کهکشانی نقشه برداری کند و …  . نظر به اهمیت این رصدخانه فضائی در بخش     در مورد آن به طور کامل توضیح می دهیم .

 

 

۸- ماهواره های اشعه ایکس اروپا

کشورهای اروپای غربی ازپیشرفته ترین کشورهای دنیا می باشند و بزرگترین اقتصادهای دنیا را دردست دارند بنابراین در عرصه های مختلف علم و تکنولوژی ازجمله صنعت ماهواره و تلسکوپ های فضائی نیز دست بالا را دارند.در این بخش درمورد ماهواره های اشعه ایکس بعضی ازکشورهای اروپائی همچنین آژانس فضائی اروپا به صورت خیلی مختصرتوضیح داده و دربخش های بعد درمورد بعضی ازاین ماهواره ها توضیحات کاملتری میدهیم . 

۱) همکاری کشورهای اروپا برای ایجاد یک سازمان فضائی مشترک

بعد از جنگ جهانی دوم قدرت های بزرگ اروپائی( انگلیس و فرانسه و…)دچار لطمه وخسارات عظیم انسانی و اقتصادی شدند که یکی از تبعات آن از دست دادن مستعمرات بود(توضیح در این مورد به این مقاله مربوط نمی باشد) از طرفی این کشورها در دوران پس از جنگ باید به بازسازی شهرهای ویران و اقتصاد خود می پرداختند از طرف دیگر با ابرقدرت های آن زمان که پیروز واقعی جنگ بودند (آمریکا و شوروی) از نظر اقتصادی و علمی و نظامی و… رقابت می کردند  مشکل دیگری که در این کشورها پیش آمده بود این بود که بسیاری از متخصصان و دانشمندان اروپائی به آمریکا مهاجرت کردند.مجموعه این عوامل کشورهای اروپای غربی را به این فکر انداخت که با هم متحد شده و مانع از دست رفتن قدرت اقتصادی و نظامی و…خود شوند از این رو «اتحادیه اروپا» را پایه گذاری کردند. همزمان برای ایجاد همکاری درعرضه فضائی«آژانس فضایی اروپا- ESA »را پایه گذاری کردند . بنابراین تا قبل ظهور ESA هرکدام از این کشورها گاه به صورت انفرادی و گاه با همکاری مشترک فعالیت های فضائی(فرستادن ماهواره ها و کاوشگرها و…)خود را داشتند ولی بعد از تاسیس ESA این فعالیت های انفرادی به یک فعالیت گروهی زیرنظرESA تبدیل شدولی این به معنی این نبود که این کشورها دست ازفعالیت های انفرادی کشیده و هیچ پروژه تحقیقاتی در زمینه های مختلف فضانوردی نداشته باشند .

۲) آژانس فضایی اروپا ESA

بعد از تشکیل اتحادیه اروپا و یکسان شدن بسیاری از نهادها و سازمان های کشورهای عضو سرانجام تصمیم گرفته شد سازمان های فضائی کشورهای عضو هم یکی شوند از این رو در سال ۱۹۷۵ آژانس فضایی اروپا  (European Space Agency) به اختصار ESAبا همکاری۲۲کشور عضو تشکیل شدو از آنجائی که فرانسه اولین و مهمترین کشور فضائی اروپا و در واقع پیشگام در برنامه های فضائی جامعه اروپا بود این سازمان ازالگوی فرانسوی تبعیت کرد(دفتر آن در پاریس،مهمترین موشک ماهواره برهمان موشک های خانواده آریان و مهمترین پایگاه آن همان پایگاه گویان فرانسه میباشد)درحال حاظر ESA یکی ازمهمترین سازمان های فضائی جهان است و ماهواره های بسیاری را درمدار قرار داده وسفینه های مختلفی رابه فضا فرستاده است.

۳) ماهواره ماهواره نجومی هلند ANS

ماهواره نجومی هلند (Astronomical Netherlands Satellite) که به صورت مختصر ANS نامیده می شود یک ماهواره اشعه ایکس و فرابنفش متعلق به «سازمان تخقیقات فضائی هلند» بود که برای اندازه گیری  تابش های گاما و فرابنفش درتاریخ ۳۰ آگوست۱۹۷۴از پایگاه نیروی هوایی وندنبرگ آمریکا(Vandenberg)  با موشک ماهواره براسکات بی(ScoutB)به مدارخورشید آهنگ (۱۱۷۶-۲۶۶کیلومتر)پرتاب شد و تا ژوئن ۱۹۷۶به انجام وظیفه مشغول بود و بعد ازکار افتاد ولی تا یک سال همچنان در مداربود تا آنکه در۱۴ژوئن ۱۹۷۷سقوط کرد .
ازجمله اهداف این ماهواره یافتن موقعیت منابع اشعه ایکس و فرابنفش درکهکشان راه شیری وخارج ازکهکشان بودکه در طی ماموریتش توانست حدود۱۸۰۰۰ اندازه گیری درطیف ایکس و فرا بنفش از۴۰۰ جسم انجام داده و در مجموع ۵ انفجار اشعه ایکس را شناسائی کند . 

۴) ماهواره کُس بی Cos-B

ماهواره اشعه ایکس کُس-بی(Cos-B) اولین ماهواره ای بود که درست پس ازتشکیل آژانس فضایی اروپا ESA به منظورتحقیق پیرامون اشعه ایکس و گامادر۹اگوست۱۹۷۵ازپایگاه نیروی هوایی وندنبرگ آمریکا(Vandenberg) با موشک دلتا ۲۹۱۳(Delta 2913)به مدارخورشید آهنگ بیضی بسیارکشیده (۰۰۰ر۱۰۰-۳۵۰کیلومتر)پرتاب شد. چنین مداری به ماهواره این امکان را می دهد که در بیشتر مدارخود(حدود ۳۷ساعت)خارج ازکمربند وان آلن قرار گرفته و به انجام وظیفه بپردازد.در واقع طرح این ماهواره در سال ۱۹۶۹مطرح و۶سال بعد عملیاتی شد .
تلسکوپ فضائی Cos-Bکه اولین تلسکوپ اشعه ایکس ناسا واسا حساب می شد. (تلسکوپ فضائی  Cos-B توسط کنسرسیومی مرکب ازشرکت ها و سازمان های فضائی پنج کشورجهان(آمریکا، آلمان،هلند،فرانسه و ایتالیا )ساخته و پرتاب شد. ماهوراه به صورت استوانه ای با قطر۱۴۰و ارتفاع ۱۲۰سانتیمتر ساخته شده که دور تادورآن پرازسلول های خورشیدی بود باتوجه به تکنولوژی آن Cos-B توانست ۳۰ مشاهده انجام داده و۲۵ منبع پرتو گاما و ایکس را شناسائی کندکه مهمترین آن ستاره دوتائیCygnus X-3( ماکیان ۳ در« صورت فلکی ماکیان »  ، فاصله ۲۴سال نوری) بود . سرانجام Cos-Bدر۱۸ژانویه ۱۹۸۶برای همیشه ازکار افتاد .

۵) رصد خانه اشعه ایکس اگزوسات EXOSAT

رصدخانه اشعه ایکس اروپا(European X-ray Observatory Satellite)که به صورت خلاصه اگزوسات«EXOSAT» نامیده می شود دومین رصدخانه اشعه ایکس اسا«ESA »می باشدکه در ۲۶می۱۹۸۳ازپایگاه Vandenberg با موشک Delta 3914به مدارخورشید آهنگ(۰۰۰ر۱۹۲-۳۴۷کیلومتر) رتاب شد و تا ۸ آوریل ۱۹۸۳به کاوش اشعه ایکس و گاما مشغول بود. ایستگاه زمینی این ماهواره در ویلافرانکا اسپانیا قرار داشت .

۶) روسات Rosat

روسات(ROSAT)نام ماهواره رصداشعه ایکس آلمان می باشدکه به افتخار ویلهلم رونتگن(فیزیکدان آلمانی و کاشف اشعه ایکس)به این نام خوانده شده،رصدخانه ROSAT با همکاری آلمان و بریتانیا و آمریکا ساخته شدو دراول ژوئن۱۹۹۰ازپایگاه نیروی هوایی کیپ کاناورال((Cape Canaveralوبا موشک دلتا ۲(Delta 2)به مدارنزدیک زمین (۵۸۰ کیلومتر) فرستاده شدروسات با داشتن تلسکوپ۸۴ سانتیمتری و ابزارهای پیشرفته دیگر توانست کاتولوگی از۴۷۹منبع اشعه ایکس تهیه کند.یکی از کشفیات جالب روسات کشف اشعه ایکس ناشی ازبرخورد دنباله‌دار «شومیکر-لِوی ۹» به مشتری بود.سرانجام  در۱۲فوریه ۱۹۹۹روسات برای همیشه از کار افتاد.

۷) بیبوساکس BeppoSAX

ماهواره رصدپرتوهای ایکس بیبوساکس BeppoSAX نام یک ماهواره متعلق به سازمان فضائی ایتالیا و هلند بوده که برای رصد پرتوهای ایکس و گاما در سی ام آوریل ۱۹۹۶ازپایگاه کیپ کاناورال وبا موشک اطلس۱(Atlas 1)به مدارنزدیک زمین(۵۹۴- ۵۷۵کیلومتر) فرستاده شد.نام این تلسکوپ ازدانشمند ایتالیائی «جوزپه اوکیالینی-Giuseppe Occhialini» گرفته شده ، BeppoSAX تا ۳۰ آوریل۲۰۰۲مشغول کار بودو در همین مدت توانست بیش از۳۰ انفجار گامارا ثبت کرده وسیگنال های هشداردهنده به ماهواره ها و…بفرستد.(ایستگاه زمینی در مالیندی ایتالیا واقع شده است)همچنین نشان داد که بعضی ازمنبع پرتوهای گاما ازکهکشان های دوردست می آیند.                   

۸) تصویربرداری پهن باندپرتو ایکس از سراسر آسمان ABrIXAS

تصویربرداری پهن باندپرتو ایکس از سراسر آسمان( A Broadband Imaging X-ray All-sky Survey)که به طور خلاصه ABrIXAS نامیده می شود نام ماهواره ای متعلق به سازمان فضائی آلمان بوده که به منظور مطالعه در زمینه اشعه ایکس در ۲۸ آوریل ۱۹۹۹ازمرکز فضائی کاپوستین یارروسیه وبا موشک کاسموس۳ام(Kosmos-3M) به مدارنزدیک زمین(۵۴۹- ۵۹۸کیلومتر)فرستاده شد.ولی دو روز پس از پرتاب یعنی در ۳۰ آوریل باطری ماهواره به علت شارژ بیش ازحد از کار افتاد و ماهواره دیگر نتوانست ارتباط برقرار کند و پروژه با شکست مواجه شد .

۹) رصدخانه پرتو ایکس نیوتن XMM-Newton

ماموریت طیف‌سنجی پرتو ایکس با توان عملیاتی بالا (X-ray Multi-Mirror Mission) که به اختصار XMM نامیده شد و بعد از پرتاب به افتخار دانشمند بزرگ آیزاک نیوتُن با نام رصدخانه اشعه ایکس «نیوتن XMM-Newton » نامیده شد توسط «آژانس فضایی اروپا ESA »ساخته ودر۱۰دسامبر ۱۹۹۹ازپایگاه فضائی گویان « Guiana»با موشک« آریان پنج – Ariane 5 »به مدار بیضی کشیده(۸۰۰ر۱۱۲-۵۶۰۰ کیلومتر)پرتاب شد.نظربه اهمیت این ماهواره در بخش   درمورد آن مفصل توضیح می دهیم .

۱۰) رصدخانه فضائی اجاجیل AGILE

رصدخانه Astro‐Rivelatore Gamma a Immagini LEggero که به صورت خلاصه«AGILE »(اجاجیل)خوانده می شودنام رصدخانه اشعه ایکس و گاما متعلق به سازمان  فضائی ایتالیا بوده که در۲۳آوریل۲۰۰۷ازمرکز فضایی ساتیش داوان هند(Satish Dhawan) و با موشک (پی‌اس‌ال‌وی PSLV) به مدار نزدیک زمین (۵۳۳-۵۰۹کیلومتر) پرتاب شد.و هم اینک نیز درحال فعالیت می باشد. ایستگاه زمینی در«مرکز فضایی بروگلیو- Broglio Space Center» (نزدیک سواحل کنیا)واقع میباشد. از مهمترین اکتشافات اجاجیل این بود که برای نخستین بار درابرنواختر W44 پروتون هائی را که شتاب گرفته و با ابرهای ابرنواختر برخوردکرده و اشعه ایکس تولید می کنند را رصدکرد.

 

 

برای مطالعه سایر مقاله های نجومی روی شکل زیر کلیک کنید.

برای مطالعه مقاله های روانشناسی اینجا را کلیک کنید .

عکس های طبیعت, طبیعت خوانسار , شکوفه های بهاری  , گلستان کوه ,دانلود آلبوم های کامل بهترین و زیباترین عکس ها ,آلبوم هائی با صدها عکس کیفیت بالا ,  در هیچ کجای اینترنت این عکسها را پیدا نمیکنید , عکس هابدون استفاده از تکنیک های فتوشاپ تهیه شده , کاملا طبیعی 

برای آموزش کامل و حرفه ای گوگل مپ روی شکل زیر کلیک کنید

همه جیز در مورد گوگل مپ

۱) هر گونه اظهار نظر را در فرم اظهار نظر کاربران وارد کنید .
۲) نظرات بعد از تایید مدیریت نشان داده می شود .
۳) با انتقادات و پیشنهادات سازنده خود ما را هرچه بیشترهمراهی کنید.مدیریت از انتقادات و پیشنهادات سازنده شما استقبال میکند.
۴) نوشته های قرمز پر رنگ ارجاع به لینک هستندکه هنوز لینک آنها قرار داده نشده است(هنوز صفحه آنها منتشر نشده است)
۵) نوشته های آبی پر رنگ ارجاع به لینک هستند که لینک آنها قرار داده شده است ( صفحه آنها منتشر شده است )
۶) هرگونه بهره برداری : کپی تمام و یا قسمتی از مطالب این سایت بدون ارجاع منبع آن ممنوع می باشد .
۷) تکثیر فایل های Pdf با ذکر منبع آزاد ولی فروش آن تحت هر عنوان و با ذکر منبع هم ممنوع می باشد.